Grondrechten, 2017/2018, 620225, Tilburg University, Roberto Haak
Thema 1 en 2 Algemeen
ZELFSTUDIEVRAGEN
1. Volgens het EHRM kent het EVRM individuen direct rechten toe. Anderzijds geldt er geen plicht
voor de lidstaat om het EVRM op te nemen in de nationale rechtsorde. Vallen deze twee
uitgangspunten met elkaar te rijmen?
Uit artikel 1 EVRM blijkt dat alle lidstaten uitvoering moeten geven aan het EVRM. De nationale
rechter hoeft echter het recht niet inhoudelijk toe te passen. Het voorkomen van schending van het
EVRM is voldoende. Er is wel een plicht om bepalingen in acht te nemen (op een dynamische,
praktische en effectieve manier). VB dynamisme interpretatie? Persoonsgegevens onder artikel 8
EVRM. Hof EHRM neemt maatschappelijke ontwikkelingen mee met bescherming van
persoonsgegevens, door komt van bijvoorbeeld het internet. Het EVRM moet om rechten en plichten
te waarborgen kijken naar omstandigheden van het geval. Hoe is het internationaal recht nationaal
geregeld? Art 93, 94 Gw verbindende karakter na bekendmaking. Art. 94 Gw Toetsen aan
verbindende verdragsbepalingen. Maakt het (gematigd) monistisch stelsel wat we in Nederland
hanteren (doorwerking zonder letterlijke omzet in nationale wetgeving). Omgekeerde is dualistisch
stelsel.
2. In verschillende arresten waaronder het arrest ‘Akdivar’ beklemtoont het EHRM de samenhang
tussen het recht op een effectief rechtsmiddel van artikel 13 EVRM en de eis van uitputting van de
nationale rechtsmiddelen. a. Hoe zou in eigen woorden dit verband weergeven?
Eis van uitputting nationale rechtsmiddelen: art. 35 EVRM: je moet de hoogste rechter hebben
doorgekozen in eigen land voordat je naar het EHRM kan. De eis van uitputting en art. 13 EVRM zijn
beiden rechten en plichten voor het individu + de staat. Nauw met elkaar verbonden elkaars
spiegelbeeld. Art. 13 EVRM geeft de burger een recht en dat betekent dat de overheid een plicht
heeft om te zorgen dat je een dergelijke rechtsbescherming traject kunt doorlopen. Bij de eis van
uitputting nationale rechtsmiddelen heeft de burger een plicht om de nationale rechtsmiddelen uit te
putten en heeft de staat het recht dat de staat niet voor de rechter kan worden gesleept als de burger
niet aan zijn plicht om de nationale rechtsmiddelen uit te putten heeft voldaan.
b. Welke beperkingen neemt het EHRM principieel aan ten aanzien van de werking van artikel 13
EVRM?
- Het recht is assessor (staat in dienst van andere rechten) want het kan pas worden ingeroepen als er
een ander recht in het geding is geen zelfstandige rol in een procedure. Je kan niet zeggen ‘ik kan
niet klagen’. Je moet een materieel recht hebben om te klagen (argual plane).
- Je hoeft geen specifiek recht uit het EVRM toe te passen, maar inhoudelijk (met het EVRM
overeenstemmend recht). Op een praktische en effectieve manier de artikelen uit het EVRM
waarborgen. Er moet naar inhoud een beroep worden kunnen worden gedaan.
- Het is niet vereist dat er op nationaal niveau een effectief rechtsmiddel beschikbaar is tegen formele
wetgeving wanneer deze mogelijkheid bestaat moet wel aan art. 13 EVRM worden voldaan.
,c. Wat is de praktische betekenis van de bij de vraag B bedoelde beperkingen voor de gelding van
het EVRM in Nederland?
Vooral van belang voor beperking 2 en 3. 2: EVRM hoeft niet te worden omgezet in nationale
wetgeving, enkel waarborgen is voldoende monistisch stelsel. Geen betekenis in Nederland
vanwege gematigd monistisch stelsel die we hanteren.
