Hoofdstuk 16 Martini, tractus digestivus
De organen van het spijsverteringsstelsel noemen en hun belangrijke functies en de 4
lagen van de wand van het spijsverteringsstelsel beschrijven
spijsverteringsstelsel (gastro intestinale kanaal / tractus digestivus) volgorde:
- mondholte (speeksel bij voedsel geloosd)
- keelholte (farynx)
- slokdarm (oesofagus)
- maag
- dunne darm
- dikke darm (colon)
- endeldarm (rectum)
- anus
+ lever, met galblaas, alvleesklier (pancreas)
functie:
- ingestie (inname voedsel en vocht)
- mechanische verwerking (pletten en knippen → vaste voedingsstoffen
soepeler door spijsverteringskanaal + grotere opp)
- vertering (digestie) → enzymen nodig
- secretie, sappen toegevoegd voor vertering bv water, zuren, enzymen, buffers en
zouten
- opname (absorptie)
- Uitscheiding (defecatie) → verwijdering afval uit het lichaam
doel: verteren van voeding tot voedingsstoffen die je kan opnemen in je bloedbaan en cellen
van energie kan voorzien.
functie bekleding spijsverteringskanaal
1. beschermd omringende weefsel tegen slijtage die zou kunnen optreden als gevolg
van zuren en enzymen van verteringskanaal
2. fysieke belasting zoals schuren
3. en bacteriën die met voedsel worden ingeslikt of in spijsverteringskanaal verblijven.
4 lagen van de wand van het spijsverteringskanaal
1. mucosa (slijmvlies)
- bestaat uit: slijm epitheel + onderliggende laag los bindweefsel (lamina
propria)
- plicae circlares: transversale plooien in de mucosa → opp vergroting
- eenlagig cilindrisch epitheel met verschillende typen kliercellen
- muscularis mucosae: buitenste gedeelte mucosa, smalle strook glad
spierweefsel en elastische vezels, zorgen voor contractie waardoor
darmplooien en darmvlokken bewegen.
, 2. submucosa
- 2e laag los bindweefsel onmiddellijk onder de spierlaag
- bevat: grote bloedvaten + lymfevaten + zenuwvezels + sensibele neuronen +
parasympatische motorische neuronen
- meissner plexus: zenuwweefsel dat betrokken is bij reguleren en
coördineren van samentrekking glad spierweefsel + regulerende en klier
productie van spijsverteringsklieren.
3. spierlaag
- bestaat uit: binnenste laag, gladde spiercellen, buitenste laag: lengtespieren
- zorgen voor beweging van stoffen en dat die door het spijsverteringskanaal
worden voortgestuwd
- gereguleerd door: plexus myentericus: ligt tussen kring- en lengtespieren
4. serosa
- sereus membraan, bedekt muscularis externa.
- viscerale peritoneum (serosa) loopt door tot pariëtale peritoneum
(bekleedt binnenste oppervlak van de lichaamswand)
- mesenteria: dubbele lagen sereus membraan die uit pariëtale peritoneum en
viscerale peritoneum bestaat.
- houdt aangehechte organen op hun plaats
- voorkomen dat de darmen tijdens de bewegingen van spijsvertering of bij
plotselinge veranderingen van lichaamshoudingen in de war raken.
gecoördineerd samentrekken in wand spijsverteringskanaal door:
- peristaltiek: spierlaag stuwt materiaal van ene deel spijsverteringskanaal naar ander
deel
- de kringspieren contraheren eerst achter de inhoud van
verterengskanaal (bv een bolus = voedselmassa) → trekken lengtespieren
samen → aangrenzende segmenten van verteringskanaal wordt verkort.
- segmentatie: mechanische vermenging van materiaal
De anatomie van de mondholte beschrijven en de functies van de belangrijkste
structuren benoemen
cavum oris: mondholte
- In de mondholte wordt speeksel bij je voedsel geloodst door speekselklieren
- mechanische vertering door tong, gebitselementen + opp gehemelte
- begint chemische vertering koolhydraten en vetten door enzymen
libia: lippen
vestibulum: ruimte tussen wangen of lippen en de gebitselementen
gingiva: tandvlees
palatum durum: harde gehemelte
palatum molle: zachte gehemelte
frenulum linguae: dunne slijmvliesplooi van de tong
uvula: huig → voorkomt dat bij het slikken voedsel in de neusholte (nasofarynx)
terechtkomt
tong: verplaatst voedsel in de mond of brengt voedsel naar de mondholte
,functies:
- mechanische vertering door samendrukken, aflikken en vervormen
- bewerking voedsel als hulpmiddel bij kauwen en voedsel te bereiden op het slikken
- onderzoek van voedsel met de tast-, temperatuur- en smaakzintuig
kleine klieren onder te tong: geven lipase af
3 speekselklieren (vormen samen 1 - 1.5L per dag)
- glandula parotis (oorspeekselklier) (grootste speekselklier)
- glandula submandibularis (speekselklier onder je kaak)
- glandula sublingualis (speekselklier onder je tong)
Amylase (enzym in speekselklier) zorgt voor de afbraak van zetmeel / koolhydraten.
