Verdieping strafrecht I – sanctierecht werkgroep 3
Sanctiebeleid en vrijheidsbeneming
Leerdoelen
- Studenten verwerven inzicht in het mensbeeld van gedetineerden en de veranderingen
daarin door de jaren heen.
- Studenten verwerven inzicht in het huidige sanctiebeleid ten aanzien van vrijheidsbeneming
en kunnen daarop kritisch reflecteren.
Literatuur
- C. Kelk, ‘Verschuivende mensbeelden van gedetineerden’, in: J.A.A.C. Claessen & D. de Vocht
(red.), Humaan strafwerk. Liber amicorum Gerard de Jonge, Nijmegen: Wolf Legal Publishers
2012, p. 183-204. (via Google)
- T. Molleman en A.A. van der Hurk, ‘Een kwestie van evenwichtskunst: Over de doelen en
taken van het gevangeniswezen’, Delikt & Delinkwent 2012/55.
- M.M. Boone, ‘Vrije wil en verantwoordelijkheid in de strafuitvoering’, Justitiële
Verkenningen 2013, p. 106-120.
- F. de Jong, ‘Responsabilisering in het Nederlandse straf-, sanctie- en detentierecht’, Ars
Aequi 2017, p. 640-652.
- Masterplan DJI 2013-2018
https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2013/06/19/masterplan-dji-2013-
2018
- Kamerstukken II 2015/16, 33 844, nr. 10 (m.u.v. par. 2, 3 en 8) (Wetsvoorstel wijziging Pbw
en enkele andere wetten)
Werkgroepvragen
1. (Presentatieopdracht)
Leg tegen de achtergrond van de ontwikkelingen in het gevangeniswezen en de
maatschappelijke ontwikkelingen uit hoe het mensbeeld van gedetineerden na de
Tweede Wereldoorlog is veranderd. Wat is thans het heersende mensbeeld en welke
invloed heeft dit op het gevangeniswezen?
Mensbeeld van gedetineerden na de tweede wereldoorlog (1950-1960)
- Hier was sprake van een universalistisch mensbeeld, het ging voornamelijk om solidariteit,
respect en waardigheid. Individualisering en erkenning van de mens in zijn totale
verscheidenheid, moet dus meer naar voren komen.
1
, - Humanisering, er werd voor de gedetineerde meer gekeken naar resocialisatie. Meer
betrokkenheid van psychologen.
Democratiserings- en juridiseringsbeweging (1970)
Groeiende rechtsposities
Vrijheidsstraf werd als onevenredig zwaar aangemerkt (stigma en discriminerend)
Meer maatschappij gericht maken door meer aandacht aan de gedetineerde te besteden.
Juridisering, gedetineerde kregen het beklagrecht
Toegenomen instrumentalisme (1980)
Maatschappelijke context, minder ook voor gedetineerde, het moet zakelijker en
intoleranter
Gevolg meer instrumenteel denken (punitiever en repressiever strafrecht)
Meer empathie voor het slachtoffer
Mensbeeld: gedetineerde is vijand van samenleving
Grotere gevangenissen, EBI enzovoort
Beeld van nu (90)
Er heerst een veiligheidsideologie en het idee van een risicosamenleving na 9/11. Alle
risico’s moeten worden uitgesloten.
Mensbeeld: gevaarlijk en bedreigend
Safety first, dus punitiever soberder en repressiever strafklimaat
Maar wel meer specifieke resocialiserende activiteiten, om de gedetineerde
onschadelijker te maken.
Stelling van Kelk: ‘veiligheid in het strafwezen moet niet worden doorgedreven tot onleefbare
en onwerkbare proporties.’
2. Welke beginselen van tenuitvoerlegging zijn in de Penitentiaire beginselenwet (Pbw)
neergelegd en wat houden deze beginselen in?
Beginsel van minimale beperking art. 2 lid 4 Pbw gedetineerde mogen niet meer beperkt
worden dan noodzakelijk is. Hoe komt dit tot uitdrukking in de Penitentiaire beginselenwet
en in de rechten die gedetineerde hebben? De gevangenisstraf is vrijheidsbeperking. De straf
is dus de vrijheidsbeneming. Er mogen geen extra leed toevoegende elementen aan de straf
toegevoegd worden. Voor alle extra beperkingen moet een legitieme grondslag zijn, zoals
veiligheid in de inrichting of de orde van de inrichting. Bijvoorbeeld het recht van vergadering,
2