Samenvatting
samenvatting geschiedenis democratie en rechtsstaat
- Vak
- Geschiedenis
- Niveau
- VWO / Gymnasium
dit is een samenvatting van het geschiedenis boek over democratie en rechtstaat. De hoofdstukken 1, 2, 3 zijn samengevat.
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 12 pagina's
Voorbeeld 2 van de 12 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
2 beoordelingen
Door: Rodestda • 2 jaar geleden
Door: HennyWinkel • 5 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
Samenvatting geschiedenis democratie & rechtsstaatHF1 De Nederlandse weg naar vrijheid (1581 - 1848)
Paragraaf 1.1 De Nederlandse Opstand en de Republiek
Deelvraag: Hoe werkte het bestuurssysteem van de Republiek?
- 1581: Opstand: opstandige NL’se provincies zetten de Spaanse koning Filips II af als hun
vorst in het Plakkaat van Verlatinge: ‘Regeringen zijn er voor de burgers en regeringen die
de rechten van de burgers vertrappen, moeten verdwijnen.’ → zou later gebruikt worden in de
democratische revoluties in EU en Amerika.
- Gevolg opstand: provincies gaan verder als Republiek der Verenigde Nederlanden zonder
vorst → twee redenen:
1. Privileges: provincies hadden grotendeels een eigen onafhankelijk bestuur → Filips II
probeerde een meer centraal bestuur in te stellen met overal dezelfde wetten.
- Overal in de Republiek dus andere gewoonten en gebruiken:
- Steden & adel in gewesten regelden gemeenschappelijke zaken onderling in de
Staten.
- Gewesten regelden gemeenschappelijke zaken (defensie/buitenlandse politiek) in de
Staten-Generaal.
- Gevolg: besluiten pas genomen na langdurige vergaderingen → geen
heerser, dus iedereen ‘schikken en plooien’ → Republiek was een leerschool
voor de typisch NL’se vorm van democratie.
2. Godsdienst: vrijheid van godsdienstuiting → Filips II wilde het katholieke geloof beschermen en
het protestantisme uitroeien. Hij trad hard op tegen het calvinisme.
- 1579: opstandelingen sloten militair bondgenootschap tegen Filips: Unie van Utrecht →
overheid mocht niemand tot geloof dwingen → gewetensvrijheid bleef in Republiek bestaan,
maar niet alle godsdiensten hadden gelijke rechten:
- Calvinistische kerk (gereformeerd/hervormd): mochten alleen overheidsambten
bekleden.
- Katholieken: mochten geloof wel belijden, maar hun kerk was verboden.
- Calvijn leerde dat de overheid zich niet met de kerk moest bemoeien en alle gelovigen
moesten zelfstandig de Bijbel bestuderen → in NL minste analfabetisme → ontstaan
mentaliteit die binnen democratie past.
- In alle steden maakten de rijkere families nog wel een beetje de dienst uit: de regenten →
speelden elkaar bestuursfuncties toe.
- In middeleeuwen had lagere burgerij ook vaak nog invloed op het bestuur via de
gilden en de schutterij → was weinig van over gebleven.
- Republiek maakte toch een democratische indruk vergeleken met het buitenland:
- Boeken gedrukt die nergens anders werden gedrukt.
- Niemand werd vervolgd om zijn opvattingen.
- Vrouwen konden bijna altijd gaan en staan waar ze wilden → gelijkheid.
- Huispersoneel werd nauwelijks of nooit geslagen.
- Boeren waren in het grootste deel van het land vrij → geen verplichtingen.
- Geestelijke stand afgeschaft en adel alleen nog rol in het oosten.
- De rijke stedelijke burgerij overheerste.
- Meest verstedelijkte gebied van de wereld.
, Paragraaf 1.2 De democratische revolutie
Deelvraag: welke opvattingen hadden de 17e- en 18e eeuwse denkers over de relatie tussen staan
en onderdanen en welke veranderingen vonden plaats in het NL’se bestuur tussen 1781 - 1813?
