Samenvatting van de syllabus van Griekse en Romeinse Filosofie zoals dit vak gegeven wordt aan de Universiteit Leiden en de Universiteit Utrecht. Mijn resultaat voor het tentamen van het eerste blok (waarover deze samenvatting gaat, dus t/m Plato) was een 9,5. Deze samenvatting legt niet alleen de ...
De samenvatting behandeld de Sofisten en Socrates helemaal niet, 2 belangrijke hoofdstukken!! Dit is dus niet zoals het op de Universiteit Utrecht wordt behandelt in ieder geval.
De monisten maken gebruik van reductionisme om (de totstandkoming van) de kosmos te verklaren
vanuit één arche (element) of te verklaren dat alles enkelvoudig is (Eleaten).
Ionische school bevat wijsgeren die zich in het begin van de ontwikkeling de filosofie
bezighielden met de waarneembare wereld en zich trachtten rekenschap te geven van haar ontstaan
en samenstelling en bovendien van de veranderingen in de kosmos. Hun verdienste ligt ten eerste in
hun oorspronkelijkheid omdat zij als eersten beproefd hebben zich van de mythologie als verklaring
van het wereldgebeuren vrij te maken, en ten tweede in hun poging om verschijnselen in de wereld
terug te brengen tot een gemeenschappelijk, onpersoonlijk beginsel
Thales (Ionisch) gebruikt arche (water) om wereld te verklaren en begint hiermee de
natuurfilosofische traditie. Stapt af van mythologie en ziet element als goddelijk (Hylozoïsme).
Hiermee ontdoet hij het godsbeeld van zijn antropomorfe elementen.
Thales gebruikt analogie redenering: dieren groeien door water, zaad is vochtig arche is water.
Anaximander (Ionisch) gebruikt arche (apeiron) die niet een van de vier elementen is maar het
‘onbegrensde’. Zijn kosmogonie begint dus met iets onbepaalds en niet met iets bepaalds zoals bij
Thales. Net als Thales gebruikt hij ook analogie redenering in kosmogonie (sperma-achtige oer
substantie, gedrag water en vuur). Beïnvloed door Thales’ symmetrie-gedachte ordent hij de kosmos
in op basis van getalsverhoudingen (3x1). Volgens Anaximander is de aarde in rust omdat het tussen
twee tegendelen hangt (nevel en vuur) die voortdurend strijd met elkaar leveren. De tegendelen
zullen terugvallen in het apeiron waarna het hele proces opnieuw begint, dit verklaart de
veranderlijkheid binnen de wereld.
Anaximenes (Ionisch) stelt dat lucht oneindig is en gebruikt ook een analogie redenering om te
verklaren hoe uit deze oneindige lucht de andere elementen ontstaan. Dit is nieuw omdat
Anaximenes stelt dat alles uit lucht zelf bestaat maar dat dit lucht is in een bepaalde samengeperste
of uitgebreide vorm. Arche is dus niet alleen het begin maar ook de bouwsteen van alles.
Heraclitus (Ionisch) staat enerzijds in de Ionische traditie waarin een materialistische oorzaak wordt
gegeven aan de kosmos. Dit komt omdat Heraclitus ‘vuur’ aandraagt als arche. Dit vuur is echter een
abstract begrip en betekend: ‘de eenheid van tegendelen’. Daarnaast is zijn arche niet een
daadwerkelijk begin. Het vuur is bij Heraclitus eeuwig en de balans die tot stand komt door het
ontvlammen en doven van het vuur is iets wat altijd heeft en zal bestaan. Dit is een breuk met zijn
voorgangers die allemaal een kosmogonie opstelden. Volgens Heraclitus werkt het vuur structurerend
in het natuurlijke én menselijke domein. Met zijn vuur verklaard hij ook conflict in de samenleving,
waarmee hij weer een stap verder gaat dan de voorgaande natuurfilosofen. Zijn theorie over de
samenleving noemen we ethisch naturalisme en gaat ervan uit dat de natuur de morele waarde van
menselijk handelen bepaald. Het vuur is volgens Heraclitus wel goddelijk waardoor hij nog in de
, hylozoïstische traditie staat. De veranderlijkheid die het vuur tot stand brengt heeft Plato geïnspireerd
in zijn vormgeving van de fysische werkelijkheid. De strijd der tegendelen is eeuwig, de uiting van die
strijd is veranderlijkheid. Bij Heraclitus vinden we dus al iets eeuwigs wat de veranderlijkheid van de
wereld verklaard. Naast deze leer is Heraclitus ook belangrijk omdat hij sceptisch is over wat mensen
kunnen kennen en dat het zwaarte punt van kennis op zintuigelijke waarneming steunt. Hij is meer
filosoof dan zijn voorgangers omdat zijn theorie niet louter een kosmologie is maar ook de
werkelijkheid en menselijk handelen tracht te doorgronden.
