Samenvatting van de leerdoelen van het vak internationaal recht uit de Schakelzone van de Open Universiteit. De samenvatting bevat naast een uitwerking van de leerdoelen ook stappenplannen en oefenvragen met antwoorden van vaak terugkomende onderwerpen op het tentamen.
Internationaal recht
Eind leerdoelen - overzicht alle stof + oefenvragen bij terugkerende tentamen onderwerpen
1. Kenmerken internationale rechtsorde
2. Internationale rechtsbronnen
3. Verdragenrecht
4. Kenmerken staten en internationale organisaties
5. Staatsgezag
6. Staatsaansprakelijkheid
7. Internationale geschillenbeslechting
8. Vrede en veiligheid
———————————————————————————————————————————
1. De belangrijkste kenmerken van de internationale rechtsorde (module 1);
Gelijkheid: alle staten zijn gelijk aan elkaar (horizontaal) → soeverein.
Decentraal: geen centraal gezag/overheid.
Afhankelijk van elkaar.
Afwezigheid van een internationaal systeem van handhaving.
Soevereiniteit: Het idee dat een staat soeverein is en de baas is binnen haar eigen grenzen is
(bijv.) terug te vinden in art. 2 lid 4 VN-Verdrag. Term soevereiniteit verwijst naar het exclusieve
gezag dat een staat toekomt t.a.v. zijn grondgebied en de daar levende bevolking. Het betekent
dat een staat formeel onafhankelijk is van andere staten.
Soevereine gelijkheid: Alle staten zijn formeel gelijk en hebben in gelijke mate aanspraak op de
rechten die voortvloeien uit hun soevereiniteit.
- Art. 2 lid 1 VN-Handvest: ‘De Organisatie is gegrond op het beginsel van soevereine
gelijkheid van al haar leden.'
- Alle staten hebben in beginsel 1 stem
- Toch politieke ongelijkheid:
- Toedeling van vetorechten aan vijf permanente leden van de Veiligheidsraad
- Zwaardere stemrechten van economisch meer ontwikkelde staten in het IMF
- Het feit dat economische dwang geen grond is voor nietigheid van verdragen
- De beschermende positie van kernwapenstaten(enige het recht om die wapens te bezitten)
Verbod van interventie: Het is naar internationaal recht een staat verboden zich te mengen met
‘methods of coercion’ in de interne aangelegenheden van andere staten, oftewel het uitoefenen
van dwang jegens een regering van een staat is verboden een daarmee onrechtmatig (Nicaragua-
zaak). Dit verbod bestaat omdat de soevereiniteit van een staat het recht impliceert om zelf
politieke keuzes te maken en interventie daarmee onverenigbaar is (non-interventie is een
beginsel van soevereiniteit).
De internationale rechtsorde is een eigen rechtsorde. De internationale en nationale rechtsordes
kennen hun eigen rechtsbronnen. Het zijn gescheiden rechtsbronnen maar, dualisme/monisme.
Dualisme: internationaal recht en nationaal recht zijn gescheiden rechtsordes. De autonomie van
de staten staat voorop. Internationaal recht kan niet boven de staat staan. Internationaal recht kan
pas werking hebben als het internationaal recht is omgezet in nationaal recht.
Monisme: er bestaat maar 1 rechtsorde waar zowel het nationaal recht als het internationaal recht
deel van uitmaken. Het idee achter deze opvatting is dat het burgers tegen de staat beschermd.
NL: Het gehele internationale recht is onderdeel van de nationale rechtsorde, maar niet al het
gehele internationale recht staat op gelijke voet met het nationale recht. Gematigd monistisch
stelsel. Art. 93 en 94 Gw.
, Betekenis van formele scheiding tussen de internationale en de nationale rechtsorde bestaat en
benoeming van de drie kanttekeningen die bij dit onderscheid kunnen worden gemaakt.
