KNGF Richtlijn Reumatoïde Artritis (RA)
Reumatoïde Artritis [een chronische, systemische ontstekingsziekte van onbekende oorzaak,
die voornamelijk gelokaliseerd is in de perifere gewrichten]
> Epidemiologie
- Prevalentie varieert van 0,3 tot 1,5 procent
- Incidentie in Nederland wordt geschat op 0,3 tot 1,8/1000/jaar.
- Vrouwen > Mannen (twee- tot driemaal zo vaak bij vrouwen)
- Begint meestal tussen de 40 en 60 jaar.
> Pathofysiologie
- Ontsteking in synoviaal weefsel (kenmerkend)
- Ontstoken synovium kan lokaal ingroeien ter plaatse van o.a. de overgang tussen het synovium en
het kraakbeen en wordt dan pannus genoemd.
- Ter plaatse van dit ingroeiende ontstekingsweefsel ontstaat lokale schade aan kraakbeen en bot.
- Erosies van het bot
- Diffuse afbraak van kraakbeen, resulterend in een versmalling van de gewrichtsspleet
- Verstoorde aanmaak van kraakbeen (resulteert in minder dikke kraakbeenlaag.
- Auto-immuunziekte, waarvan de oorzaak idiopathisch is.
Aangenomen wordt dat er sprake is van een ontspoorde afweerreactie (door onder andere
macrofagen, lymfocyten, (T- en B-cellen, plasmacellen), mestcellen, natural-killercellen, neutrofielen,
en fibroblastische synoviocyten) op een nog onbekend antigeen (mogelijk een infectie), in combinatie
met een specifieke genetische achtergrond.
Risicofactoren
Genetische factoren (zoals de Human Leukocyt Antigenen HLA-DR4 en HLA-DRB1)
Aanwezigheid van autoantistoffen, zoals reumafactoren en anti- CCP-antilichamen
Prognostische factoren
De aanwezigheid van reumafactoren en anti-CCP-anti-lichamen bij de start van de ziekte en de ernst van de
ziekte bij presentatie (hoge ziekteactiviteit en radiologische afwijkingen)
De medicamenteuze en niet- medicamenteuze behandeling.
> Algemeen klinisch beeld:
- over het algemeen de gewrichtsklachten op de voorgrond
- beginnende RA chronische, symmetrische ontsteking van de gewrichten van handen en voeten
- Men name de metatarsofalangeale (MTP) Gewrichten, de polsen, de proximale interfalangeale (PIP)
en de metacarpofalangeale (MCP) gewrichten aangedaan
- Bij de eerste presentatie zijn er minder vaak ontstekingen van de overige gewrichten, zoals de
ellebogen, schouders, knieën, heupen en enkels
- Atypische eerste presentaties van RA kunnen bijvoorbeeld bestaan uit ontsteking van één of enkele
(grotere) gewrichten of uit voorbijgaande aanvallen van gewrichtsontstekingen, die soms met koorts
gepaard gaan (palindroom reuma).
> Symptomen
- Gegeneraliseerde ochtendstijfheid (frequent)
- Vermoeidheid (frequent)
- Koorts en algehele malaise (meer zeldzaam)
, - Ca. 90% PT met persisterende gewrichtsontstekingen na verloop van tijd blijvende beschadigingen
(kraakbeen, bot, omliggende pezen, ligamenten, gewrichtskapsel) Mogelijk leiden tot deformiteiten
van de gewrichten en/of instabiliteit.
- Aandoeningen van de inwendige organen kunnen tegelijk met of na de gewrichtsontstekingen
optreden (bijv. pericarditis, pleuritis)
- Noduli (knobbels) kunnen in de huid, maar ook in de organen voorkomen, zoals longen en hart.
- Kan een ontsteking van de bloedvaten optreden (vasculitis) die, afhankelijk van de locatie en
uitgebreidheid, diverse afwijkingen kan veroorzaken, zoals nierfunctiestoornissen, neuropathieën en
huidafwijkingen (ulcera).
Algemene gevolgen
Pijn, ochtendstijfheid en Gewrichtspijn is veelal gerelateerd aan lokale ontstekingsactiviteit,
vermoeidheid destructie of een combinatie van beide
Verminderde spierkracht, spierUHV Zijn sterk verminderd. Mogelijk door verminderde lichamelijke activiteit
en aeroob vermogen door pijn, stijfheid of vermoeidheid, door het langdurig gebruik van
corticosteroïden of door aan RA gerelateerde pulmonale en/of
cardiovasculaire afwijkingen.
Specifieke lokale gevolgen
Klachten in/rondom pols en kleine 80% van de PT met RA
handgewrichten > Verweking kapsels en ligamenten mogelijk deformaties
- Typische deformaties vingers
* zwanenhalsdeformiteit (‘swan-neck’) = hyperextensie van het PIP-
gewricht met flexie van het DIP-gewricht
* knoopsgatdeformiteit (‘boutonnière’) = flexie van het PIP-gewricht en
hyperextensie van het DIP-gewricht.
- Typische deformaties pols
* supinatiestand van de carpus t.o.v. de radius en ulna
* bajonetstand, afglijden van de carpus ten opzichte van de radius naar
ulnair en volair.
* Z-deformaties worden gekarakteriseerd door het ulnair deviëren van
de vingers en het roteren van de carpus naar radiair.
Meer dan de helft van de patiënten met RA ontwikkelt
schouderklachten. Deze klachten kunnen worden veroorzaakt door
ontsteking of destructie van het glenohumerale gewricht, bursitiden,
tendinitiden of zelfs rupturen van de rotator cuff.
Pijnlijke voeten 80 - 90% van de PT met RA, bijvoorbeeld;
- hamerteenstand
- hallux valgus
Knieklachten Mogelijk pijn, zwelling, een verminderde bewegingsuitslag, laxiteit van
de collaterale ligamenten, atrofie van de musculus quadriceps of een
posterieure uitstulping van het gewrichtskapsel
Heupklachten Gekenmerkt door pijn in de lies, de bilregio, pijn in de lage rug bij staan
of andersoortige belasting van de heup, en door pijn op de trochanter
major.
Temporomandibulair gewricht veelal bilaterale pijn, gevoeligheid en zwelling in de pre-auriculaire regio
en een bewegingsbeperking van het temporomandibulaire gewricht
problemen/moeite met kauwen
Cervicale wervelkolom (CWK) 80 - 90% van de PT met RA mogelijk instabiliteit (door laxitiet/erosie)