Passend onderwijs in beeld
Rekenen gedeelte
2022-2023
Naam student: Puck Kouwenhoven
Studentnummer: 666280
Onderwijseenheid: Passend onderwijs in beeld 2022-2023
Datum: 15 januari 2023
1
,Inhoudsopgave
Verklaring vormvereisten: ............................................................................................................................... 3
Verwijswijzer ................................................................................................................................................... 4
Inleiding ........................................................................................................................................................... 6
Toelichting ....................................................................................................................................................... 7
Rekenen........................................................................................................................................................... 8
Fase 1: Waarnemen ........................................................................................................................................... 8
Stap 1: Gegevens analyseren en begrijpen ................................................................................................... 8
Stap 2: Onderwijsaanbod evalueren ............................................................................................................. 9
Stap 3: Leerlingen signaleren die extra ondersteuning nodig hebben ......................................................... 9
Fase 2: Begrijpen en doelen stellen .................................................................................................................. 10
Stap 4a: Doelen voor de groep.................................................................................................................... 10
Stap 4b: Handreiking voor alle leerlingen ................................................................................................... 10
Stap 5a: Doelen voor individuele leerlingen ............................................................................................... 10
Stap 5b: Onderwijsbehoeften ..................................................................................................................... 11
Fase 3: Onderwijsaanbod plannen ................................................................................................................... 12
Stap 6: Leerlingen samenvoegen ................................................................................................................ 12
Stap 7: Lessen voorbereiden ....................................................................................................................... 12
Fase 4: Realiseren ............................................................................................................................................ 14
Stap 8: Onderwijsaanbod uitvoeren ........................................................................................................... 14
Fase 5: Evalueren ............................................................................................................................................. 16
Algemene reflectie......................................................................................................................................... 18
Bronnenlijst ................................................................................................................................................... 19
Bijlagen: ......................................................................................................................................................... 21
Bijlage 15. Groepsoverzicht fase 1 (rekenen) ................................................................................................... 21
Bijlage 16. Overzicht stap 3 (rekenen) ............................................................................................................. 23
Bijlage 17. Groepsoverzicht fase 2 (rekenen) ................................................................................................... 24
Bijlage 18. Voorbereidingen les 1 (rekenen) .................................................................................................... 27
Bijlage 19. Voorbereidingen les 2 (rekenen) .................................................................................................... 28
Werkblad subgroep ‘extra ondersteuning’: ................................................................................................ 29
Werkblad basisgroep: ................................................................................................................................. 31
Werkblad subgroep ‘verrijking’: .................................................................................................................. 33
2
,Verklaring vormvereisten:
Criteria Omschrijving Ja/nee
Volledigheid Het bewijsdossier bevat alle zes de verplichte onderdelen van het X
format. De bewijsmaterialen zijn in de bijlagen toegevoegd.
Toegankelijkheid De bewijsmaterialen zijn toegankelijk, dat wil zeggen dat linkjes X
naar alle bijlagen werken.
APA-richtlijnen In het bewijsdossier en in de bewijzen worden de APA-richtlijnen X
(SURF, 2021) toegepast om in de tekst naar bronnen te verwijzen
en voor de literatuurlijst.
Structuur Het bewijsdossier en de bewijsmaterialen in de bijlagen zijn op X
logische wijze geordend en gestructureerd. In het bewijsdossier
wordt op passende plekken naar bewijsmaterialen verwezen en
het bewijsmateriaal is geordend.
Taal De tekst is leesbaar en in correct Nederlands (niveau 4F) X
geschreven.
3
, Verwijswijzer
Leeruitkomst 1:
Je ontwerpt, geeft en evalueert onderwijs op het gebied van taal, rekenen-wiskunde en het sociaal-emotioneel
functioneren, waarbij je inspeelt op de onderwijsbehoefte van leerlingen. Dit doe je door systematisch de fasen van de
HGW-cyclus te doorlopen en daarbij relevante vakliteratuur te gebruiken. Je reflecteert op je handelen als een lerende
professional.
Ik toon aan dat ik de Type bewijslast Vindplaats
volgende indicatoren van de Geef specifiek aan met welk deel uit je Waar is het bewijs te vinden?
LU beheers bewijsstuk(ken) je de claim ondersteunt.