Betekenis formele scheiding:
De internationale en nationale rechtsordes hebben elk hun eigen rechtsbronnen en zijn autonoom
(zij bepalen zelf of en onder welke voorwaarden zij juridische e ecten toekennen aan rechtsregels
uit een andere rechtsorde), zodat 1) nationaal recht op zichzelf genomen geen juridische
betekenis heeft in de internationale rechtsorde, 2) de rechtsgevolgen van internationaal recht in de
nationale rechtsorde uitsluitend worden bepaald door nationaal recht en 3) de internationale en
nationale rechtsordes eigen organen hebben.
Drie kanttekeningen:
1. Modern internationaal recht heeft ook steeds meer betrekking op de rechtsposities van
individuen die zich in de nationale rechtsordes bewegen en steeds minder alleen strikt op die
van Staten die zich in de internationale rechtsorde zouden bewegen. Dit betekent dat het
strikte onderscheid aan betekenis verliest.
2. Internationaal recht heeft steeds meer betrekking op onderwerpen die ook door nationaal
recht worden gereguleerd. Inhoudelijk ontstaat er dus een belangrijke wisselwerking tussen de
rechtsordes.
3. Steeds meer staten hebben hun nationale rechtsordes opgesteld volgens de internationale
rechtsordes, zodat de twee rechtsordes sterk verweven zijn geraakt.
———————————————————————————————————————————
2. De belangrijkste internationale rechtsbronnen (module 1);
Uitgangspunt bij bronnen internationaal recht is art. 38 Statuut van het Internationaal Gerechtshof
(ICJ-Statuut):
a. Internationale verdragen (formeel)
b. Internationale gewoonten (formeel)
c. Algemene rechtsbeginselen (formeel)
d. Rechterlijke uitspraken (materieel)
Formeel, probeert de bindende wetgeving te creëren/de niëren. Materieel, streeft ernaar de
inhoud en de reikwijdte ervan te de niëren (het identi ceert de wet maar het creëert niet de wet).
Gewoonterecht: vormt het algemeen geldend (objectieve) recht in de internationale rechtsorde.
Internationaal gewoonterecht ontstaan als aan twee voorwaarden is voldaan:
1. Er is sprake van een algemene praktijk: voldoende staten gedragen zich gedurende
een zekere periode op een bepaalde wijze.
- De praktijk van staten kan bestaan uit handelingen van alle staatsorganen.
- Bij handelingen kan het gaan om feitelijke handelingen, verbale uitingen maar ook
om de verdragspraktijk.
- Statenpraktijk moet omvangrijk en vrijwel uniform zijn.
- Geen speci eke tijdsduur van de handelingen van algemene praktijk de te
spreken (IGH North Sea Continental Shelf)
- Discussie over niet handelen (hoe kan worden bepaald dat dit algemene praktijk
is) en handelingen die gewoonterecht schenden (Wanneer is het een schending en
wanneer gaat het om het ontstaan van een nieuwe praktijk) (IGH Nicaragua)
2. Er is sprake van rechtsovertuiging (opinio juris): het blijkt dat staten de overtuiging
hebben dat de hiervoor genoemde gedragingen door internationaal recht worden
toegestaan, geduld of gevorderd.
North Sea Continental Shelf: wil er sprake zijn van gewoonterecht dan moet de algemene
praktijk en rechtsovertuiging (opinio juris) aanwezig zijn (par 77).
Hulpbronnen: unilaterale statenhandelingen, die verplichtingen voor de staten kunnen creëeren;
resoluties van organen van i.o.’s, met name die van de Algemene Vergadering en de
Veiligheidsraad van de VN; en het werk van de International Law Commission (ILC), een
ondergeschikt orgaan van de Algemene Vergadering waarvan de rapporten gericht zijn op de
codi catie en de geleidelijke ontwikkeling van het internationale recht.
