Samenvatting gebaseerd op de leerdoelen uit de Syllabus van het examen geschiedenis 6vwo. Het gaat over de historische context van de geschiedenis van Duitsland
STEDEN EN BURGERS IN DE LAGE LANDEN = NEDERLANDEN 1050 - 1700
Paragraaf 1: Wat maakte de opkomst van een stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten
mogelijk (1050–1302)?
1 Vanaf de 11e eeuw deden zich in Europa een aantal veranderingen voor. In Nederland was er
sprake van een snelle bevolkingsgroei als gevolg van de toename van de voedselproductie.
Verandering in de landbouw: boeren verhoogden de opbrengst en maakten meer grond beschikbaar
& drieslagstelsel. Groei van bevolking: verstedelijking en opkomst van steden bloeide de handel op.
Er ontstond een agrarisch urbane samenleving en grote monetaire economie = geld economie.
Steden waren het centrum van nijverheid en handel met veel markten. Het platteland ging de steden
voorzien van grondstoffen voor de nijverheid. Op den duur gingen steden zich specialiseren.
2 In het noorden ontwikkelde Vlaanderen zich tot meest verstedelijkte gebied van Europa. Voor
economisch belang wilden steden stadsrechten = zodat ze zich zelf konden besturen en beschermen.
Heersers gaven stadsrechten voor geld om welvaart in gebieden te bevorderen. Steden onder leiding
van schepenen = bestuurder met rechtspraak op plaatselijk niveau.
Einde aan bevolkingsgroei in 14e eeuw: verstedelijking ging door want het aantal stedelingen bleef
wel groeien door migratie vanaf het platteland.
Leenheer wordt steeds minder afhankelijk van leenmannen want krijgt nu door stadsrechten weer
inkomen. Noodzaak voor leenmannen is niet meer nodig dus feodaal stelsel verdwijnt langzaam.
3 Door hun marktfunctie = kopen & verkopen, werden de handelsnetwerken van de steden en hun
verzorgingsgebied = afzetmarkt op platteland steeds fijner vertakt (door infrastructuur).
4 Om zichzelf in stand te houden had de stad een constante toestroom nodig van kapitaalkrachtige
of kundige aspirant-poorters. Ze waren belangrijk voor de ontwikkeling van de economie.
Ongeschoolde arbeiders die zich niet met de arbeid konden onderhouden en geestelijken stonden
onder gezag van kerk en hoorden niet bij poorters = burger die stadsrechten hadden en konden
kopen om in een stad te wonen.
5 Startpunt van stedelijke dynamiek = constante verandering in de Nederlanden was Atrecht in
Vlaanderen de belangrijkste stad tot eind 13 e eeuw, met de meeste economische ontwikkelingen.
De machtigste stad omdat handelaren en bankiers uit Atrecht een centrale plaats kregen in
lakennijverheid. Hierdoor werd Atrecht het startpunt. Dit was mogelijk omdat de omstandigheden
voor stedelijke ontwikkeling gunstig waren: vruchtbare bodem dus landbouwproductiviteit &
schapen werden gehouden voor de wol.
Bisschopstad: de kerk is aanwezig
Vlaanderen en Artesië werden belangrijkste centra voor lakennijverheid. Het bood veel werk voor
stadsbevolking. Productieproces werd georganiseerd door kooplieden = handelaren.
Vlaanderen en Artesië lag gunstig voor aansluiting belangrijk handelsnetwerk dat zich uitstrekte langs
Frankrijk en Italië. Er werden jaarlijkse jaarmarkten gehouden om handel te drijven met kooplieden
uit Italië. Vanuit Atrecht veel lakens verkopen, door deze lakenhandel werd Atrecht rijk en kregen ze
grote invloed in het stadsbestuur.
6 Deze rijke kooplieden versterkten hun positie door zich te organiseren in koopliedengilden =
handelsbedrijven voor prijsafspraken, ze zetten men aan het werk en verkochten/kochten producten.
Ze werden geldschieters voor steden en vorsten en noemen zichzelf patriciërs.