3: Art. 120 Gw. Verdagen en wetten mogen niet getoetst worden aan de GW (namelijk artikel 94 Gw),
wel EVRM. Hierdoor is toetsing aan het EVRM belangrijk. (rechter toetst weliswaar aan het EVRM,
maar beroept vervolgens op de grenzen waaraan ze is verbonden formule van de rechtsvormende
taak). Hierdoor kan Gw toch toepasselijk zijn.
3. In het arrest ‘Salah Sheekh versus The Netherlands’ accepteerde het EHRM dat de Afdeling
bestuursrechtspraak werd overgeslagen en er meteen na de uitspraak van de rechtbank een klacht
in Straatsburg werd ingediend. a. Waarom mocht volgens het EHRM het beroep op de Afdeling
bestuursrechtspraak worden overgeslagen?
Salah Sheekh/Nederland: jongen had verblijfsvergunning aangevraagd vanwege regelmatige
mishandeling, dwangarbeid, vader overleden, zus verkracht etc. in Somalië. Verblijfsvergunning werd
geweigerd.
* beroept zich op schending art. 3 EVRM.
* Hem wordt verweten dat hij niet alle nationale rechtsmiddelen heeft uitgeput.
* Salah Sheekh: ‘’Dat rechtsmiddel bood geen enkel vooruitzicht op succes’’. Er was een mogelijkheid
om op te komen, maar was dit effectief? => art. 15 EVRM. In een vergelijkbare situatie tegen een
andere lid van hetzelfde land was de vergunning geweigerd.
* Salah Sheekh moest aantonen dat hij nog erger werd behandeld als zijn andere lidstaten, dit kon hij
niet (was in Somalië normaal) dus hoefde hij niet naar de Afdeling bestuursrechtspraak.
* terugsturen van hem door de Nederlandse autoriteiten zou schendig van art. 3 EVRM opleveren
* geen beperkingen op mogelijk, is een absoluut recht, mag nooit van worden afgeweken.
b. Is het verstandig om na dit arrest in een soortgelijke zaak opnieuw de Afdeling
bestuursrechtspraak over te slaan en meteen een klacht bij het EVRM in te dienen?
Nee, er is een zware bewijslast als je rechtsmiddel overslaat. Er bestaat een ‘remedie’ waarvan sprake
moet zijn. p.57 boek.
4. Hoe verhoudt de dynamische interpretatie die het EHRM bedrijft, zich tot de soevereiniteit van
de lidstaten, aangesloten bij het EVRM? Dynamische interpretatie: EVRM is een ‘living instrument’
dat de maatschappelijke ontwikkelingen volgt en hier invulling aan geeft (Lozidou arrest zegt
waarom, p. 20+21 syllabus).
Twee manieren: - Toezichtmechanisme (procedurele kant) - Inhoudelijke rechten Gevolgen: -
Soevereiniteit wordt beperkt (met name bijv. art. 3 ERM), maar, wel enige nuance bijv.: - Euthanasie
(hulp bij zelfdoding) niet in andere landen geregeld maar wel in Nederland beleidsvrijheid
‘’common ground’’. Dynamische interpretatie heeft wel gevolgen, maar wel mals/vrijheid in te
brengen door common ground/beleidsvrijheid.
5. Hoe verhoudt het oordeel van het EVRM in het Lozidou-arrest zich tot artikel 19 Verdrag van
Wenen inzake het verdragenrecht en wat zegt dit over het EVRM?
,Lozidou-arrest: voorbehouden gemaakt door Turkije. Hof oordeelde dat dit niet zomaar kan, met
name territoriale voorbehouden. creëren rechtsongelijkheid tussen de verschillende lidstaten
komt niet overeen met het doel van het EVRM, art. 20 lid 4 uitzondering c. EVRM moet zo veel
mogelijk met instemming van internationale beginselen worden toegepast, aldus ook het Verdrag van
Wenen.
