Burgerlijk recht I – hoorcolleges 1 t/m 22 – 2017/18
Vak: Burgerlijk recht I
Schooljaar: 2017/2018
Radboud Universiteit
Semester 1
Inhoudsopgave
HC 1 p. 2
HC 2 p. 6
HC 3 p. 11
HC 4 p. 16
HC 5 p. 18
HC 6 p. 23
HC 7 p. 27
HC 8 p. 31
HC 9 p. 34
HC 10 p. 39
HC 11 p. 41
HC 12 p. 44
HC 13 p. 47
HC 14 p. 51
HC 15 p. 58
HC 16 p. 62
HC 17 p. 65
HC 18 p. 68
HC 19 p. 72
HC 20 p. 78
HC 21 p. 81
HC 22 p. 86
1
,Burgerlijk recht I – hoorcollege 1
Hoe was het ook al weer?
Goederenrecht; wat beide partijen hebben afgesproken is niet van belang bij natrekking. Als
de huurder eigenaar wordt door natrekking heeft de verbintenis tussen huurder en
verhuurder geen betekenis meer.
BW heeft gelaagde structuur, plek waar wet staat bepaalt ook de reikwijdte.
3 BW gaat over alle goederen. Boek 5 gaat over zaken, goederen die je vast kunt pakken.
Staat iets in boek 5, alleen betrekking op zaken. Maar in boek 3 ook op auteursrechten en
vorderingen.
Voorbeeld: kun je een recht van erfpacht vestigen op een vordering?
Nee, het volgt uit feit dat regeling over erfpracht uit boek 5 staat, kan alleen op zaken zien.
Kun je recht van vruchtgebruik vestigen op vordering? Ja, staat in boek 3, op alle goederen
dus.
Wetten
• Goederenrecht in boek 3 BW (algemeen) en
boek 5 BW (zaken)
• Overige voor goederenrecht belangrijke bepalingen in:
• boek 6 en 7 BW (verbintenissenrecht),; is er een geldige titel?
• boek 1 BW (personen- en familierecht); bob is dat je op zich geldig ovk’s kunt sluiten,
maar nier bevoegd ben dát goed over te dragen, bijv. failliet. Handelingsonbekwaam
is dat je niet zelfstandig rechtshandelingen mag verrichten. Zonder die toestemming
mag je geen koopovk sluiten, maar ovk vernietigbaar. Je bent wel gewoon eigenaar
van je spullen. Alleen niet bevoegd om onaantastbaar een koopovereenkomst te
sluiten.
• boek 2 BW (rechtspersonenrecht)
• boek 4 BW (erfrecht); vererving, overgaan van vermogen van erflater naar de
erfgenamen is een overgang onder algemene titel. Geen overdrachtsvereisten, gaat
vanzelf en geldt voor hele vermogen.
• boek 8 BW (verkeer en vervoer); schepen en luchtvaartuigen kunnen te boek gesteld
worden, en dan zijn het registergoederen. dus geen pand, maar hypotheekrecht op
vestigen. Worden dus behandeld als onroerende zaken. Niet te boek gesteld, dan
roerende zaken.
• boek 10 BW (internationaal privaatrecht “IPR”)
• Beslag: Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv); geen pand of hypotheek, kan
de bank je huis ook verkopen, maar dan gaat het via Rv en door een executoriale titel
gegeven door de rechter.
• Faillissement: Faillissementswet (Fw);
Hoe was het ook weer?
• Goederen: zaken en vermogensrechten (3:1); zaken kun je vastpakken,
vermogensrechten niet. kan dicht bij elkaar zitten. Eigenaar van een huis heeft een
zaak, het huis, maar je hebt ook vermogensrecht, je bent eigenaar van het huis:
eigendomsrecht. Lastig: eigendomsrecht op die zaak en die zaak zelf worden door de
wetgever en HR vereenzelvigd. In spraak gebruik: je draagt je huis over. Je bezwaard
het eigendomsrecht met een beperkt recht. Vaak hebben we over zaken zelf,
overdracht van roerende zaken, maar je hebt het over de overdracht van de rechten
op die onroerende zaak.
• Zaken:
- Roerend/onroerend
- Registergoederen/niet-registergoederen
2
, • Vermogensrechten:
- Vorderingen
- Andere rechten (3:6)
• Zaakseenheid; wat is bij elkaar 1 zaak? Is alles bij elkaar 1 zaak? Maakt uit voor
eigendom. En hoe je moet overdragen. In de kern maakt het veel uit.