1.1 Je doorloopt fase 1 Pedagogiek: -Verslag blz. Error! Bookmark not
(Waarnemen) van de HGW- • Verantwoording vanuit literatuur defined.
cyclus: je verzamelt, op een • Afname en analyse sociogram -
vanuit de vakdidactiek • Afname en analyse Quickscan
onderbouwde wijze, • Observaties sociaal-emotioneel klimaat →
kwantitatieve en kwalitatieve groepsoverzicht Bijlagen:
gegevens over de ontwikkeling • Uitkomsten onderzoeksinstrumenten: -Error! Reference source not found.
van leerlingen op het gebied stap 3 -Error! Reference source not found.
van taal, rekenen-wiskunde en -Error! Reference source not found.
het sociaal-emotionele klimaat Taal:
in de groep. Je presenteert • Verantwoording vanuit literatuur
relevante informatie in een • Afname en analyse stoplichtmethode
groepsoverzicht. • Analyse resultaten van school -Verslag blz. Error! Bookmark not
• Observaties → groepsoverzicht defined.
• Uitkomsten onderzoeksinstrumenten: -Error! Reference source not found.
stap 3 -Error! Reference source not found.
-Error! Reference source not found.
Rekenen: -Error! Reference source not found.
• Verantwoording vanuit literatuur
• Analyse resultaten van school
• Observaties → groepsoverzicht -Verslag blz. 8
• Uitkomsten onderzoeksinstrumenten: -Error! Reference source not found.
stap 3 -Bijlage 15. Groepsoverzicht fase 1
(rekenen)
-Bijlage 16. Overzicht stap 3 (rekenen)
1.2 Je doorloopt fase 2 Pedagogiek: -Verslag blz. Error! Bookmark not
(Begrijpen en Doelen stellen) • Basisdoelen en individuele doelen defined.
van de HGW-cyclus: je • Groepsoverzicht met handleidingen en -Error! Reference source not found.
formuleert op basis van onderwijsbehoeften
analyse van de verzamelde
gegevens realistische Taal:
pedagogische en • Basisdoel en doelen per subgroep -Verslag blz. Error! Bookmark not
gedifferentieerde didactische • Groepsoverzicht met handleidingen en defined.
doelen voor taal en rekenen. Je onderwijsbehoeften -Error! Reference source not found.
komt op basis hiervan tot
uitspraken over de Rekenen:
onderwijsbehoeften van de • Basisdoel en doelen per subgroep -Verslag blz. 10
leerlingen. • Groepsoverzicht met handleidingen en -Bijlage 17. Groepsoverzicht fase 2
onderwijsbehoeften (rekenen)
4
,1.3 Je doorloopt fase 3 Pedagogiek: -Verslag blz. Error! Bookmark not
(Plannen) van de HGW-cyclus: • Clustering met onderbouwing defined.
je voegt leerlingen met • Voorbereidingen interventies
vergelijkbare
onderwijsbehoeften samen en Taal: -Verslag blz. Error! Bookmark not
je ontwerpt met • Clustering met onderbouwing defined.
gebruikmaking van relevante • Voorbereidingen lessen -Error! Reference source not found.
vakliteratuur lessen, -Error! Reference source not found.
activiteiten en/of interventies Rekenen: -Error! Reference source not found.
die logisch aansluiten bij de • Clustering met onderbouwing
uitkomsten van fase 1 en fase • Voorbereidingen lessen/activiteiten -Verslag blz. 12
2. -Bijlage 18. Voorbereidingen les 1
(rekenen)
-Bijlage 19. Voorbereidingen les 2
(rekenen)
1.4 Je doorloopt fase 4 • Verantwoording realisatie -Verslag blz. Error! Bookmark not
(Realiseren) van de HGW- • Onderbouwing hoe evalueren (fase 5) defined.
cyclus: op basis van de eerdere
stappen van HGW voer je de • Verantwoording realisatie
voorbereide lessen, • Onderbouwing hoe evalueren (fase 5) -Verslag blz. Error! Bookmark not
activiteiten en/of interventies defined.
uit. • Verantwoording realisatie
• Onderbouwing hoe evalueren (fase 5)
• -Verslag blz. 14
1.5 Je doorloopt fase 5 • Onderbouwde evaluatie of de doelen -Verslag blz. Error! Bookmark not
(Evalueren) van de HGW- behaald zijn defined.
