wereldgeschiedenis
Hoorcollege 1
12 september 2023
Terminologie is een kwestie van interpretatie en keuzes maken.
Balans tussen het loslaten van Eurocentrisch perspectief en aansluiten bij conventies
Tentamen = open boek op locatie
vijf vragen, 3 over college en 2 over werkgroep.
Alles uitprinten, het mag namelijk allemaal mee.
Essayvragen ongv. 300 woorden
Centrale thema’s:
- Ongelijkheid
- Ecologie
Begint bij mensen die zich verspreiden over de hele wereld.
De jaartelling
➔ vdj → voor de jaartelling (Engels: BCE, before common age)
➔ Christelijke westerse conventie sinds 6e eeuw (volgens bijbel) → lineair schepbeeld.
begint en eindigt bij zelfde.
Aarde is 4,5 miljard jaar oud
Big Bang was 13,8 jaar geleden (begin universum)
→ En daar begint Big history ≠ wereldgeschiedenis
Wereldgeschiedenis gaat over mensen, maar waar begint de mens?
Wiesner Hanks heeft het over productie en reproductie, maar ze heeft het ook over
ontwikkeling enerzijds bij mannen, anderzijds bij vrouwen.
Begin van de mens begint in Afrika, en verspreiden zich
Wereldgeschiedenis gaat over culturele adaptatie.
Periodisering (prehistorie/historie) is een moderne Europese uitvinding.
Steentijd, ijzertijd etc. allemaal zo genoemd vanwege gereedschappen die zijn gevonden.
Hoe weten we wat we weten:
- sporen, botten, resten van een verblijf, resten van andere dieren en planten,
gereedschappen, sieraden, grafmonumenten.
Vragen na vondsten:
→ representativiteit, in hoeverre klopt het beeld dat is gemaakt. Zijn vaak
moderne aanvullingen, waardoor er veel discussies zijn over reconstructies.
→ de waarde van reproducties, keuzes
→ vondsten van wie en wat dan?
→ wat maakt menselijk?
→ Beyond de evolutietheorie? Past de homo sapiens nog wel in de theorie? (is
nog wel survival of the fittest bijv.?
,wereldgeschiedenis
Hoorcollege 2.2: debatteren over (het vroege neolithicum en)
wereldgeschiedenis
15 september 2023
Vroege neolithicum, Göbekli Tepe. (ca 9500 vdj, (voor de jaartelling)).
Pilaren vertonen vaak dieren (alleen mannelijk).
Was geen nederzetting, maar was wel mogelijk een priester. Was waarschijnlijk pelgrim
plaats. Dat weten we omdat er sporen zijn gevonden van grote feestmalen.
Onduidelijk of ze zijn gebouwd vanwege een plan. Mogelijk een religieuze functie.
Zijn instituties nodig om dit soort bouwwerken te overzien → gebouw was tijdelijk. Na een
seizoen nieuw bouwwerk
Gaat over groepen die waarschijnlijk nomadisch waren.
Cultuur waar macht en mannelijkheid belangrijk was, geen enkele representatie van
vrouwen.
Göblekli Tepe in context
- Holoceen
- Het laatste Glaciaal (ijstijd)
➔ Begin 115.000 jg (jaar geleden)
➔ Einde 11.500 jg
- Stabiel gematigd Mediterraan klimaat
- “Neolithicum”
- Monumentale architectuur in steen → monumentale landbouwers zijn als enige in
staat om dit te bouwen, maar dat klopt niet!!!!!
De economische levenswijze van de oorspronkelijke bouwers waren jagers en
verzamelaars. Want woonden waarschijnlijk niet in vaste nederzettingen, mogelijk later wel.
Ze leefden dus deels sedentair (deels boer, deels jager-verzamelaar).
➔ Waren sowieso geen boeren!
- Foerageren
➔ jagers-verzamelaars
➔ Seizoensgebonden migratie
- Schema:
➔ Agriculturalisme → sedentarisme → architectuur → ‘beschaving’
- Bouwers van GT beschikten over voldoende tijd en dus ‘voedseloverschotten’
➔ Overvloed aan wilde hulpbronnen
- contrasteer met:
➔ eerste herder- en (later) boerengemeenschappen.
Is Göbekli Tepe uniek?
Neolithische nederzettingen:
- Nevalı Çori (8600 vdj)
- Karahan Tepe (8500 vdj)
, wereldgeschiedenis
Alle observaties leiden tot een breder verhaal → Ze denken dat sedentarisme begint met
jagers en verzamelaars.
Landbouw was later meer een effect van sedentair leven, niet per se een oorzaak.
- “sedentarisme” begint met jager-(visser)- verzamelaars.
➔ Veehouderij en landbouw als later (en gradueel) effect i.p.v. oorzaak van
“sedentarisme”
- Geen "Neolithische revolutie”
- Domesticatie als complementair met andere strategieën van voedselvoorziening.
➔ Transitie naar landbouw = een grillig, langgerekt, niet rechtlijnig, en traag
proces
➔ Een cumulatie van opeenvolgende (en voor tijdgenoten moeilijk zichtbare)
‘innovaties’
‘Sedentaire foerageerders’
- Het doorleven van paleolithische tradities en levenswijzen
- Çatalhöyük (7500 - 6400 vdj)
- Boerengemeenschappen in een wereld van (mobiele) foerageerders en jagers
➔ Landbouw als een “economie van deprivatie” (Graeber en Wengrow)
Sociale complexiteit in de neolithische wereld
- “Oude steentijd” vs “Nieuwe steentijd”
➔ Jager-verzamelaars als 'overblijfselen' van een vroegere tijd?
➔ Foeragerende ‘eenvoud’ en ‘egalitarisme’ vs. ‘complexiteit’ en 'hiërarchie'?
◆ Ze waren complex en evolutionair, terwijl boeren nogal egalitair en
eenvoudig waren.
- ‘Tijdloze’ jager-verzamelaars?
- Evolutionaire schema’s en Wereldgeschiedenis
Wat is wereldgeschiedenis?
‘Wereldgeschiedenis’ (world history) vandaag: De geschiedenis van alles, overal (cf.
Sabastian Conrad: “the history of everything”, p. 6)
Denken over het verleden van de [dan bekende]
Herodotus (ca. 485-425 vdj)
Schreef de Historien. Eerste Wereldgeschiedenis.
Hij beschreef andere culturen, samenlevingen en staten in de voor hem dan bekende
wereld.
Ibn Khaldun (1332-1406)
Kitab Al-’Ibar (“Boek der Voorbeelden”)
Universele geschiedenissen
Wereldgeschiedenis als populair/populariserend genre in druk. Ook te maken met opkomst
van boekdrukkunst
Juxtaposeren van geschiedenissen van zoveel mogelijk ‘beschavingen’ → aan elkaar
oplijsten en met elkaar vergelijken.