Eleaten stellen dat het ‘zijnde’ enkelvoudig is en gebruiken een rationalistische methode om dit te
verklaren.
Parmenides (Eleaat) neemt niet langer de ervaring als uitgangspunt maar begint met een radicale
analyse van het begrip ‘werkelijkheid’. Hij laat analogie redenering dus achter zich. Zijn benadering is
logisch deductief en gaat ervan uit dat alleen het ‘zijnde’ gedacht kan worden en dat wat niet gedacht
kan worden ‘niet is’ (exclusieve disjunctie). Hij is de eerste persoon die een theorie over zijn maakt
(ontologie). Volgens Parmenides kunnen we ‘niets’ niet denken wat dus het bestaan van ‘niets’
volledig uitsluit. Dit heeft de implicatie dat het ‘zijnde’ niet ontstaan is (want dan was het ooit niets),
het onvergankelijk is (anders wordt het niets), alléén, uit één stuk (schetst dit als een bol, maar let op:
zijnde heeft geen extensie want is ondeelbaar), onbeweeglijk (want er is niets anders om door te
bewegen), identiek met zichzelf en volmaakt (anders mist het zijnde iets en is er iets ‘niet’). Elke
aanname dat bovenstaande niet zo is verondersteld het bestaan van ‘niet zijn’ wat volgens
Parmenides onmogelijk is. Dat Parmenides in de monistische traditie valt komt omdat hij vanuit één
concept alles verklaard, namelijk het ‘zijnde’.
In het tweede deel van het leerdicht (sterfelijke meningen, onbetrouwbaar) gaat het over twee
elementen: licht (vuur) en zwarte nux. Verondersteld wordt dat licht het ‘zijnde’ is en zwarte nux het
‘niet zijnde’. De kosmologie die hieruit volgt strookt niet met de ontologie van Parmenides. De
elementen interacteren met elkaar door de godin ‘Eros’. Waarschijnlijk was het doel van dit tweede
deel om te laten zien dat voor mensen het ‘zijnde’ en ‘niet-zijnde’ hetzelfde is en anders. Dit komt
omdat mensen slecht zijn in het onderscheiden van het ‘zijnde’ en het ‘niet zijnde’. Het is duidelijk dat
Parmenides de voorkeur geeft aan de uitleg dat alles ‘zijnde’ en ‘één’ is. Parmenides veronderstelt
met het tweede deel dat de manier waarop mensen spreken en denken over de wereld niet kloppend
is. De atomisten zullen uiteindelijk proberen de ‘zintuigelijke ervaring’ te redden van Parmenides’
kritiek.
Zeno (Eleeat) verdedigt de stelling van Parmenides dat het ‘zijnde’ één ding is door paradoxen op te
stellen. De uitkomst van deze paradoxen (bv. van plaats, pluraliteit en deelbaarheid) is over het
algemeen de redenering van een tegenstander van Parmenides’ ideeën leidt tot een ‘regressus ad
infintum’ of een contradictie. Zeno’s argumenten tegen pluraliteit (veelheid van dingen) komen uit op
onoplosbare tegenstellingen. De paradoxen van Zeno waren in zijn tijd lastig te pareren wat bijdroeg
aan de kracht van de stelling dat er maar één ‘zijnde’ was. Zeno zette de conceptuele problemen die
samenhangen met de notie van oneindigheid voor het eerst op de filosofische agenda. Zeno maakte
hiervoor gebruik van de impliciete logica van Parmenides’ stelling die rust op twee elkaar uitsluitende
cognitieve opties (exclusieve disjunctie).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper alexolierhoek. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