cyclus: je evalueert de impact • Conclusie over de huidige cyclus en
van je lessen, activiteiten en/of startpunt voor volgende cyclus
interventies met een analyse
van kwantitatieve en of • Onderbouwde evaluatie of de doelen
kwalitatieve gegevens die je op behaald zijn -Verslag blz. Error! Bookmark not
een systematische manier hebt • Conclusie over de huidige cyclus en defined.
verzameld. Je trekt op basis startpunt voor volgende cyclus
van je bevindingen en
vakliteratuur conclusies voor • Onderbouwde evaluatie of de doelen
de start van de volgende behaald zijn
cyclus. • Conclusie over de huidige cyclus en -Verslag blz. 16
startpunt voor volgende cyclus
1.6 Je bent een lerende en • Algemene reflectie op het onderzoek. -Verslag blz. 18
reflectieve aankomende • Overzicht van mijn kwaliteiten en
onderwijsprofessional die uitdagingen voor het werken met de
gerichte feedback vraagt, geeft HGW-cyclus
en toepast tijdens • Reflectie a.d.h.v. de reflectiecirkel van
verschillende fasen van de Korthagen.
HGW-cyclus. Je beschrijft
persoonlijke
ontwikkelingskansen die je ziet
voor het werken met de HGW-
cyclus.
5
,Inleiding
Voor dit onderzoek staat de vraag centraal hoe ik mijn handelen als
leerkracht af kan stemmen op de onderwijsbehoeften van de
leerlingen, zodat ik aan deze behoeften tegemoetkom. Hiervoor
hanteer ik het principe van handelingsgericht werken (HGW).
Pameijer (2020) beschrijft in haar boek dat er 5 fases zijn met
daarin verschillende stappen per fase om de HGW-cyclus te
doorlopen. Deze stappen en fases ga ik volgen tijdens dit
onderzoek. Hiernaast is de HGW-cyclus weergegeven:
Ik loop stage op de XXX in XXX in groep 7/8. En de visie van het handelingsgericht werken en het
passend onderwijs, sluit goed aan op de visie van montessorionderwijs. Het onderwijs moet namelijk
effectief aangesloten worden op het kind en de leerkracht begeleidt het kind in zijn mogelijkheden.
Toch zullen er in dit onderzoek ook tegenstellingen besproken worden. Zo is het grootste verschil
dat het montessorionderwijs zeer individueel onderwijs geeft, terwijl in het HGW-onderwijs vooral
lesgegeven wordt aan subgroepen (clusteren).
Op de montessorischool waar ik stageloop, werken ze niet met methodes maar met eigen
montessorimateriaal. De leerlingen krijgen bijna geen klassikale instructies (alleen soms voor
wereldoriëntatie) en ze zijn vooral zelfstandig aan het werk.
Omdat de leerlingen niet via een methode werken, hebben ze ook heel weinig toets momenten.
Hierdoor was het voor mij wel lastig om gegevens te verzamelen.
Ik vind het montessorionderwijs enerzijds een fijne vorm van onderwijs omdat de zelfstandigheid
veel wordt gestimuleerd en er veel aandacht wordt besteed aan de groepsvorming. Anderzijds vind
ik het lastig om een overzicht van de groep te houden en om te kunnen controleren of iedereen ‘bij
blijft’ (iedereen doet wat anders en werkt op een heel ander niveau).
Tijdens het schrijven van dit verslag heb ik ervoor gekozen om per vak alle fasen te doorlopen, eerst
zullen dus de 5 fasen voor het vak pedagogiek beschreven worden, daarna voor taal en als laatste
voor rekenen. Dit heeft niets te maken met de volgorde van de uitvoering van het onderwijs, maar
dit vond ik voor mijzelf overzichtelijker.
6
,Toelichting
Voordat ik aan dit onderzoek ben begonnen, heb ik de schoolgids van mijn stageschool
doorgenomen om een beter beeld te krijgen van het onderwijs en de extra zorg en hoe deze
aangeboden worden. Het linkje van de schoolgids is te vinden in de Bronnenlijst.
Wat staat er in de schoolgids over passend onderwijs?
In de schoolgids van mijn stageschool staat niet veel over passend onderwijs. Wel staat er dat
ouders het moeten aangeven als ze verwachten of weten dat hun kind extra ondersteuning nodig
heeft, omdat de school dan de zorgplicht krijgt. Dit betekent dat deze school dan de taak heeft om
het kind een passende onderwijsplek te bieden.
