Samenvatting
Samenvatting Hoofdstuk 15 Nectar VWO 5 - Biologie
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Samenvatting Hoofdstuk 15 Nectar VWO 5 - Biologie
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 5 pagina's
Voorbeeld 2 van de 5 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
H15 WaarnemenBiologie 15.1: Zintuigcellen
Evenwichtszintuig
Het evenwichtsorgaan registreert de stand van je hoofd t.o.v. de zwaartekracht.
Twee delen: het vestibulum en de 3 halfcirkelvormige kanalen → gevuld met endolymfe.
De maculae in het vestibulum: rechtlijnige bewegingen. De zintuigcellen in een macula steken
met lange zintuigharen in een geleilaag met daar bovenop een laag kalksteentjes →
geven ‘traagheid’. De geleilaag verschuift t.o.v. de zintuigcellen → een macula reageert op de
versnelling van de geleilaag en het buigen van de haren.
De 3 halfcirkelvormige kanalen: bovenkanaal, achterkanaal en zijkanaal → draaibewegingen.
Elk kanaal heeft een knobbel → bevat zintuigcellen met lange zintuigharen.
De haren steken in een geleiachtige massa (de capula) → beweegt vrij mee met de endolymfe,
maar de endolymfe beweegt niet direct mee. De zintuigharen buigen dus bij een beweging,
waardoor de zintuigcellen impulsen sturen.
Verwerking zintuigelijke informatie
Het evenwichtscentrum in de hersenstam ontvangt informatie. De kleine hersenen koppelen de
informatie terug → coördinatie bewegingen. Misselijkheid ontstaat doordat informatie niet goed
kan worden gekoppeld → medicijnen onderdrukken de informatie uit de evenwichtsorganen.
Zintuigcellen
Receptorcellen maken het ontvangen van informatie in zintuigcellen mogelijk.
Mechanoreceptoren: gevoelig voor beweging (buigen zintuigharen, druk, rek);
Thermoreceptoren: gevoelig voor warmte;
Chemoreceptoren: gevoelig voor stoffen;
Fotoreceptoren: gevoelig voor licht;
Adequate prikkel = het type prikkel waarvoor de receptorcel gevoelig is. Receptorcellen hebben
over hun membraan een rustpotentiaal. Een adequate prikkel zorgt voor een verandering van
het membraanpotentiaal → Na+-poorten openen direct bij mechanoreceptoren
(vormverandering celmembraan) en thermoreceptoren (warmtegevoelig eiwit).
Een secundaire boodschapperstof zorgt bij chemoreceptoren en fotoreceptoren indirect ervoor
dat de Na+-poorten openen. Als door een adequate prikkel de prikkeldrempel wordt bereikt,
vindt er depolarisatie plaats, waardoor de Ca2+-poorten openen. Calcium zorgt ervoor dat een
exciterende neurotransmitter vrijkomt in de synaps met het sensorisch neuron.
Hoe sterker de prikkel, hoe meer neurotransmitter er vrijkomt, hoe hoger de impulsfrequentie.
Pijnreceptoren = zenuwceluiteinden die schadelijke prikkels kunnen waarnemen.
Verdoofd
Bij gewenning (adaptie) gaat de prikkeldrempel van een receptorcel omhoog.
Het ene zintuig vertoont sneller adaptie, dan het andere. Pijnzintuigen vertonen geen adaptie.
Neurotransmitters remmen (hyperpolarisatie) of activeren (depolarisatie)!
, H15 Waarnemen
Biologie 15.2: Het gehoorzintuig
Buitenoor en middenoor
Adequate prikkel gehoor: 20 – 20 000 Hz. Buitenoor = de oorschelp + gehoorgang.
Het middenoor begin bij het trommelvlies → luchtdruk is gelijk aan beide kanten.
Drukverschillen tussen het buitenoor en middenoor worden gecompenseerd door de buis van
Eustachius (verbinding oor – keelholte). Een deel van het geluid loopt via je botten.
Gehoorbeentjes: hamer, aambeeld, stijgbeugel → versterken de geluidstrillingen.
Binnenoor
De stijgbeugel brengt via het ovale venster de vloeistof in het slakkenhuis in trilling.
Het ovale venster is kleiner dan het trommelvlies → versterking trillingen.
Het slakkenhuis bestaat uit twee grote kanalen: de voorhoftrap en trommelholtetrap.
Er loopt ook nog een derde kanaal (slakkenhuisgang) gevuld met endolymfe.
Deze vloeistof bevat K+-ionen → maakt depolarisatie zintuigcellen mogelijk. De twee grote
kanalen zijn echter gevuld met perilymfe → eigen ionensamenstelling.
Een trilling verplaatst zich van het ovale centrum richting het centrum van het slakkenhuis.
De trilling wordt onderweg - via het endolymfe in het kleine kanaal – overgedragen op het
perilymfe in het andere grote kanaal. De trilling wordt tot slot afgeleverd aan het ronde venster.
In het middelste kanaal laten de trillingen het basilair membraan bewegen. Over dit membraan
loopt het orgaan van Corti → bevat mechanoreceptoren met zintuigharen: de haarcellen.
De zintuigharen drukken tegen het stugge dakmembraan. Door de trillingen verbuigen de
zintuigharen → K+-kanalen openen → depolarisatie → afgifte neurotransmitter → impuls.
Toonhoogte en volume
Het basilair membraan is op elke plaats gevoelig voor een andere trillingsfrequentie.
Hoe dunner/soepeler het membraan, hoe hoger de frequentie waarvoor het gevoelig is
(top: lage, ovale venster: hoge). Het stukje basilair membraan dat trilt, geeft via
mechanoreceptoren impulsen af aan de hersenen.
Geluidsvolume hangt af van de sterkte van de geluidsgolven. Hoe sterker het geluid, hoe groter
de beweging van het basilair membraan, hoe sterker de buiging, hoe meer impulsen.
Gehoorbeschadiging
Toonhoogte (Hz) en geluidssterkte (dB) bepalen samen de pijngrens. Gehoorbeschadiging =
zintuighaartjes van mechanoreceptoren in het slakkenhuis zijn beschadigd.
De mechanoreceptoren voor hoge tonen gaan het snelst kapot.
Bij oorsuizingen geven de receptoren onjuiste informatie door.
Ook kunnen de spiertjes rondom de gehoorbeentjes beschadigen bij overbelasting.
Geluid filteren
De thalamus kan bepaalde geluiden niet laten doordringen tot je auditieve schors.
Hoe regelmatiger het geluid, hoe beter dit lukt. Ook kunnen de hersenen het basilair membraan
verzwakken, om achtergrondruis te onderdrukken.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper clairevdh. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53068 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen