Lia Voerman & Frans Faber
Didactisch Coachen
Hoge verwachtingen concreet maken met behulp van
feedback, vragen een aanwijzingen
samenvatting Ronald Doornekamp
Baarn: De Weijer Uitgeverij/Zeist: V & F Onderwijsconsult, 2016
1
,1 Bevorderen van leren en motivatie: Didactisch Coachen
1.1 Inleiding
Er bestaan duizenden onderzoeken over het gedrag en de interventies van leraren
waarmee ze kinderen beter laten leren. Het hebben van hoge verwachtingen blijkt het
meest effectief. 1 Leerlingen die les krijgen van leraren die hoge verwachtingen van hen
hebben, presteren daadwerkelijk beter. Het is een self fulfilling prophecy.
Enkel zeggen – ‘met de handen in de zak’ – zeggen dat je hoge verwachtingen hebt, is niet
zo zinvol. Leraren met hoge verwachtingen vertonen bepaalde gedragingen. 2
1. Zij stellen denkstimulerende vragen die het leerproces helpen en die feedback
mogelijk maken.
2. Zij geven korte, kwalitatief goede aanwijzingen.
3. Zij geven meer specifieke en positieve feedback aan leerlingen van wie ze veel
verwachten.
4. Zij zijn – verbaal en non-verbaal – vriendelijk tegen leerlingen, waardoor er een
warmer leerklimaat ontstaat.
Didactisch coachen is een planmatige, doelgerichte manier van coachen die het leren en
de motivatie van leerlingen bevordert. Het is ook een manier om scaffolding vorm te
geven. Scaffolding is een aanpak waarbij de leraar zijn interventies geleidelijk afbouwt en
de leerling steeds autonomer wordt.
2 Didactisch Coachen: feedback geven
2.1 De kenmerken van leerbevorderende feedback
Het woord feedback bestaat sinds de jaren ’40. Wij gebruiken de definitie van Hattie en
Timperley (2007). 3 Feedback is het geven van informatie over het leren (het begrip, de
prestatie, het gedrag), met de bedoeling het leren en de motivatie te bevorderen.
1
Hattie, J. (2012).Visible learning fort teachers. Maximizing impact on learning. New York: Routledge.
2
Rosental, R. & Jacobson, L. (1968). Pygmalion in the classroom. New York: Holt, Rinehart & Winston.
3
Hattie, J., & Timperley, H. (2007) The power of feedback. Review of Educational Research, 77, 81-112.
2
, Wat maakt feedback leerbevorderend?
a) Effectieve feedback is specifiek, doel-gerelateerd en niet te lang. Dus niet: ‘Goed zo!’
Feedback heeft vaak als doel een kloof te dichten tussen wat iemand nog niet kan/weet
en het leerdoel. Hoe helderder je weet wat je doel is, hoe makkelijker je feedback kunt
geven. Leerdoelen zijn vaak cognitief. Bijvoorbeeld iets uit het hoofd leren, een
samenvatting maken, een formule toepassen, historische verbanden zien. Maar
leerdoelen kunnen ook sociaal zijn: naar elkaar luisteren, leren samenwerken. En ook
affectief: ondanks een teleurstelling volhouden.
‘Goed zo!’ is overigens geen verboden woord. Het is niet-specifieke feedback die – als het
geen lading heeft en geen verband met de prestatie van een leerling – geen effect op het
leren heeft. Maar het kan wel bijdragen aan een positieve sfeer.
b) Effectieve feedback heeft een verleden, heden en toekomst: discrepantie- en
progressiefeedback
Veel feedback is gericht op de toekomst. Het gaat over het doel en wat de leerling nog
moet doen om dat doel te bereiken. Het vergelijkt het heden met de toekomst: ‘Welke
formule heb je gebruikt? Waarom past die niet?
Naast discrepantiefeedback bestaat er ook progressiefeedback. Die laat zien hoe een
leerling vooruit is gegaan, door zijn prestaties te vergelijken met het recente verleden.
‘Het is je vandaag veel beter gelukt om mee te doen dan de vorige les!’ Juist
progressiefeedback leidt ertoe dat leerlingen zelfvertrouwen krijgen en gaan inzien dat
inspanning loont. Het is een van de belangrijkste manieren om bij een leerling een growth
mindset te kweken (in tegenstelling tot fixed mindset 4).
c) Effectieve feedback: positieve en negatieve feedback in een verhouding van ongeveer
3:1
Er is onderzoek gedaan naar het effect van positieve en negatieve feedback, onder andere
in managementteams en bij pasgetrouwde stellen. 5 Het blijkt dat negatieve feedback
wordt geaccepteerd als er drie keer zo veel positieve feedback tegenover staat (dus 3:1).
Te veel negatieve feedback leidt ertoe dat we ons afsluiten of risico’s uit de weg gaan. Pas
ook op voor gekunstelde constructies als de ‘tosti’ (twee keer positief en in het midden
negatief). Mensen prikken daar snel doorheen. ‘Zeg maar gelijk wat er niet goed is.’ Geef
de positieve feedback gewoon wanneer het aan de orde is.
4
Dweck, C. (2008). Mindset. How we can learn to fulfill our potential.New York: Ballantine Books.
5
O.a. Losada, M. & Heaphy, E. (2004). The role of positivity and connectivity in the performance of business
teams: a nonlinear dynamics model. American Behavioral Scientist, 47, 740-765.
3