Hoe ziet het school ondersteuningsprofiel eruit?
In het school ondersteuningsprofiel van mijn stageschool staat welke ondersteuning zij wel en niet
kunnen bieden aan kinderen. Onder basiszorg verstaan ze de basisondersteuning voor alle kinderen
die erop gericht is om tijdig leer- en opgroeiproblemen te signaleren. Naast de basiszorg hebben ze
ook een afgestemd aanbod voor kinderen met meer of minder dan gemiddelde intelligentie, de
leidster kan zelf deze extra ondersteuning bieden. Onder het afgestemde aanbod valt bijvoorbeeld
de ondersteuning voor de kinderen die hulp nodig hebben bij het verbeteren van hun werkhouding,
hun taakgerichtheid of het verbeteren van de sociale competentie en sociale interactie. Ook hier
gaat de leidster weer uit van verschillen en kan zelf de ondersteuning bieden.
Op deze school werken ze o.a. met protocollen voor: pesten, meldcode kindermishandeling,
medische handelingen, leesproblemen en dyslexie en ernstige reken- en wiskundeproblemen.
Hoe ziet de zorgroute eruit?
Om het ontwikkelproces te volgen, hanteren ze op mijn stageschool hun eigen administratiesysteem
en de scores op methode gebonden en landelijk genormeerde toetsen. De leidster volgt het kind in
zijn ontwikkeling met eigen observaties en ondersteund door het IEP-leerlingvolgsysteem. De
toetsresultaten beschouwen ze als beeld van dat moment ten opzichte van landelijke en individuele
scores van de kinderen.
De leidster kan op basis van de observaties of gesprekken met ouders tot de conclusie komen dat
extra zorg nodig is. Vaak zal de leidster voorstellen een werkplan op te stellen. Ouders verlenen
hiervoor toestemming d.m.v. een handtekening. De leidster evalueert de resultaten. Als de geboden
hulp onvoldoende blijkt, schakelt de leidster de interne begeleider in voor advies, onderzoek of
observatie. Als dit allemaal niet leidt tot het gewenste resultaat voor het kind stellen ze een
bijgesteld werkplan op en voeren dit uit.
Ze overleggen hierover onderling en ze kunnen zich laten adviseren door de onderwijsexpert van
Samenwerkingsverband Noord-Kennemerland (vaak ook met een MDO). Soms verwijzen ze een kind
dan naar speciaal basisonderwijs en soms is het wel nog mogelijk om het kind te ondersteunen
vanuit de voorzieningen binnen het samenwerkingsverband.
Komt de uitvoering in de praktijk overeen met de informatie?
Om deze vraag te beantwoorden heb ik een kort interview afgenomen met mijn praktijkbegeleider
(hij is ook directeur geweest van deze school). Hier kwam het volgende uit:
De uitvoering in de praktijk komt zeker overeen met de informatie, alleen wordt er iets later externe
zorg (bijvoorbeeld van het samenwerkingsverband) ingezet. Ze proberen de kinderen die extra zorg
nodig hebben, zo lang mogelijk binnen de school te ondersteunen. De reden hiervoor is dat ze een
hele kleine school zijn (ongeveer 80 leerlingen) en hierdoor hebben ze minder contact met externen.
Dit is volgens mijn begeleider wel al verbeterd sinds ze aangesloten zijn bij het bestuur ‘XXX’.
7
, Rekenen
Fase 1: Waarnemen
De eerste fase van de HGW-cyclus is waarnemen. Volgens Pameijer (2020) vraagt waarnemen om
een open en onbevooroordeelde manier van kijken en luisteren. Het is belangrijk om je subjectieve
indruk (dus eigenlijk al een soort vooroordeel) zoveel mogelijk te objectiveren met voorbeelden en
gegevens. Voor deze fase heb ik in 3 stappen gegevens verzamelt over de ontwikkeling van de
leerlingen en de relevante informatie gepresenteerd in een groepsoverzicht.
