1.1 Introductie minor Public Health
Enkele belangrijke factoren stijgende levensverwachtig
• Infectieziektebestrijding
• Vaccinaties
• Verbeterde sanitaire voorzieningen
• Verbeterde verkeersveiligheid
• Verbeterde veiligheid van de werkplek
• Geboortezorg
• Daling tabaksgebruik….
Public health = “Het bevorderen van de volksgezondheid en gelijke kansen op gezondheid, door
collectieve interventies gericht op gezondheidsbescherming, gezondheidsbevordering of
ziektepreventie.” (Jambroes et al., 2013)
Organisaties publieke gezondheidszorg in Nederland
• Praktijk o.a.:
• Ministerie van VWS
• Gemeentelijke Gezondheidsdiensten
• Centrum voor Jeugd en Gezin
• Arbodiensten
• Onderzoek o.a.:
• Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
• TNO
• Universiteiten, universitaire ziekenhuizen
Bewoners van grote steden…
• Consumeren meer zorg
• Gebruiken meer medicijnen
• Zijn vaker psychisch ongezond
• Kampen vaker met langdurige aandoeningen
• Roken over het algemeen meer
• Gebruiken over het algemeen meer drugs
• Kinderen hebben vaker overgewicht
Mogelijke verklaringen
• Compositie: afwijkende samenstelling van de bevolking, naar bijv.
• sociaal-economische status
• burgerlijke staat
• etnische herkomst
• Context: afwijkende omgeving, bijv.
• fysiek (milieuverontreiniging, …)
• sociaal (gezondheidscultuur, …)
• voorzieningenniveau (voedselaanbod, mogelijkheden tot beweging …)
,Conclusie
• Bewoners van grote steden zijn (wat) ongezonder dan andere inwoners van Nederland
• Deze verschillen worden deels veroorzaakt door een afwijkende bevolkingssamenstelling
(compositie), met name een lagere sociaal-economische status
• Daarnaast speelt de stedelijke omgeving (context) een rol. Deze kan ongezond zijn en
ongezond gedrag in de hand werken
• Aanzienlijke gezondheidsverschillen binnen grote steden. Ook hier spelen zowel
compositieverschillen als contextuele verschillen een rol.
,1.3 College - Sociale determinanten van gezondheid
Wat is public health? “Het bevorderen van de volksgezondheid en gelijke kansen op gezondheid, door
collectieve interventies gericht op gezondheidsbescherming, gezondheidsbevordering of
ziektepreventie.”
Accent op gelijke kansen -> gaat vooral dit college over
Inhoud College
1. Wat zijn sociale determinanten van gezondheid?
2. Model Braveman et al., 2011
3. Intergenerationele overdracht
4. Inequality (“gezondheidsverschillen”) vs inequity (“gezondheidsongelijkheid”)
5. Gezondheidsverschillen tussen Rotterdamse wijken.
1. Wat zijn sociale determinanten van gezondheid
Sociale determinanten van gezondheid = niet-medische factoren die van invloed zijn op gezondheid
(Braveman et al., 2011).
Voorbeelden -> werk- en leefomstandigheden, opleidingsniveau, schuldenproblematiek, stress, slecht
slapen, gezondheidsgedrag (beweging en voeding)
2. Model Braveman et al., 2011
Braveman onderscheid tussen “downstream” en “upstream” in sociale determinanten van
gezondheid
• Downstream-factoren: op het niveau van het individu (wat mensen eten).
• Hoe verder je van het individu af hebt meer upstream factoren. Verschillende lagen
• Upstream factoren: omstandigheden waarin mensen worden geboren, opgroeien, werken en
leven.
• Zijn geen dingen die je los van elkaar kunt zien
Gezondheidsgedrag belangrijk. Living and
working conditions raken direct gezondheid,
bijvoorbeeld slechte lucht is een living
condition en direct beïnvloed op je
gezondheid. maar een ascpect van
gezondheidsgedrag van bijvoorbeeld
sporten, is ook afhankelijk van cirkel
eromheen (economisch en sociaal).
Soms rechtstreeks invloed op gezondheid,
maar soms ook downstream-factoren
gevormd door hogere niveau’s.
Citaat uit artikel Raad voor Volksgezondheid en samenleving
“Door het nationale gezondheidsbeleid vooral te richten op individuele leefstijl en gedrag wordt in
feite [..] vooral het symptoom bestreden en niet de kwaal.” (Bussemakers et al., 2021)
Hoe verhoudt deze uitspraak zich tot het model van Braveman et al.? Beleid vooral op personal
behavirour -> dus blind op wat mensen zelf doen. Weinig idee dat de hogere lagen ook van invloed
zijn op de gezondheid.
Vraag? Spelen die upstream-factoren ook niet een belangrijke rol bij de determinanten van
gezondheid.
, Voorbeeld: kinderen krijgen steeds meer blessures, omdat ze minder buitenspelen. Dan kan je zeggen
ja laat ze buitenspelen, maar door twee plaatjes zie je dat het bij ene geval makkelijker is om je kind
buiten te laten spelen dan een ander geval
Sociaal-economische gezondheidsverschillen
• Sociaal-economische positie: inkomen, vermogen, sociale status, opleidingsniveau.
o Voorbeeld mensen met een hoog inkomen, hoge status heeft dus een hoge sociaal-
economische status
o Gemiddeld genomen correleren verschillende dimensies van hoog sociaal-
economische posities met elkaar. Meerdere dimensies maar hangt allemaal met
elkaar samen -> deze status heeft grote invloed op je gezondheid
• Materiele en psychosociale mechanismen
• De rol van stress (“allostatic load”)
Trap van gezondheid -> gezondheid wordt beter naarmate de sociaaleconomische positie beter
wordt.
Zowel materiële mechanismen (lage sociaaleconomische positie = minder geld te besteden, slechtere
woning) als het psychosociale (stress, schulden, mensen die op je neer kijken) kan invloed hebben op
je gezondheid. stress leidt op den duur tot hogere allostatische last, triggert een bepaalde reactie die
goed is om op korte termijn met stress om te gaan, maar op lange termijn deze reactie slecht voor de
gezondheid.
Opleiding en gezondheid: enkele mechanismen
Hoog opgeleide mensen weten beter wat gezond is, en zich ernaar gaan. Bv nutrition enzo zijn
allemaal dingen die leiden tot betere gezondheid
Als je meer aanzien hebt in de maatschappij, samen met minder stress, sociale hulpbronnen.
Uitputten van sociale hulpbronnen leiden ook tot betere gezondheid