, Thema 3: Het EU-Handvest (algemeen) en interactie van rechtsordes (HC + WC)
WERKCOLLEGEVRAGEN (30-10-2017)
1A Indien een verdrag met een ieder verbindende verdragsbepalingen stilzwijgend wordt
goedgekeurd, kunnen burgers worden gebonden aan verdragsrechtelijke verplichtingen zonder dat
het parlement zich heeft kunnen uitlaten. Hebben dergelijke verdragsbepalingen ook zonder meer
verbindende kracht?
Nee, in artikel 93 Grondwet is bepaald dat een ieder verbindende bepalingen slechts bindende
kracht hebben nadat zij zijn bekend gemaakt door de regering.
Niet ieder verdrag hoeft uitdrukkelijk te worden goedgekeurd maar dit kan ook stilzwijgend. Meestal
geen identieke uitleg (net zoals Vlemminx en Meuwese) maar een uitleg die past bij de functie van
die bepalingen. Meestal wordt er gebruik gemaakt van identieke interpretatie behalve als het in
nadeel is van de burger. Uiteindelijk bepaalt de rechter het. Regering geeft vaak aan of het EIV is want
verdragen moeten vaak uitdrukkelijk worden goedgekeurd door parlement maar dit hoeft dus niet.
NEW: Wat is stilzwijgende goedkeuring? Regering sluit verdragen en meestal zie je staan dat een
verdrag niet kan gaan werken tenzij goedkeuring (is in GW geregeld en Rijkswet ter goedkeuring
verdragen). Slag om de arm zegt niets als er een stilzwijgende goedkeuring is en dan kijkt niemand
ernaar van parlement. Het is op dit moment eigenlijk niet meer toegestaan dat een verdrag waarvan
duidelijk is dat er EIV-bepalingen in zit mag niet meer o.g.v. Rijkswet goedkeuring verdragen. Als het
toch wel gebeurd, maakt het alsnog niets uit door foutje in de wet (het is maar een doekje voor het
bloeden). Als regering het wel vindt en toelicht, mag er niet meer stilzwijgend goedgekeurd worden.
93 GW geldt dan nog wel
1B Het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie bevat een beperking ten aanzien van
de toepasselijkheid van het Handvest op het handelen van de lidstaten van de Europese Unie. Wat
houdt deze beperking in? Illustreer uw antwoord aan de hand van één arrest van het HvJEU.
In het arrest Åkerberg Fransson (2013) heeft het HvJEU geoordeeld dat het Handvest van toepassing
is in ‘alle situaties die door het Unierecht worden beheerst, maar niet daarbuiten’ (r.o. 19). Het
Handvest is dus van toepassing wanneer een situatie binnen de werkingssfeer van het Unierecht valt.
NEW: Waarom is het EU-Handvest niet onverkort van toepassing voor lidstaten van de Europese
Unie? Anders dan bij internationale verdragen, speelt bij EU-Uniehandvest 93&94 geen rol. Waarom
spelen die geen rol? Dat gedoe van monistisch stelsel geldt niet voor EU-recht want daarvoor geldt
een eigen systematiek. Of NL nou wil dat een verdrag wel of niet verplichtend is, HET IS
VERPLICHTEND want het komt van de eigen rechtsorde. Vandaar ook klaagzangen over verlies van
autonomie.
Stel nou dat het wel een EU casus is, wanneer geldt het EU-Handvest dan? Dan geldt EU-Handvest
niet tenzij lidstaat uitvoering geeft aan EU-recht. Als casus het EU-recht (Unierecht) niet raakt.
Bijv. hennepkwekerij geen EU-recht 13b Opiumwet (is geen uitvoering van Unierecht dus kan je met
het Handvest niks, staat nergens maar blijkt uit arrest Akerberg Fransson. Is anders bij EVRM want
dan gaat het om al het handelen van de lidstaat dus reikwijdte is vele mate groter dan die van het EU-
Handvest).
