Alle hoorcolleges bestuursrecht I
Bestuursrecht Hoorcollege 1, bestuursrecht & Awb
5 september 2017
Awb is geen wetboek: een groot deel staat hier niet in.
De Awb is een belangrijke bron van onder meer:
Algemene begrippen (bijv. besluit)
Definities van en bepalingen over algemene leerstukken van bestuursrecht (bijv. delegatie, mandaat,
toezicht etc.)
Codificaties en uitwerkingen van rechtsbeginselen (bijv. zorgvuldigheidsbeginsel)
Beginselen van behoorlijk bestuur; rechtmatigheidseisen voor het bestuur.
Algemene regelingen voor bepaalde besluiten (bijv. handhavingsbesluiten, subsidies).
Gelden dus niet in alle situaties, maar specifiek voor een bepaalde situatie
In de Awb vind je geen bevoegdheden voor het bestuur! Wat het bestuur mag, wordt geregeld in bijzondere
wetten.
Bestuursrecht: recht dat ziet op de ordening van de maatschappij, door het openbaar bestuur. Alle
activiteiten kun je in verband brengen met ordening en regeling.
Reguleren kan op twee manieren:
1. Door middel van algemene regels
2. Door middel van het aanvragen van een vergunning (dus vanuit een verbod)
Geschiedenis bestuursrecht
Geboorte van het moderne bestuursrecht: 2 grote revoluties:
1. Industriële revolutie: vragen over ordening van de maatschappij
Instrumentele dimensie van het bestuursrecht: het is een gereedschapskist voor het bestuur.
Waarborg dimensie: overheid is macht, moet worden gecontroleerd.
2. Frans revolutie
Scheiding tussen bestuur en wetgeving
Fundamentele grondrechten; vrije sfeer ten opzichte van de burger; dit kun je ter verdediging
van het bestuur gebruiken.
Het bestuursrecht als rechtsgebied
Een relatief jong of toch een oud rechtsgebied?
kwam op in de 19e eeuw, vrij jong.
Het ontstaan van het hedendaagse bestuursrecht
- Dus twee revoluties opmaat …waarborg & instrument
Het kan wel, maar mag het ook?
De toekomst van het bestuursrecht
- Invloed van maatschappelijke ontwikkelingen (bijv. ontstatelijking, digitaliseren)
- Invloed van Europa, globalisering…
Krijgen we enkel Europees bestuursrecht?
,Bestuursrecht is geen autonoom rechtsgebied
Staatsrecht en bestuursrecht: een oude, hechte
en noodzakelijke relatie
Bestuursrecht en burgerlijk recht: het
overheidsprivaatrecht
Bestuursrecht en strafrecht: het
bestuursstrafrecht
Bestuursrecht en Europees en internationaal
recht: sterk in ontwikkeling: o.a. het Europees bestuursrecht.
Kenmerken van het bestuursrecht
Het belang van de wet en het begrip ‘bestuursbevoegdheid’
- Legaliteit: bestuursorganen mogen alleen iets, als de wet dit toestaat
- Specialiteit: bevoegdheden zijn per definitie beperkt en naar doel afgebakend
De rechtsbetrekking in het bestuursrecht
- Het dominante ‘besluitmodel’
- De ongelijkwaardige relatie tussen bestuur (=bestuursorgaan) en burger (=belanghebbende)
Eenzijdige aangelegenheid; het nemen van een besluit is eenzijdig.
He bestuur handelt vanuit algemeen belang, terwijl de burger handelt vanuit eigen belang.
- Horizontalisering en alternatieven?
Gelede normstelling (kaderwetgeving) en bestuurlijke discretie
= vele lagen regels zijn van toepassing in een situatie (niet enkel WIFZ)
- Complexe ‘trias’-vraagstukken kenmerken het bestuursrecht
De komst van de Awb
Waarom eigenlijk een algemene wet?
- Een grondwettelijke opdracht (art. 107 lid 2 Gw)
- Er moest iets gedaan worden aan de ‘chaotische’ structuur van het bestuursrecht
- Er was veel ongeschreven – en daardoor minder kenbaar – bestuursrecht
- De rechtsbescherming was veel te versnipperd: een bonte verzameling rechters en
procesregelingen
Doelstelling van de Awb
- Vereenvoudiging
- Rechtseenheid
- Systematisering
- Codificatie
Een ambitieus wetgevingsproject: maar waar staan we na bijna 25 jaar?
Wel goed gelukt; maar niet echt vereenvoudigd.
Er is veel meer bestuursrecht dan Awb recht
Het ‘bijzondere deel’: oeverloos
Ongeschreven recht
Europees bestuursrecht
Overige algemene wetten die van belang zijn: bijv. Wet openbaarheid van bestuur, Kaderwet
zelfstandige bestuursorganen, maar ook gemeentewet etc.
Het systeem van de Awb
De Awb is een aanbouwwet (tranches & afzonderlijke wetten)
De Awb kent een gelaagde structuur (opbouw van algemeen naar bijzonder)
- Hierdoor is de wet compacter
- Maar ook abstracter en complexer
, - Bovendien zijn er specifieke bepalingen over het toepassingsbereik, schakelbepalingen (zie i.h.b.
art. 3:1 lid 2 Awb) en gelijkstellingen (zie bijv. art. 6:2 Awb)
Tranches & afzonderlijke wetten
De eerste & tweede tranche Awb (1994)
De derde tranche Awb (1998)
De vierde tranche Awb (2009)
Afzonderlijke wetten (bijv. de Wet aanpassing bestuursprocesrecht 2013)
Awb en de bijzondere wet: een verraderlijke combinatie!