Stap 1: Gegevens analyseren en begrijpen
Voor stap 1 heb ik gekeken naar de gegevens van de leerlingen in mijn stageklas op gebied van
rekenen. Na overleg met de vakleerkracht rekenen op de pabo, heb ik ervoor gekozen om mij voor
het gebied ‘rekenen’ alleen te focussen op groep 8. Zo kan ik tot specifiekere doelen komen en tot
persoonlijker en passender onderwijs (juist omdat er door iedereen op een ander niveau gerekend
wordt). Op mijn stageschool hebben ze geen vaste methode voor het rekenonderwijs en de kinderen
werken allemaal op een ander niveau (sommige van 1 of 2 klassen lager en anderen juist weer van 1
of 2 klassen hoger). Het rekenonderwijs wordt aangeboden a.d.h.v. montessorimateriaal en
werkboekjes van allerlei verschillende methodes. Er zijn weinig (eigenlijk maar 1 minimaal overzicht)
gegevens van de leerlingen en hierdoor vond ik het heel lastig om een groepsoverzicht te maken.
Daarom heb ik de leerlingen tijdens mijn stagedagen geobserveerd. Hierbij heb ik per leerling
gekeken op welk niveau ze aan het rekenen zijn (dit is objectief en gaat alleen over de ‘stof’) en ik
heb gekeken naar ‘hoe’ ze aan het rekenen zijn, wat ze lastig vinden en wat juist niet en wat voor
strategieën ze gebruiken. De gegevens die ik wel heb gekregen van mijn praktijkbegeleider zijn te
vinden in Error! Reference source not found.. Hierin staat o.a. het niveau van de leerlingen (1F is
fundamenteel en 1S is streef), de ontwikkelscore, de te verwachten ontwikkelscore (is 5 punten per
half jaar), de DLE (Didactische Leeftijd Equivalent en staat voor het aantal onderwijsmaanden dat
een gemiddelde leerling met deze score gevolgd heeft) en tot slot staat er een indeling van het
groepsplan. De leerstof wordt geordend in werkplannen die op meerdere geclusterde niveaus zijn
onderverdeeld. De kinderen kunnen zo worden benaderd via een gevorderd, basis, intensief of zeer
intensief werkplan. Dit indelen gebeurt op basis van observatie en toets analyse.
Ik heb op mijn stage veel dagen alleen gedraaid zodat mijn praktijkbegeleider rekengesprekjes kon
voeren met de kinderen (hierin heeft hij de kinderen verschillende sommen laten uitrekenen en de
spontane aanpak geobserveerd om zo de onderwijsbehoefte te bepalen). Ik kreeg helaas geen
toegang tot de resultaten van deze gesprekjes en ik mocht ook niet nog een keer zelf
rekengesprekjes afnemen (omdat het dan dubbelop zou zijn), dus daarom ben ik op een andere
manier tot de onderwijsbehoeftes van de kinderen gekomen (door observaties en af en toe wat
korte vragen tijdens het zelfstandig werken).
Om onderwijs persoonlijk en passend te maken, is het van belang dat de stimulerende en
belemmerende factoren van ieder kind bekend zijn. A.d.h.v. deze factoren en de conclusies/analyses
van het rekenniveau, kunnen namelijk onderwijsbehoeften en doelen opgesteld worden voor ieder
kind. Om achter deze belemmerende en stimulerende factoren te komen, heb ik verschillende
observaties afgenomen in mijn stageklas, kijkend naar bijvoorbeeld concentratie, motivatie, reacties,
strategieën enzovoort. Daarnaast heb ik tijdens het zelfstandig werken korte vragen gesteld aan de
leerlingen over hun rekenwerk en ik ben in gesprek gegaan met mijn praktijkbegeleider. Van deze
gegevens en de gegevens die ik van mijn praktijkbegeleider heb gekregen, heb ik een
groepsoverzicht gemaakt, zie Bijlage 15. Groepsoverzicht fase 1 (rekenen).Error! Reference source
not found.
8
,Stap 2: Onderwijsaanbod evalueren
Na het analyseren van deze gegevens en het maken van het groepsoverzicht ben ik best geschrokken
van de resultaten. Mijn praktijkbegeleider heeft van tevoren aangegeven dat het rekenniveau laag
ligt en ik had dit zeker al door tijdens mijn observaties. Maar nu ik ook de behaalde niveaus en de
DLE per leerling heb gezien, valt dit best tegen. De gegevens van de toetsen zijn wel van eind vorig
jaar en hier moet ik ook rekening mee houden, maar dan alsnog vind ik dat het niveau laag ligt.
Ik ben met mijn praktijkbegeleider in gesprek gegaan over de resultaten en hij gaf aan dat er vorig
jaar veel gebeurd is in deze klas en dat daardoor het rekenonderwijs wat is verslechterd. Maar naar
mijn idee komt deze achterstand niet door 1 jaar slecht rekenonderwijs.