- 19 januari 1795: regenten droegen direct de macht over aan het comité op de Dam in A’dam
→ Bataafse revolutie ging er rustig aan toe in vergelijking met de Franse revolutie → weinig
keus → Franse troepen waren de Republiek binnengedrongen.
- ± 1775: idee van volkssoevereiniteit begon in NL aan te slaan → regeerders hadden volgens
deze opvatting de macht gekregen van het volk, niet van God.
- Komt voor uit de verlichting (1760) → overal clubjes en weet ik veel wat opgericht
om verlichte ideeën te bespreken → nieuwe kijk op samenleving.
- Tot 18e eeuw geloofde men dat God alles regelde (rampen, heersers etc.) → ze
geloofden nu niet dat God die ongelijkheid had gewild, maar dat mensen van nature
vrij en gelijk waren.
- 2 bekende verlichte denkers in NL:
1. Engelsman John Locke:
- Ontwikkelde in de tijd dat hij in NL zat zijn politieke theorie ontwikkeld = de regering is
niet gebaseerd op Gods wil, maar op een contract met de samenleving.
- Mensen hebben natuurlijke rechten: recht op leven, vrijheid en bezit → voor
bescherming een regering vormen → moet mensen dwingen elkaars rechten te
respecteren → regering mag afgezet worden als ze zelf de natuurrechten bedreigt.
2. Montesquieu:
- Trias politica: in elke staat drie soorten machten: wetgevende, uitvoerende en
rechterlijke macht → niet in één hand anders zijn onderdrukking en onrecht
onvermijdelijk.
- Belangrijkste democratische schrijver = Jean-Jacques Rousseau:
- Mensen sluiten in de ideale staat een contract met elkaar → macht overdragen aan
gekozen volksvergadering → moest ‘de algemene wil’ uitvoeren.
- Werd tot 1780 bijna niet gelezen en zijn belangrijkste politieke boek was verboden.
- De democratische opvattingen kregen pas een krachtige impuls door de democratische
revolutie in Amerika → veel bewonderaars in NL.
- Grote invloed kreeg een pamflet dat onder de titel Aan het volk van NL op 26 september 1781
in alle grotere steden van de Republiek werd verspreid.
- Schrijver = Overijsselse baron Joan Derk van der Capellen tot den Pol → riep NL’ers
op zich te bewapenen en in verzet te komen tegen de tirannie van de machthebbers
→ ‘Alle mensen zijn vrij geboren, niet iedereen met dezelfde eigenschappen of
hoogtepunten, maar wel allemaal gelijk.
- Democratische verzetsbeweging → gewapende burgermilities die volksinvloed eisten:
patriotten → willen dat de bestuurders werden gekozen.
- Vooral de stadhouder kreeg veel verzet, ook van de regenten, omdat de macht van de
stadhouder hun zelfstandige macht aantastte → samenwerking met patriotten.
- Al snel was de helft van NL in handen van patriotten en sommige regenten.
- 1786: patriotten grepen alleen de macht in Utrecht → regenten verjaagd.
- Willem V (stadhouder) vlucht uit Den Haag naar Nijmegen → vrouw Wilhelmina wil terug →
wordt opgepakt → broer (koning van Pruisen) stuurt troepen waardoor de macht terugkomt bij
de stadhouder en de regenten → patriotten vluchten naar FA.
- Eerste week 1795: gevluchte patriotten keerden terug met Frans leger → stadhouder vlucht
naar EN → revolutionaire comités nemen overal het bestuur over → roepen Bataafse
Republiek uit.
- Nieuwe machthebbers lazen de Rechten van de mens en burger voor:
- Alle standsvoorrechten afgeschaft.
- Iedereen gelijk voor de wet.
- Volledige godsdienstvrijheid.
- Voorrechten GK vervielen → katholieken & joden kregen dezelfde rechten als
protestanten.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper 172_mns. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 64438 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen