Samenvatting
Ontwikkelingspsychologie AD PEP
Feldman, R.S. (2020). Ontwikkelingspsychologie (D. van Loon, L. Voets, & G. van der Wielen
(vert.); 8ste dr.). Pearson Benelux bv.
Hoofdstukken:
H1 intro tot 1.2.4, H2 intro tot 2.2, H5 intro (alleen blz. 138), 5.2 intro tot 5.2.4, 5.3 intro tot
5.3.5, H6 intro tot 6.2.3, H7 intro tot 7.2.4, 7.3 intro tot 7.3.3, H8 intro tot 8.2.4, H9 intro tot
9.2, H10 helemaal.
(Informatie op de groene pagina’s is geen verplichte literatuur)
1
, 1. H1 intro tot 1.2.4.
In vogelvlucht
Omgeving waarin kinderen opgroeien kan invloed hebben op kind en ontwikkeling.
In dit hoofdstuk oriënteren we ons op het vakgebied van de ontwikkelingspsychologie.
1.1. Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspsychologie is de wetenschappelijke studie naar patronen van groei, verandering
en stabiliteit bij mensen vanaf de conceptie helemaal tot aan de ouderdom, maar met een
accent op de jaren tot de volwassenheid, waarin veranderingen elkaar het snelst opvolgen.
Het bestuderen van groei, verandering en stabiliteit kent in de ontwikkelingspsychologie een
wetenschappelijke benadering. Ontwikkelingsonderzoekers toetsen hun hypetheses over de
aard en het verloop van e menselijke ontwikkeling, met behulp van wetenschappelijke
werkwijzen.
Ontwikkelingspsychologie richt zich op de menselijke ontwikkeling. Hoe ze groeien en
veranderen, maar ze kijken ook naar de stabiliteit in het leven van de mens.
Universele (algemene) ontwikkeling: zoals cultuur.
Specifieke ontwikkeling: kenmerken en eigenschappen die de ene mens van de andere
onderscheiden.
1.1.1. De reikwijdte van het vakgebied
Onderzoek naar de ontwikkeling van kinderen is grofweg te verdelen in vier centrale thema’s:
- Fysieke ontwikkeling
- Cognitieve ontwikkeling
- Sociaal-emotionele ontwikkeling
- Persoonlijke ontwikkeling
Wie zich bezighoudt met de ontwikkeling van kinderen kan zich specialiseren in een
thematisch gebied. (Zie kernwoorden na hoofdstuk uitwerking)
Leeftijdsgroepen en individuele verschillen
Ontwikkelingspsychologen specialiseren zich niet alleen vaak in een thematisch gebied,
tegelijkertijd kijken ze meestal ook naar specifieke leeftijdsgroepen. Er is een globale
onderverdeling:
- Prenatale periode (conceptie tot geboorte)
- Babytijd (van geboorte tot twee jaar)
- Peuter-en kleutertijd (van twee tot zes jaar)
- Schooltijd (van zes tot twaalf jaar)
- Adolescentie (van twaalf tot twintig jaar)
We moeten ons bedenken dat deze globale leeftijdsgroepen of perioden sociale constructies
zin, veelal gebaseerd op westers onderzoek.
2
,Een sociale constructie is een idee over de realiteit dat weliswaar breed geaccepteerd is, maar
afhangt van de maatschappij en cultuur op een bepaald moment.
Sommige leeftijdsgroepen zijn duidelijk afgebakend en hebben een duidelijke grens.
De babytijd begint bij de geboorte en de kleutertijd eindigt als het kind naar groep 3 van de
basisschool gaat. Het einde van de babytijd is echter niet zo helder begrensd.
- Één – anderhalf jaar een baby
- Tussen 1 -2 jaar een dreumes
Ook de overgang tussen schooltijd en adolescentie is niet precies afgebakend. Ligt aan
seksuele rijpingsproces.
Puberteit als levensfase.
De adolescentie bestrijkt zowel de puberteit als de periode daarna, totdat de jongvolwassene
twintig jaar is.
Psychologen die gedrag en mentale processen bestuderen, pedagogen, genetici en artsen zijn
maar enkele voorbeelden van mensen die gespecialiseerd zijn in en een onderzoek uitvoeren
naar de ontwikkeling van kinderen.