De montessorimaterialen die de kinderen gebruiken om te oefenen met rekenen, zijn heel oud en
vaak niet compleet. Daarnaast krijgen ze 1x in de week een klassikale rekeninstructie, maar voor de
meeste kinderen past deze instructie helemaal niet bij de stof waar ze mee bezig zijn omdat
iedereen op een ander niveau werkt en met een andere ‘leerlijn’.
Mijn praktijkbegeleider doet er wel veel aan om het niveau omhoog te krijgen en sinds kort krijgen
een paar kinderen ook extra begeleiding onder schooltijd (dit is een pilot dus ze zijn alles nog aan het
uitvogelen). Ik probeer mijn praktijkbegeleider zo goed mogelijk te ondersteunen bij het omhoog
werken van het niveau (door extra instructies te geven, te observeren, werkvormen te bedenken,
enzovoort). Omdat ze op mijn stageschool niet met een methode werken, kan ik helaas ook niet de
leerlijn bekijken/volgen en zo dus niet analyseren en begrijpen op welk punt de kinderen vastlopen
of wat niet goed is aangeboden. Na feedback op mijn verslag tijdens het GO/NO-GO moment heb ik
een methodehandleiding op de PABO gepakt om zo de leerlijn breuken voor groep 8 alsnog te leren
kennen. Deze leerlijn heb ik in Bijlage 20. Methode beschreven. Zo krijg ik meer inzicht in wat mijn
leerlingen moeten kunnen en hoe ik dit kan aanbieden.
Stap 3: Leerlingen signaleren die extra ondersteuning nodig hebben
N.a.v. de conclusies uit stap 1 en 2 kan ik leerlingen signaleren die extra ondersteuning nodig hebben
op het gebied van rekenen. “Rekenen” is een erg ruim begrip en daarom heb ik ervoor gekozen om
mij tijdens dit onderzoek te focussen op het onderdeel breuken. In Bijlage 16. Overzicht stap 3
(rekenen) is een overzicht te vinden van de leerlingen die iets anders nodig hebben dan het reguliere
basisaanbod (bijvoorbeeld omdat het te moeilijk of juist te makkelijk is).
Eigenlijk rekent bijna de hele klas nog niet op het gewenste niveau (landelijke toetsen), maar als ik
uitga van het fundamentele niveau (1F), dan moet ik voor dit onderzoek bijna alle leerlingen
aangepast onderwijs aanbieden dus daarom neem ik nu het grootste deel van de groep als
‘gemiddelde’ en zie ik de leerlingen die hier sterk van afwijken (hoger of lager) als leerlingen die
extra ondersteuning nodig hebben.
Ik heb 3 leerlingen gesignaleerd die onder het ‘gemiddelde’ presteren en dat zijn XXX, XXX en XXX.
2 van deze leerlingen (XXX en XXX) vielen mij vooral op omdat ze nog op weg zijn naar niveau 5B en
ze beide (op moment van toetsing) een leerachterstand van ongeveer 22 maanden hadden. XXX viel
mij vooral op omdat ze een onwijs passieve werkhouding heeft en het rekenwerk echt ontwijkt.
Daarnaast had zij (op moment van toetsing) een DLE van 31 en dus een leerachterstand van 19
maanden).
Ik heb ook 4 leerlingen gesignaleerd die boven het ‘gemiddelde’ presteren en dat zijn XXX, XXX, XXX
en XXX. De eerste 3 van deze leerlingen heb ik vooral gesignaleerd vanwege de toets gegevens en
hierna ben ik goed gaan observeren en viel me inderdaad op dat ze verder zijn dan de rest. XXX is
nog op weg naar 1F en dit betekent dat hij qua niveau niet boven het ‘gemiddelde’ presteert maar ik
heb deze leerling gesignaleerd n.a.v. observaties. Hij kan snel sommen uitrekenen en heeft een goed
rekeninzicht. Ik denk dat hij baat heeft bij extra ondersteuning omdat hij zich anders kan gaan
vervelen of geen uitdaging meer beleeft.
9
, Fase 2: Begrijpen en doelen stellen
De tweede fase van de HGW-cyclus is begrijpen en doelen stellen. In deze fase kijkt/handelt men
eerst op het 1ste niveau van onderwijs en ondersteuning: basisaanbod en later kijkt/handelt men op
het 2de niveau van onderwijs en ondersteuning: interne ondersteuning (Pameijer, 2020).
Voor deze fase ben ik op basis van analyse van de verzamelde gegevens (fase 1) in 4 stappen tot
pedagogische en didactische leerdoelen en onderwijsbehoeften van de leerlingen gekomen. Dit heb
ik gepresenteerd in een groepsoverzicht.
Stap 4a: Doelen voor de groep
Na analyse van de gegevens, het observeren tijdens de stagedagen, het stellen van vragen tijdens
het zelfstandig werken, het opstellen van een groepsoverzicht en het signaleren van leerlingen die
extra ondersteuning nodig hebben, ben ik tot het volgende groepsdoel voor het onderdeel breuken
gekomen:
• Na 4 weken kan de groep sommen maken waarin ze breuken vereenvoudigen en aangeven
of een breuk de meest vereenvoudigde breuk is.
Dit groepsdoel sluit aan bij het basisaanbod (Notenboom, 2017), maar om onderwijs passend en
persoonlijk te maken en om ervoor te zorgen dat alle leerlingen doelen kunnen behalen, krijgen de
leerlingen die dit groepsdoel niet kunnen behalen (of al verder zijn), een aangepast doel (stap 5a).
Stap 4b: Handreiking voor alle leerlingen
Met een handreiking krijg je een beknopt overzicht van wat goed werkt bij iedere leerling voor het
onderdeel ‘breuken’. Volgens Pameijer (2020) zorgt de handreiking ervoor dat alle leerlingen in
beeld zijn en je geen enkele leerling over het hoofd ziet. Daarnaast geven deze handreikingen zicht
op de overeenkomsten in een groep. In stap 6 van de HGW-cyclus voeg je kinderen met
vergelijkbare onderwijsbehoeften samen en dit doe je op basis van de handreiking. In Bijlage 17.
Groepsoverzicht fase 2 (rekenen) is een groepsoverzicht te zien met daarin een handreiking voor alle
leerlingen. De handreikingen heb ik geschreven a.d.h.v. de literatuur over didactische modellen (zie
bronnenlijst). Tijdens het formuleren van de handreikingen heb ik vooral veel gebruik gemaakt van
het handelingsmodel. Het handelingsmodel geeft de opbouw van de verschillende niveaus van
handelen systematisch en in detail weer. De ontwikkeling van het ene niveau naar het andere loopt
van onder naar boven (Notten, 2019). Wat opvalt is dat er 4 leerlingen op het eerste (onderste)
niveau handelen: ‘informeel handelen’ en dit betekent dat zij leren door iets te doen of te beleven.
Hierbij wordt gebruik gemaakt van concrete materialen in werkelijkheidssituaties. Deze leerlingen
hebben tijdens het oplossen van een som dus behoefte aan de situatie echt ‘doen/uitvoeren’ met
concrete materialen. Dit kan bijvoorbeeld gaan om het verdelen van een taart in gelijke stukken of
het vergelijken van stukjes van een cirkel (breuken vereenvoudigen).
Ook 4 kinderen handelen op het 3e niveau: ‘voorstellen – abstract’ en dit betekent dat zij leren door
op een abstract niveau te redeneren a.d.h.v. schematische voorstellingen van de werkelijkheid.
Hierbij laten ze volgens Notten (2019) de concrete werkelijkheid (de context) los en wordt de
bewerking visueel ondersteund met een wiskundig denkmodel. Deze leerlingen weten dan
bijvoorbeeld hoe je de som uit de context moet halen, maar vinden het fijn om deze op te lossen in
bepaalde ‘kale’ modellen. Verdere uitwerking van deze handreikingen is te vinden in stap 6.
Stap 5a: Doelen voor individuele leerlingen
Volgens Pameijer (2020) zitten in iedere groep leerlingen die boven op het reguliere basisaanbod
extra ondersteuning nodig hebben. Voor die leerlingen heb ik doelen geformuleerd. Dit zijn korte
termijn doelen en zijn dus voor de nabije toekomst. Bij het formuleren van korte termijn doelen,
start je vanuit de beginsituatie en werk je zo naar een bepaald doel toe (soms met tussendoelen).
Voor de 3 kinderen die nog onder het ‘gemiddelde’ presteren (XXX, XXX en XXX), heb ik het volgende
doel opgesteld:
10