Oligarchie = macht in handen van een kleine groep mensen die behoren tot bevoorrechte klasse van
een rijke familie van patriciërs.
Patriciërs (stedelijke burgerij). In 17e eeuw zijn dit regenten
, 7 Tegen eind 1300 werd Atrecht als centrum van nijverheid wordt voorbijgestreefd door steden in
Noord Vlaanderen zoals Brugge die nu belangrijkste handelscentrum van de Nederlanden was. Gent
werd de grootste nijverheidsstad, ook in Brabantse steden kwam de lakennijverheid op. Er kwamen
nieuwe handelsroutes op waardoor jaarmarkten van Frankrijk en Italië verstoort raken. Handel met
steden van Duitse Hanze groeide. Brugge lag veel gunstiger dan Atrecht door aansluiting aan
Noordzee. Richten op invoer grondstoffen en export textiel. Scheepvaart neemt toe en zeehandel
werd steeds belangrijker en internationaal.
8 Patriciërs in Vlaamse steden knoopten banden aan met de adel en namen zich steeds meer een
adellijke levensstijl aan. Patriciërs = stedelijke burgerij, leden van koopmanfamilies, kregen door hun
ambachtsgilden invloed in het stadsbestuur. Ze raakten verbonden met adel en men ging met elkaar
trouwen en gingen ook zo gedragen. Ze kwamen verder van het gemeen af te staan.
9 Tussen hen en het lagere volk = het gemeen, aangevoerd door ambachtslieden, ontstonden steeds
meer spanningen over bestuur = patriciërs want hier hebben arbeiders geen invloed op en over
werkomstandigheden, corruptie en machtsmisbruik. Patriciërs hadden alle politieke macht terwijl de
burgers aan het werk waren en geen macht hadden. Ambachtslieden waren economisch afhankelijk
van patriciërs en veel protesten tegen lage lonen, hoge belasting en werkomstandigheden. Er
ontstonden veel opstanden tegenover hun werkgevers want ze willen inspraak.
Sociale spanningen lopen uit tot een veldslag door conflict tussen Franse Koning en Graaf van
Vlaanderen. Patriciërs steunden de koning en ambachtslieden (boeren) de Graaf.
10 Guldensporenslag 1302 was een uitbreidingsoorlog tussen Franse koning en Vlaamse elite omdat
trouw als leenman vanuit Vlaanderen was opgezegd. Patriciërs steunden de koning en
ambachtslieden en het lage volk waren trouw aan de graaf van Vlaanderen en waren tegen de
patriciërs. 1302: Veldslag tussen Vlaamse leger en Frans leger. Vlamingen wonnen. Vlaamse
ambachtslieden en boeren lieten hiermee weten dat ze opgewassen waren tegen patriciërs en
feodale heren. Ambachtslieden kregen meer invloed in bestuur.
Gevolg = het gemeen wordt nu belangrijker, het zijn de overwinnaars tegenover de Patriciërs. Dit
straalt nationalisme uit, patriciërs en feodale heren durfden niet te vechten omdat ze bang waren
niet te gaan winnen. De normale burger durft dit wel.
Nijverheid = productiesysteem waar en grondstof wordt bewerkt tot eindproduct. Het gaat hier vaak
over wol wat je maakt tot kleding of lakens. Geen industrie want ze hebben nog geen machines.
Het Hanze-verbond = soort handelscontract, een internationaal verbond voor land en overzeese
handel voor de grote vracht met centraal punt in Brugge: steden maken hun eigen regels en het gaat
over de grenzen heen dus het heeft nog niks te maken met centralisatie en staatsvorming.
Moeder negotie = Gouden Eeuw begint bij graanhandel met overzeese gebieden. Nederlander
ontdekt handel richting Baltische staten: goedkoop graan verbouwen en dit verkopen aan Nederland
= goedkoop. Gevolg voor Nederlandse handel: graan verbouwen wordt te duur dus ze gaan zich
specialiseren en kunnen dingen verbouwen wat veel opbrengt.
Kenmerkende Aspecten
13 De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-
urbane samenleving
14 De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper kimlieftink. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