Awb is (in de regel) niet bevoegdheidsverschaffend
De Awb werkt (met het oog op het ‘bijzondere deel’) met verschillende soorten regels en
bepalingen:
- Regels die de standaard zijn voor het gehele bestuursrecht (bijv. art. 1:2 Awb)
- Regels voor normale gevallen, tenzij… (bijv. art. 4:1 Awb)
- Rest- of vangnetbepalingen (bijv. art. 4:13 Awb)
- Facultatieve bepalingen (bijv. art. 3:10 lid 1 Awb e.v.)
Alleen van toepassing als de bijzondere wet dat bepaald; er is activering nodig.
De bijzondere wet kan echter altijd afwijken! Daar moet je vaak eerst naar kijken!
Bestuursrecht Hoorcollege 2, bestuursorganen
12 september 2017
Bestuursorgaan art. 1:1 Awb
Onder bestuursorgaan wordt verstaan:
a. Een orgaan van een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld, of
b. Een ander persoon of college, met enig openbaar gezag bekleed
In jargon: a- en b-organen
Hoe kwalificeer je?
Je begint bij a…
Het is één of het ander “of”
Het verschil tussen beide organen is wel van belang.
Een A-orgaan
A-orgaan zit verweven met een specifieke rechtsvorm
art. 1:1 Awb jo 2:1 BW: Een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld
Art. 2:1 BW: publiekrechtelijke rechtspersonen
1. De Staat, de provincies, de gemeenten, de waterschappen, alsmede alle lichamen waaraan
krachtens de Grondwet verordenende bevoegdheid is verleend, bezitten rechtspersoonlijkheid.
2. Andere lichamen, waaraan een deel van de overheidstaak is opgedragen, bezitten slechts
rechtspersoonlijkheid, indien dit uit het bij of krachtens de wet bepaalde volgt.
3. De volgende artikelen van deze titel, behalve artikel 5, gelden niet voor de in de voorgaande
leden bedoelde rechtspersonen.
In lid 1 wordt rechtstreeks rechtspersoonlijkheid toegekend, in lid 2 wordt verwezen naar een
bijzondere wet.
, Lid 1:
- Concreet genoemd: Staat, provincie, gemeente en waterschap
Waarom staat de rechtspersoonlijkheid daar? (Hij zag rechtspersoonlijkheid als iets van het
privaatrecht)
- “Lichamen waaraan krachtens de Grondwet verordenende bevoegdheid is verleend” abstracte
toekenning vertaling naar het staatsrecht!
Bevoegdheden komen toe aan organen! Niet aan lichamen! (Legaliteitsbeginsel: er moet
vaststaan aan wie de bevoegdheid toekomt, wie is aanspreekbaar, dat is nooit het
privaatrechtelijke subject, maar het orgaan daarbinnen).
Publiekrechtelijke vertaling:
Openbaar lichaam
Orgaan met verordenende bevoegdheid
Je hebt te maken met een publiekrechtelijk rechtspersoon
Lid 2:
“Andere lichamen, waaraan een deel van de overheidstaak is opgedragen, bezitten slechts
rechtspersoonlijkheid, indien dit uit het bij of krachtens de wet bepaalde volgt” concrete
toekenning.
Orgaan van een publiekrechtelijke rechtspersonen
“Orgaan” is entiteit binnen de rechtspersoon, die de rechtspersoon (mede) laat functioneren.
Ruim begrip
Niet: organisatorische indelingen zoals ministeries
Bron is de organieke regeling van de rechtspersoon:
Voorbeeld bij gemeente: Gemeentewet
- Art. 6: in elke gemeente is een raad, een college en een burgemeester, maar ook
met openbaar gezag bekleed
- Art. 100: in iedere gemeente is een secretaris en een griffier
zonder openbaar gezag bekleed
Is alleen de formele wet de organieke regeling?
Is niet zeker of je ook in lagere wetgeving moet kijken? Gemeenteverordeningen?
Rechter kijkt vaak niet naar het orgaan maar naar de handeling.
“Orgaan van” is dus ongeacht de uitoefening van openbaar gezag
Kwalificatie ogv organisatorische kenmerken: je kijkt niet naar wat iemand doet maar of het op
grond van organieke wetten een orgaan is van een rechtspersoon.
Bevoegdheden doen er niet toe… of toch?
VB: is een politieagent een orgaan van de politie?
politie = rechtspersoon 26 politiewet 2012
Organen:
Art. 1 Korpschef, politiechef, wijkagent (zijn organen)
art. 2 Ambtenaren van politie zijn ambtenaren uitvoering politietaak (wordt gekeken naar wat de
ambtenaar doet, neemt de ambtenaar een besluit; dan is het een bestuursorgaan).
Art. 2:3 BW: privaatrechtelijke rechtspersonen
(alle vormen staan genoemd; dichte categorie)