• Afhankelijke rechten; X heeft recht op goed van Y. Maakt veel uit of X
goederenrechtelijke aansprak heeft of verbintenisrechtelijk op persoon Y. 2 aspecten.
Zaaksgevolg; als Y de zaak overdraagt aan Z dat Z die zaak verkrijgt met datzelfde
recht erop. Als een zaak of vermogensrecht bezwaard is met beperkt recht blijft dat
recht er altijd op rusten (Tenzij derdenbescherming). Hoofdregel;
goederenrechtelijke rechten volgen altijd de zaak waar ze op rust =
zaaksgevolg. = droit de suite.
Als verbintenisrechtelijke rechten zaaksgevolg hebben, dan staat het in de wet.
2:126; koop breekt geen huur. Verbintenisrechtelijk rechten kunnen ook zaaksgevolg
hebben, maar moet in de wet staan. Bij goederenrechtelijke rechten is dat per
definitie zo.
Voorbeelden: pand- en hypotheek. als X vordering heeft op Y. Zekerheid pand en
hypotheek op goederen van Y. Als X vordering overdraagt aan de bank. Als bank
vordering op Y verkrijgt gaat pand en hypotheek ook mee. Hoef je niet apart te doen.
Voorbeeld: X woont aan ene kant Y aan andere. X mag van Y auto op grond
parkeren. Zouden ze dat gewoon afspreken, dan zou bij verkoop van Y’s grond:
persoonlijke rechten volgen niet de zaak. Dan heeft X pech. Als sprake is van
erfdienstbaarheid dan bij koper, moet die dat ook dulden, dat volgt de zaak waar het
op rust. Als X huis verkoopt, dan krijgt de koper het recht om auto daar te parkeren
erbij. Erfdienstbaarheid is afhankelijk recht, als hetgeen waarvan afhankelijk is wordt
overgedragen gaat het mee over. Als 1 van de 2 overdraagt huis, dan gaat het
erfdienstbaarheid mee. Maar het gaat bij beide anders.
Als Y verkoopt, dan zaaksgevolg.
Als X verkoopt, dan afhankelijk recht.
Zaaksgevolg en afhankelijkheid lijkt dus op elkaar, maar is zeker niet hetzelfde.
• Droit de suite
• Prioriteit; als je persoonlijke rechten hebt tegenover Y, als meerdere schulldeisers die
rechten hebben, paritas creditorum, allemaal gelijk in rang. Maar bij hypotheek, rijgt
eerste hypotheekhouder de beurt. Niet goederenrechtelijke aanspraken, dan geldt
gelijkheid van iedereen.
Overdracht
• Overdraagbaarheid (3:83)
• Titel, levering, beschikkingsbevoegdheid (3:84)
• Levering:
- Onroerende zaken: notariële akte + inschrijving (3:89)
- Roerende zaken: bezitsverschaffing (3:90)
- Vorderingen:
- Akte + mededeling (3:94 lid 1), of
- Authentieke of geregistreerde akte zonder mededeling (3:94 lid 3)
- Overig (3:95): alleen als het niet anders kan!
• Beschikkingsbevoegdheid (derdenbescherming)
• Eigendomsvoorbehoud (3:91-92)
3
,Eigendom, bezit en houderschap
• Eigendom is een juridische kwalificatie,
bezit en houderschap zijn feitelijke kwalificaties (3:108)
• Eigendom = het juridische eigendomsrecht hebben
• Bezit = feitelijke macht uitoefenen voor jezelf (3:107 lid 1); als je bezitter bent kunt je
door verjaring eigenaar worden, bij houder zijn kan dat niet. als je eigendom wil
overdragen moet je bezit verschaffen. De vraag of eigendom overgedragen is, dan
kijk je of verkrijger bezitter is geworden. Bezit verschaffen kun je doen zonder dat je
ding aan de ander geeft. Kun je doen terwijl het goed onder je houdt.
• Houderschap = feitelijke macht uitoefenen voor een ander
• Middellijk of onmiddellijk (3:107 lid 2, 3 en 4)
• Bezitsverschaffing (3:90):
- Onmiddellijk (3:114)
- C.p. (3:115a)
- Brevi manu (3:115b)
- Longa manu (3:115c)
• C.p.-levering door bezitter (3:90 lid 2) en houder (3:111)
Derdenbescherming
• Roerende zaken, niet-registergoederen (3:86):
- Goede trouw
- Anders dan om niet
• Registergoederen en vorderingen (3:88):
- Goede trouw
- B.o.b. gevolg van ongeldige vroegere overdracht
- Niet als gevolg van b.o.b. van toenmalige vervreemder
- Dus: titel- of leveringsgebrek in “eerste schakel”
• Algemene derdenbeschermingsbepaling (3:36):
- Gerechtvaardigd vertrouwen
- “Toedoen” van derde (!) vereist
- Of “voor risico” van derde
Vestiging van beperkte rechten
Zelfde vereisten als voor overdracht (3:98), dus:
• 3:98 jo. 3:83:
- Overdraagbaarheid (zie bijv. 3:228)
• 3:98 jo. 3:84:
- Titel
- “Vestigingshandeling” (3:98 jo. 3:89-95), bijv.