- Deze worden niet opgesomd in art. 38 maar zijn aak relevant bij bepaling en identi catie
van internationaal recht en kunnen verdere ‘hulpbronnen’ zijn. De vraag blijft echter of ze
meer zijn dan dat.
fi fi fi fi fi ff fi
, Soft law: soft law-normen zijn als zodanig niet bindend, maar kunnen soms worden beschouwd
als overtuigend. Voorbeelden: belangrijke resoluties van de Algemene vergadering van de VN,
WHO of Milieuprogramma van de VN. Hoewel ze in eerste instantie niet bindend zijn, kunnen deze
door consequent oefenen en gebruik wel worden omgezet in een bindende of ‘harde’ wet.
Voorrangsregels
Tussen de belangrijkste rechtsbronnen van het internationaal recht (gewoonterecht, verdragsrecht
en besluiten van internationale organisaties bestaat geen hiërarchie en zij hebben dus een gelijk
gewicht.
In geval van con ict dient er eerst gekeken te worden of de rechtsbron zelf een regel bevat over
de wijze waarop een con ict opgelost moet worden. Een voorbeeld hiervan is art. 103 VN-
Handvest.
Zover verdragen of besluiten geen uitdrukkelijke bepaling bevatten, moet het con ict opgelost
worden aan de hand van algemene con ictregels. Tussen twee staten die gebonden zijn aan deze
regels gaat een latere regel vóór een oudere en gaat een speci eke regel vóór een algemene
regel.
Ten slotte moet er gekeken worden of een regel een jus cogens-norm is, want deze hebben
voorrang boven enige andere regel van internationaal recht (art. 53 Verdragenverdrag). Art. 64
Verdragenverdrag geeft aan dat een verdrag dat in strijd is met een jus cogens-norm nietig is
———————————————————————————————————————————
3. Verdragenrecht (module 3);
Weens verdragen verdrag (WVV) bevat de algemene regels van het verdragenrecht.
De nitie verdrag —> art. 2 lid 1 sub a WVV.
Totstandkoming verdrag
Onderhandelingen slecht in beperkte mate beheerst door internationaal recht. Alleen bij
onderhandelingen met veel staten zijn bijzondere procedureregels.
Vereiste instemming om gebonden te worden (consent to be bound), laat beginsel van
wilsovereenstemming zien. Een staat wordt in beginsel niet gebonden aan een verdrag zonder dat
deze staat zijn wil om gebonden te worden tot uiting heeft gebracht.
Art. 11 WVV: instemming kan door ondertekening, bekrachtiging of toetreding (en meer maar niet
uitgewerkt).
Art. 9 WVV: (stap 1) aanneming verdragstekst
Art. 12 WVV: (stap 2) ondertekening
Art. 14 WVV: (stap 3, als een verdrag niet na enkele ondertekening in werking treedt zoals bij een
bilateraal verdrag) bekrachtiging (rati catie) is een internationale handeling waarmee een staat zijn
instemming door een verdrag te worden gebonden kenbaar maakt, in het algemeen door het
neerleggen van een akte van bekrachtiging bij de depositaris van het verdrag.
Art. 24 WVV (stap 4) inwerkingtreding verdrag.
Geldigheid verdrag
Art. 46 e.v. WVV
In bijzondere omstandigheden kan een verdrag dat formeel in werking is getreden zonder
rechtsgevolg blijven:
-Uitdrukking van de wil van een staat om gebonden te worden was onzuiver:
a. Overschrijding nationale bevoegdheden (art. 46 WVV)
b. Dwaling (art. 48 WVV)
c. Bedrog (art. 49 WVV)
- Art. 46-50 WVV (geheel of gedeeltelijk) vernietigbaar, art. 51-53 WVV nietig.
- Ongeldigheid krachtens WVV is nietig.
Voorbehouden bij een verdrag
De nitie voorbehoud —> art. 2 lid 1 sub d WVV
Art. 19 WVV e.v.
fi
fl fl fi fl fi fl
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper SBRZ. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,94. Je zit daarna nergens aan vast.
