SAMENVATTING FINANCIEEL MANAGEMENT 2 - H3 PARAGRAAF 3.3 EN 3.4, H4, H13, H14, H15 EN H16
H3 M ARKTEN EN OVERHEID: CONJUNCTUUR
3.3 Overheidsbeleid en conjunctuur
De overheid kan zich met de conjunctuur bemoeien vanwege de volgende redenen:
Schommelingen in de economische bedrijvigheid hebben tot gevolg dat werkloosheid en een
overspannen arbeidsmarkt elkaar afwisselen. Sociaal gesproken is dat niet wenselijk.
Schommelingen in de conjunctuur hebben tot gevolg dat bedrijven minder goed kunnen
plannen of financieel gebied, maar ook op het gebied van personeelsbeleid en afzetplanning
Het op peil houden van de macro-economische vraag heeft tot gevolg dat investeringen op
peil blijven, wat noodzakelijk is voor een moderne kapitaalgoederenvoorraad.
De overheid kan door middel van begrotingspolitiek proberen de conjunctuurgevolgen af te zwakken.
Dat kan op de volgende wijzen:
• passief conjunctuurbeleid →
• automatische stabilisatoren (vereisen geen beleidsaanpassing na een
conjunctuuromslag maar beginnen te werken als het nodig is)
• structureel begrotingsbeleid: overheidsbestedingen volgen de trendmatige groei van
de economie
• actief conjunctuurbeleid →
• overheidsbestedingen en belastingen variëren met de conjunctuur
actief maar begrensd door een structurele norm
• een norm wordt vastgesteld als een interne rem
• de conjunctuur staat niet centraal maar de trendmatige ontwikkeling van de
economie
• er ontstaat door de trendmatige groei van de economie een nieuw soort stabilisator,
met als automatische begrenzer het maximale structurele tekort het verschil tussen
trendmatige overheidsuitgaven en trendmatige belastingontvangsten
Automatische stabilisatoren naast trendmatig begrotingsbeleid: omvang van de collectieve
bestedingen, sociale zekerheidsstelsel en progressieve inkomstenbelasting
Nadelen actief conjunctuurbeleid:
• Wel een tekort in een laagconjunctuur maar geen compenserende overschotten in een
hoogconjunctuur
• Stimulering wordt ondermijnd door het open karakter van de Nederlandse economie
• Vertragingen in de uitwerking van het anticyclisch begrotingsbeleid
3.4 Monetair beleid
Een verlaging van de rente kan de economie ook uit de slop krijgen. Op verschillende wijzen heeft dit
invloed op de economische bedrijvigheid. In een hoogconjunctuur is dit doeltreffend in een
laagconjunctuur niet of vertraagd doeltreffend. Het verlagen van de rente kan ook tegengesteld
uitpakken omdat men denkt dat het slecht gaat met de economie. De conjuncturele situatie heeft
invloed grote invloed op de doeltreffendheid van stimulerend begrotingsbeleid en monetair beleid.
Beleidsinstrument Laagconjunctuur Hoogconjunctuur
Monetair beleid Niet of vertraagd doeltreffend Doeltreffend
Begrotingsbeleid Doeltreffend Niet doeltreffend
H4 M ARKTEN EN OVERHEID: MARKTORDENING
4.1 Marktwerking, maatschappelijke en publieke belangen
Succesvolle bedrijven worden beloond met groei van marktaandelen waarmee deze bedrijven
economische machtsposities kunnen opbouwen. Economische machtsposities kunnen ook ontstaan
door fusies en overnames. Indien een fusie of overname resulteert in een economische machtpositie
die een goede marktwerking in de weg gaat staan, kan deze fusie of overname worden verboden. Dit
is de eerste reden voor de overheid om zich met het marktproces te bemoeien.
Van marktwerking is sprake als vraag en aanbod elkaar treffen in een concurrerende omgeving. Een
concurrerende omgeving is belangrijk aangezien die innovatie stimuleert en zorgt voor een goede
prijs-kwaliteitverhouding en een doelmatige productie. Dit zijn zaken die uiteindelijk ten goede
komen aan de consument. Het is ondernemingen daarom verboden om afspraken met elkaar te
, maken om de concurrentie te beperken (kartelvorming). De Nederlandse Mededingingsautoriteit
(NMa) kijkt hierop toe. Daarnaast ziet de NMa erop toe dat bedrijven met economische
machtspositie daar geen misbruik van maken. Economische machtspositie = een bedrijf kan zonder
rekening te houden met concurrenten en afnemers zijn eigen marktgedrag bepalen.