- Vuistpandrecht en vuistloos pandrecht
- Openbaar pandrecht en stil pandrecht
- Beschikkingsbevoegdheid (3:98 jo. 3:86 en 3:88)
• 3:98 jo. 3:86 en 3:88:
- Derdenbescherming
Andere wijzen van eigendomsverkrijging
• Verjaring
- Verkrijgend/acquisitief:
door bezitter te goeder trouw, na 3 of 10 jaar (3:99)
- Bevrijdend/extinctief:
door bezitter (ook te kwader trouw),
in beginsel na 20 jaar (3:105 jo. 3:306)
4
, • Toe-eigening van res nullius, res derelicta (5:4)
• Vinderschap, schatvinding (5:5-13)
• Natrekking, vermenging, zaaksvorming (5:14-16)
• Natrekking onroerende zaken (3:4 jo. 5:3, 3:3 jo. 5:20)
Verhaalsrecht
• Verhaal op goederen van insolvente schuldenaar
- Failliet of niet?
- Pand/hypotheek of niet?
• Zonder pand/hypotheek:
- Buiten faillissement: beslag (Rv)
- In faillissement: verificatie (Fw)
• Mét pand/hypotheek:
- Buiten faillissement: geen beslag (parate executie)
- In faillissement: separatisme
• Omvang: bijna alles (3:276)
• Verdeling: in beginsel naar rato (paritas creditorum, 3:277), tenzij achterstelling
(3:277 lid 2) of voorrang (2:278 e.v.)
5
,Burgerlijk recht I – hoorcollege 2
Natrekking roerende zaken
Wat behoort tot de eigendom van de grond?
Art. 5:20; we gaan het hebben over sub e.
Gaat over gebouwen en werken. Gebouwen en werken horen bij de grond als ze duurzaam
met de grond zijn verenigd. En bij sub f zeggen dat ze planten met de grond horen als ze
daarmee zijn verenigd. (dus daar zie je ‘duurzaam’ niet). voor planten niet vereist dat ze
wortel hebben geschoten. Als een plant in de grond staat dan hoort die bij de grond. Bij
gebouwen en werken is die duurzame vereniging heel belangrijk.
Dan kijken we naar art. 3:3 BW: onroerend, grond, delfstoffen en met de grond verenigde
beplantingen en gebouwen en werken die duurzaam met de grond zijn verenigd.
Dus komen dezelfde zinsneden langs: planten zijn onroerend als ze zijn verenigd met de
grond. Werken en gebouwen zijn onroerend als ze duurzaam zijn verenigd met de grond.
Consequenties
- dan worden die gebouwen en werken nagetrokken door de grond. Samen met perceel
grond vormen ze 1 eigendomsrecht.
- omdat het duurzaam verenigd is, het ding een etiket krijgt, namelijk onroerende zaak.
Stel; perceel grond met auto en huis. Huis duurzaam met grond verenigd, huis hoort bij
eigendom van de grond. Auto niet, dus roerend.
1. Gebouwen en werken die “duurzaam” met de grond zijn “verenigd” (3:3 en 5:20 lid 1
sub e)
- “Directe vereniging” met de grond
- Dan is het onroerend (3:3)
- én wordt het nagetrokken door de grond (5:20 lid 1 sub e)
- HR Woonark, Havenkranen, Portacabin; gaan over art. 3:3 BW.
2. Alles wat bestanddeel is ván die gebouwen of werken
(3:4 jo. 5:3)
- “Indirecte vereniging” met de grond
- HR Dépex, Prorail/Rijswijk; gaan alleen over vraag 2. Over art. 3:4 BW. = is
het een bestanddeel van gebouw of werk?
Voorbeeld; alles wat bij het gebouw hoort, hoort ook weer bij de grond, balkon, antenne, etc.
alle onderdelen van het huis worden nagetrokken door het huis, en huis weer nagetrokken
door de grond.
Lastig is; voor de vraag of dit gebouw door de grond wordt nagetrokken is een andere vraag
dan voor de vraag of deze antenne door het huis wordt nagetrokken. De directe vereniging,
wat je op perceel grond zet, daarvoor geldt hele andere set regels.
De eerste vraag, hoort huis bij grond? > dan moet het duurzaam met de grond zijn verenigd.
Maar of iets bij het gebouw hoort, bijv. antenne, > als het een bestanddeel is geworden van
het gebouw of werk. HR: Portacabin; voor de vraag of iets duurzaam met de grond is
verenigd, kijken naar bedoeling bouwer, maar 1 ding is geen criterium, je moet niet
beoordelen of dat gebouw bestanddeel is van de grond!
Of de onderdelen bij het huis horen, is dat een bestanddeel, en of bij de grond hoort, moet je
kijken of het huis duurzaam met de grond is verenigd.
Van wie is dat ding? Is dat een onderdeel of door huis wordt nagetrokken of gaat het door het
huis zelf en is de vraag of het huis door de grond wordt nagetrokken,
Of door de grond wordt nagetrokken = directe vereniging.
Onderdelen in gebouw aanbrengen = indirecte vereniging. Hoort gebouw bij de grond, horen
die onderdelen ook indirect bij de grond.
6
, Wat maakt het uit of iets roerend of onroerend is?
Wat doet het ertoe… het heeft juridische consequenties
Als het onroerend is moet je bij de notaris zijn, inschrijven in aktes en notaris.
… of een zaak onroerend is?
• Fiscaal: overdrachtsbelasting en onroerendezaakbelasting als iets onroerend is
moet je belasting betalen. Als je het hebt ook onroerendezaakbelasting. Bijv. WOZ-
belasting.
• Levering en vestiging van beperkte rechten
• Pand of hypotheek? hypotheek voor onroerende zaken, pandrecht op roerende
zaken.
• Erfpacht, erfdienstbaarheid, opstal erfpacht en erfdienstbaarheid kan alleen op
onroerende zaken, zie boek 5. Zelfde geldt voor opstal.
• Splitsing in appartementsrechten kan alleen bij onroerende zaken.
… of een zaak bestanddeel is?
• Verlies en aanwas van eigendom en beperkte rechten
Onroerend
Onroerend is:
- de grond, en
- alles wat duurzaam met de grond is verenigd
Uitzonderingen (vgl. 5:20 aanhef): ‘tenzij de wet anders bepaalt’ art. 5:20 lid 2;
uitzondering voor kabels en leidingen. Het net van kabels of leidingen kan een
zelfstandige onroerende zaak zijn. Want het rioleringsstelsel is niet eigendom van
perceeleigenaren, maar van gemeente. Elektriciteitsnetwerk is van Nuon, niet dat
stukje draad in je tuin is van jou.
- Kabels en leidingen door andermans grond:
die zijn een zelfstandige onroerende zaak (5:20 lid 2)
- Opstalrecht: doorbreekt de natrekking (5:101); vaak wil je niet dat iets wat
nagetrokken wordt tot eigendom van de grond hoort. Als bijv. Nuon-huisje ontploft op
jouw grond, heb jij een probleem. Dus wil je een opstalrecht afspreken met Nuon. Art.
5:101 opstalrecht = je doorbreekt de natrekking. De opstal (het gebouw), daar is de
opstaller eigenaar van. Art. 5:101. Nuon kan eigenaar zijn van schakelkastje (niet
beperkte gerechtigde!).
- Planten: daarvoor geen duurzame vereniging, maar alleen vereniging vereist (5:20 lid
1 sub f)
Onroerend (vervolg)
Gebouwen en werken (3:3 en 5:20 lid 1 sub e)
- Dus niet alleen huizen, fabrieken en kantoren
- Maar ook tunnels, liftschachten, lantaarnpalen, verkeersborden, bankjes,
prullenbakken, etcetera; een ‘werk’ = alles wat door mensen is gemaakt. Het kan een
straatbankje dus ook zijn. prullenbak in een park staat ook duurzaam.
Twee vragen langslopen (in deze volgorde):
1. Is de zaak “verenigd” met de grond?
- HR Woonark, HR Havenkranen
Zo ja:
2. Is die vereniging duurzaam? wanneer is iets duurzaam met de grond
verenigd?
- HR Portacabin; duurzaam als je de indruk krijgt dat het de bedoeling is dat het
heel lang blijft staan. Denk aan aansluiting op voorzieningen, huisnummer. Dat
7