speeksel:
- buffers: houden pH in de mond op 7
- mucinen (slijmstoffen): nemen water op en vormen slijm
- antistoffen (IgA) en lysozymen → groei bacteriën in mond beperkt
- speekselproductie afneemt → bacteriën nemen toe
BOF: virale infectie, nestelt in speekselklieren waardoor die ontstoken kan raken.
- erg besmettelijk
- bij jongens: ook testes (zaadbal) en bijballen → komt littekenweefsel bij →
onvruchtbaarheid
- worden we door gevaccineerd
De structuren en functies van de farynx en oesofagus benoemen en het slikproces
beschrijven
vanuit de slokdarm naar de maag → door de middenrif (diafragma) (belangrijkste
ademhalingsspier), gaatje door het diafragma waardoor voedsel door de
slokdarm naar de maag kan worden getransporteerd.
als je je verslikt → voedsel gaat naar luchtpijp (trachea), dan sluit het
strottenklepje (epiglottis) niet.
farynx:
- gezamenlijke doorgang voor voedsel
- gelaagd plaveiselepitheel
- lamina propria bevat slijmklieren + keel-, gehemelte en tongamandelen
- keelspieren werken samen met de spieren van mondholte en oesophagus om
slikproces te beginnen
oesophagus:
- ongeveer 25 cm, diameter 2 cm
- transport vast voedsel en vloeistoffen
- gelaagd plaveiselepitheel → bescherming tegen slijtage, koude, hitte en
agressieve chemische stoffen
- klierproducten van slijmklieren smeren dit dekweefsel oppervlak en voorkomen dat
voedsel aan de wanden blijft kleven.
- bovenste gedeelte spierweefsel: skeletspierweefsel, onderste gedeelte: glad
spierweefsel, midden: mengsel weefsels
, - onderste esophagus kringspier → actief samengetrokken waardoor wordt
voorkomen dat spijsbrij vanuit maag naar oesophagus gaat.
deglutitie: slikken
- buccale fase: enige fase van slikken die bewust kan worden aangestuurd
- faryngeale fase
- oesofageale fase
onwillekeurige slikreflex begint wanneer tastreceptoren op de gehemelteboog en huig
worden geprikkeld door spijsbrok
De anatomie van de maag beschrijven met de histologische kenmerken ervan en de
rol van deze kenmerken bij de vertering en opname bespreken
middenrifbreuk: opening in diafragma is groter
→ hernia diafragmatica, stukje van de maag kan omhoog komen de borstkas in
- asymptomatisch of refluxklachten (operatie / medicijnen)
functie:
- kneden
- tijdelijk opslaan voedsel
- maagsapproductie
- mechanische vertering van voedsel
- verbreken van chemische bindingen in voedsel door de werking van zuren en
enzymen
- productie intrinsieke factor: noodzakelijk voor opname vitamine B12 in dunne darm
- kan 1-1.5 L voedsel bevatten
anatomie maag:
chymus: opgenomen voedsel mengt met klierproducten van maagwandklieren, waardoor er
een viskeus, sterk, zuur half vloeibaar mengsel dat ontstaat uit gedeeltelijk verteerd voedsel.
maag: gespierd J-vormig orgaan
cardia: kleinste deel van de amag waaraan oesophagus is verbonden
fundus: uitpuilende gedeelte van de maag
corpus: grote deel tussen de fundus en bocht van de J
pylorus: onderste deel van de J, verbindt maag met de dunne darm
pylorussfincter: kringspier, reguleert de passage van de chymus vanuit de maag naar de
dunne darm.
- volume maag neemt toe wanneer je eet, wordt kleiner wanneer de chymus naar de
dunne darm wordt gestuwd.
rugae: rimpels, wanneer de maag ontspannen (leeg) is
functie maagsap:
- 4 lagen:
- slijmvlieslaag (mucosa): laag met voedsel
- submucosa: laag onder de mucosa: bloedvaten, lymfevaten
- spierlaag: kringspier & lengtespier → goed voedsel kneden
- buitenste laag: serosa: zie je van buitenaf.
mucosa (maagwand): bestaat uit 3 lagen