De tweede reden voor de overheid om zich met het marktproces te bemoeien is het borgen van
zogenaamde publieke belangen. Publieke belangen = maatschappelijke belangen die in een vrije
markt niet goed tot hun recht komen. Maatschappelijk belang is bijvoorbeeld brood, publiek belang is
gezond brood.
4.2 Markt- en overheidsfalen / 4.2.1. Vormen van marktfalen
Marktfalen = een markt leidt niet tot efficiëntie, effectieve of maatschappelijk verantwoorde
uitkomsten. Dit is een reden om als overheid corrigerend in te grijpen. Zes vormen van marktfalen:
Afnemersgebondenheid hoge overstapkosten bindt afnemers aan de leverancier. (lange
contracttermijnen met stilzwijgende verlenging zoals bij verzekeringen veelal het geval was, is
een machtig middel om klanten aan je te binden)
Het informatieprobleem te weinig/te vage informatie geven over polissen of contracten
Externe effecten maatschappelijke kosten en baten wijken af van private kosten en baten.
(om negatieve externe effecten te voorkomen kunnen heffingen worden ingevoerd zoals
milieuheffingen wat milieuvervuilende producten duurder maakt)
Publieke goederen produceren van goeden en diensten worden in toenemende mate
overgelaten aan de markt
Rationaliteitsparadox wat op individueel niveau verstandig is, kan op bedrijfstakniveau
dodelijk zijn. Voor iedere ondernemer in de visserijsector is schaalvergroting
bedrijfseconomisch gezien verstandig. Op brancheniveau daarentegen leiden al die
individuele schaalvergrotingen tot een bedreiging van de visstand. De bedrijfstak wordt
daardoor in zijn voortbestaan bedreigd
Uitsluiting ethisch aspect, het marktmechanisme selecteert op koopkracht maar dat wordt
niet in alle sectoren als wenselijk beschouwd. De overheid kan uitsluiting voorkomen door
een acceptatieplicht in te stellen voor zorgverzekeraars en te zorgen voor betaalbare
huisvesting
4.2.2. Vormen van overheidsfalen
Overheidsfalen is gebaseerd op:
Ontbreken van markttucht een prikkel ontbreekt tot een efficiënte (doelmatige) en
effectieve (op klantwensen gerichte) productie. Ook in dynamisch opzicht levert het
ontbreken van markttucht een nadeel op omdat bedrijfsmatig gezien geen noodzaak is tot
vernieuwing
Informatieprobleem treedt op als overheid in het marktproces ingrijpt om zodoende tot
betere marktuitkomsten te komen. Overheid moet dan wel zicht hebben op de
mogelijkheden waardoor zij afhankelijk wordt van de informatiestroom van bedrijven die uit
concurrentieoverwegingen de overheid niet van informatie willen voorzien of uit vrees voor
maatregelen er geen belang bij hebben om volledige informatie te geven
Vatbaarheid voor lobbygedrag overheid moet innovatieprojecten selecteren die voor
subsidie in aanmerking komen. Dit is voor ambtenaren niet dagelijkse kost dus kunnen zij
vatbaar worden voor mooie verhalen waardoor het gevaar is dat niet het beste project wordt
gesteund maar het project met de beste lobby
Principaal-agentprobleem de baas (de overheid/politici als beleidsbepaler) heeft te weinig
greep op zijn ondergeschikten (de agent de uitvoerende ambtenaar, departementen, en
andere organisaties met publieke taken). Maatschappelijke of publieke belang staat niet meer
centraal maar deelbelangen staan centraal.
Zelfbindingsprobleem het vertrouwen in de overheid kan worden geschaad doordat het
overheidsbeleid jaarlijks wordt vastgesteld en het ook jaarlijks kan veranderen. Zo kan de
overheid fiscale bevoordeling bijvoorbeeld weer afschaffen.
4.3 Marktordeningsmodellen
Marktwerking = confrontatie tussen vraag en aanbod in een concurrerende omgeving. Door middel
van privatisering, verzelfstandiging en concurrentiestimulatie wordt geprobeerd elementen van
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Laurannedg. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.