27 Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van
de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.
28 Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op
eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme).
De rede
De wetenschappelijke revolutie van de 17e eeuw leverde veel nieuwe kennis op over
de natuur en de wereld. Deze kennis werd verkregen door systematisch onderzoek,
waarneming en ratio. De overtuiging dat door het gebruik van de ratio een betere
maatschappij kon worden ontwikkeld, is kenmerkend voor het verlichte denken en
wordt rationeel optimisme genoemd. De vanzelfsprekendheid van de adel en
geestelijkheid samen met het absolutisme kwam ter discussie te staan door de
verlichte ideeën. Hetzelfde gold voor religie, wat voor sommige filosofen eindigde in
een conflict met de kerk. Verlichte filosofen geloofde dat er rechten voor alle mensen
gelden, net zoals natuurwetten: Natuurlijke rechten.
Ratio: Het verstand, de rede.
Rationeel optimisme: Het vertrouwen dat de samenleving beter en eerlijker kan
worden door het gebruik van de ratio
Verlichte ideeën: Ideeën die dankzij rationeel (verstandelijk) redeneren ontstonden
en die tot doel hadden een betere samenleving te creëren.
Afspraken tussen volk en bestuur
Voor verlichte denkers was de wijze waarop het bestuur en de machtsverhoudingen
moesten worden vormgegeven een zeer belangrijk onderwerp. Het absolutisme werd
afgekeurd. Volgens de filosofen Thomas Hobbes, John Locke en Jean-Jacques
Rousseau moest het volk besluiten dat zij samen een politieke gemeenschap
vormden. Er werden mensen uit het volk gekozen om te leiden en er werd een
sociaal contract getekend. De soevereiniteit lag altijd bij het volk volgens Hobbes. De
filosoof Montesquieu bepleitte trias politica. Dit was een systeem tegen
machtsmisbruik, door middel van de macht over 3 groepen te verdelen. Voltaire was
het niet eens met politieke inspraak aan het volk. Hij vond dat het overgrote deel te
dom hiervoor was en het juist door de slimme geleid moest worden.
Sociaal contract: Denkbeeldig verdrag tussen de mensen onderling om een politieke
samenleving of staat te vormen.
, Trias politica: Scheiding van de macht in 3 delen: wetgevende, uitvoerende en
rechterlijke macht.
Verlichte vorsten
De verlichte ideeën drongen ook door tot de Europese koningshuizen. De meeste
bleven bij het absolutisme, de regeringsvorm van het ancien régime. Andere vorsten,
zoals bijvoorbeeld Frederik de Grote van Pruisen, stonden open voor verlichte
ideeën. Hij had ook een sociaal contract met het volk, maar hij vond dus ook dat het
volk hem niet mocht afzetten hierom. Hij zette zich in voor het welzijn van het volk,
maar gaf hun geen macht. Dit is verlicht absolutisme.
Tsarina Catharina de Grote van Rusland vond dit ook interessant en liet zelfs een
grondwet schrijven. Toch was deze grondweg wel snel weer vervaagt.
Ancien régime: De oude orde. Benaming voor de bestuurlijke en sociale
verhoudingen in de tijd van voor de Franse Revolutie, die werden gekenmerkt door
een standensamenleving en absolutisme.
Verlicht absolutisme: Een regeerwijze waarbij de vorst op absolute wijze regeert en
streeft naar het bevorderen van het welzijn van het volk.
Grondwet: Een wet waarin de grondbeginselen van een staat en de rechten en
plichten van de burgers en de overheid staan.
De Encyclopédie
Om zelfstandig te kunnen nadenken moest men beschikken over kennis. De franse
filosofen Denis Diderot en Jean d’Alembert besloten daarom een 28-delige
Encyclopédie samen te stellen, waarin door een team van 200 deskundigen een groot
deel van de toenmalige beschikbare kennis en ideeën werden samengevat. Niet veel
mensen waren hiermee gelukkig ,want ze voelde zich aangevallen door de kritiek in
de encyclopédie. Ook kranten begonnen een grote rol te spelen
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper morrisbroos. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,29. Je zit daarna nergens aan vast.