Ieder mens behoort tot een specifiek cohort. Belangrijke sociaalhistorische gebeurtenissen,
zoals oorlogen, economische groei en crisis, hongersnoden en epidemieën, hebben mogelijk
een bepaalde gemeenschappelijke invloed op leden van een cohort. Al moeten we volgens
sommigen ook voorzichtig zijn met het idee dat er vastomlijnde generaties zijn die
fundamenteel van elkaar verschillen.
Met normatieve gebeurtenissen worden hier gebeurtenissen bedoeld die zich voor de meeste
individuen binnen een groep op dezelfde manier voltrekken. Normatieve gebeurtenissen
kunnen historisch, leeftijdsgebonden of sociaal-cultureel bepaald zijn.
Cohorteffecten: invloeden van cohorten op de ontwikkeling.
Historisch bepaalde invloeden: omgevingsinvloeden en biologische invloeden die verbonden
zijn aan een specifiek historisch moment.
Leeftijdsgebonden invloeden: biologische invloeden en omgevingsinvloeden die gelijk zijn
voor mensen in een bepaalde leeftijdsgroep, ongeacht waar of wanneer ze opgroeien.
Sociaal-culturele invloeden: ontwikkeling bepalend door etnische afkomst, sociale klasse,
lidmaatschap van een subcultuur en dergelijke.
Niet-normatieve gebeurtenissen: Dit zijn specifieke gebeurtenissen van invloed op de
ontwikkeling. Dit zijn specifieke gebeurtenissen die plaats vinden in het leven van een bepaald
persoon, terwijl de meeste andere mensen hier niet mee te maken krijgen.
3
, 1.2.1. Philippe Ariès: bestudeerde onder andere hoe kinderen werden gezien rond 1600. De
kindertijd bestond toen nog niet. De kindertijd werd niet beschouwd als een stadium dat
kwalitatief anders was dan de volwassenheid.
Baby bibliografieën: methodische bestudering van kinderen 1700. Charles Darwin speelde
hierin een actieve rol na zijn publicatie van de evolutietheorie.
Nature: erfelijkheid
Nurture: omgevingsinvloeden
Door de industrialisatie eind 18e eeuw werd het arbeidsproces hervormd. De kijk op kinderen
veranderde als goedkope arbeidskrachten. Er kwamen wetten tegen uitbuiting.
Dankzij deze belangrijke sociale veranderingen werd de ontwikkelingspsychologie als apart
vakgebied erkend.
Alfred Binet: Franse psycholoog, verrichtte niet alleen pionierswerk op het gebied van de
intelligentie van kinderen, hij deed ook onderzoek naar het geheugen en hoofdrekenen.
Granville Stanley Hall: de eerste die het denken en het gedrag van kinderen onderzocht met
behulp van vragenlijsten. Hij schreef het boek waarin de adolescentie als aparte
ontwikkelingsperiode werd gezien.
1.2.2. Begin jaren 20 ging de Genetic Studies of Genius (Terman Study of the Gifted) van start.
Deze studie loopt nogsteeds.
Dixon&Lerner: bestudeerden grote aantallen kinderen en brachten nieuwe inzichten in wat
normale (gemiddelde) groei was.
Wetenschappers die de basis van de ontwikkelingspsychologie legden, hadden een
gemeenschappelijk doel: De aard van groei, verandering en stabiliteit tijdens die kindertijd en
adolescentie op een wetenschappelijke manier bestuderen.
1.2.3. Is de aard van veranderingen tijdens de ontwikkeling continu of discontinu.
Bij continue verandering is de ontwikkeling geleidelijk en vloeien de prestaties op een bepaald
niveau voort uit de prestaties op de vorige niveaus.
Veranderingen in lengte zijn bijvoorbeeld continu: kinderen worden steeds een beetje langer.
Discontinue verandering vindt plaats in aparte stappen of stadia. Elk stadium levert gedrag op
dat kwalitatief, dus qua inhoud en hoedanigheid, anders is dan gedrag in eerdere stadia.
Vanuit het standpunt van discontinue verandering bezien, kan een ontwikkeling abrupt, met
sprongetjes, verlopen. Voorbeeld: Bedplassen, na een bepaalde leeftijd niet meer.
4
