Dit is mijn samenvatting van het deel wondzorg. Dit omvat hoofdstuk 1, 2, 3, 4, 6 en 8 uit het handboek dat wordt gebruikt tijdens de lessen en nog aanvullend met de informatie van de slides.
Verpleegkundige zorg 2 Wondzorg Partim; Els Verstraete
Verpleegkundige zorg 2: Els Verstraete
Wondzorg
1. Theorie
1.1. Inleiding
Er bestaan zeer veel verschillende soorten verwondingen die de huid kunnen beschadigen. Het
menselijk organisme is in staat deze wonden te sluiten, zodat de huid weer zijn normale
beschermfunctie kan opnemen.
1.2. Anatomie en fysiologie
1.2.1. Functies van de huid
De huid beschermt het lichaam tegen de buitenwereld. De huid kent verscheidende functies zoals
thermoregulatie.
1.2.2. Structuur van de huid
De huid die bestaat uit drie lagen: de epidermis, de dermis en de hypodermis.
Epidermis: de epidermis is de beschermlaag die het lichaam bedekt. Deze beschermlaag
bestaat uit vijf verschillende lagen.
Dermis: de dermis bestaat uit de papillaire laag en de reticulaire laag. De papillaire laag
bestaat uit bindweefsel. De reticulaire laag heeft een stevig netwerk van parallel
gerangschikte collageenvezels.
Hypodermis: in het hypodermis lopen talrijke fibreuze banden die de dermis met de
onderliggende fascia verbinden. Tussen deze lagen bevinden zich vetkussens die enerzijds
een structurele functie hebben en anderzijds als vetdepot.
1.3. Wonden
1.3.1. Definitie
Onder de term ‘wond’ verstaan we een pathologische toestand, waarbij weefsels onderling van
elkaar zijn gescheiden, of vernietigd zijn. In het eerste geval hebben we een gesloten wond. In het
tweede geval hebben we meestal een open wond. Wonden kunnen in elk weefsel van het
lichaam voorkomen, maar meestal wordt de term geassocieerd met een defect of beschadiging
van de huid ten gevolge van een fysieke, mechanische of thermische beschadiging, of van een
onderliggende stoornis, die fysiologisch of pathologisch kan zijn.
1.3.2. Fasen in de wondgenezing
Wondgenezing verloopt in vier elkaar overlappende fasen:
,Verpleegkundige zorg 2 Wondzorg Partim; Els Verstraete
Ontstekingsfase
De ontstekingsfase is de fase met de acute ontstekingsreactie en de opruiming van dood weefsel
en bacteriën. In een eerste fase reageert het lichaam op de wond via een vasculaire respons.
Deze vangt aan met een vasodilatatie van de arteriën. De celverbinding tussen de
endotheelcellen verzwakken en rode bloedlichaampjes en bloedplaatjes migreren vanuit de
bloedbaan naar het wondgebied. Er ontstaat een bloeding. Enkele minuten later volgt een
vasoconstrictie om het bloedverlies te beperken. Om het stelpen van de bloeding te verkrijgen,
gaan de bloedplaatjes aggregeren. Ze produceren fibrogeen, waaruit een fibrinenetwerk wordt
opgebouwd.
De klinische tekenen van deze fase zijn bij een gesloten wond:
Zwelling door exsudaatvorming;
Roodheid en warmte ten gevolge van vasodilatatie;
Pijn door druk op zenuwvezels en door ischemie.
Bij een open wond ziet men:
Wondvocht en bloed op de wond;
De structuur van een stolsel;
Eventueel pijn door het openliggende van de huid.
De macrofagen spelen een rol als opruimcellen niet alleen een belangrijke rol in de
inflammatiefase, doordat ze via specifieke afbraak- en omzettingsprocessen de weg klaarmaken
voor de volgende deelnemers in het genezingsproces.
Granulatiefase
De granulatiefase is de fase waarin vorming van nieuw bindweefsel en nieuwe bloedvaten
plaatsvindt. In deze fase komen de fibroblasten in grote aantallen opzetten. Ze produceren de
bouwstoffen collageen en elastine. Deze bouwstoffen vormen uiteindelijk een nieuw netwerk,
waar macrofagen, endotheelcellen en fibroblasten zich in kunnen bewegen om dan geleidelijk
het volledige wondbed op te vullen. Gelijktijdig vormen de endotheelcellen weefselknoppen, die
hol worden en die binnendringen in het zich vormende collageennetwerk. Dit fenomeen geeft
een rood korrelig aspect aan het wondoppervlak. Men spreekt van granulatieweefsel. De
nieuwgevormde capillairen zijn essentieel voor de aanvoer van de nodige zuurstof en
voedingsstoffen van de wond.
Maturatiefase
In de maturatiefase vinden bindweefselreorganisatie wondcontractie en epithelialisatie plaats. Na
de piekproductie van collageen of bindweefsel in de granulatiefase neemt de weefselsterkte van
de wonden eerder toe door de toename ervan. De fibroblasten differentiëren zich tot
myofibroblasten, die de wondranden samentrekken en daarmee zorgen voor de wondcontractie.
Op dat moment begint ook de nieuwevorming van epitheel. In de basale laag van de wondranden
worden nieuwe epitheelcellen gevormd door deling. Deze cellen migreren over het
wondoppervlak van de wondranden naar het centrum toe. Maar ook vanuit haarfollikels,
talgklieren en zweetklieren vormen zich op deze manier epitheeleilandjes die naar elkaar toe
groeien.
2
,Verpleegkundige zorg 2 Wondzorg Partim; Els Verstraete
Littekenvorming
Door de maturatie van het collageen neemt het litteken langzaam zijn uiteindelijke vorm aan. In
de eerste weken is het litteken nog zacht en fragiel. Na een maand wordt het harder, roder, dikker
en sterker. Ten slotte wordt het litteken weer zacht, wit en soepel.
1.3.3. Verschillende typen wondgenezing
Er bestaan drie verschillende typen wondgenezing:
Genezing per primam;
Genezing per secundam;
Genezing per wondgenezing.
Genezing per primam
Bij genezing per primam, bijvoorbeeld een biopsiewond, gaat het om een zuiver wonde zonder
necrose, zonder contaminatie en zonder vreemde lichamen. De wond heeft gladde wondranden.
Er zijn geen factoren die de wondgenezing beïnvloeden en/of belemmeren.
Genezing per secundam
Bij genezing per secundam gaat het om een wond met necrose, die ook gecontamineerd en/of
geïnfecteerd kan zijn en die eventueel ook vreemde lichamen bevat. Er zijn vaker gelacereerde
wondranden. Bovendien zijn er dikwijls geassocieerde aandoeningen die de wondgenezing
vertragen. Hier zorgt granulatieweefsel voor de opgroei van de wonde.
Regeneratieve wondgenezing
Bij regeneratieve wondgenezing gaat het om oppervlakkige wonden waarbij alleen de opperhuid
beschadigd is.
1.4. Factoren die de wondgenezing beïnvloeden
Bepaalde wonden zullen snel genezen, terwijl andere moeilijk genezen. Hierbij spelen
verschillende factoren een rol:
1.4.1. Factoren eigen aan de wond
Type, diepte en uitgebreidheid van het letsel
Een beperkte snijwond of een oppervlakkige schaafwond zal zonder twijfel beter genezen dan
een die wond met gelacereerde wondranden.
Locatie van de wond
De locatie van de wond is medebepalend voor de helingssnelheid. Zo zullen wonden in het gelaat
beter genezen dan wonden aan de onderste ledematen. Dit hangt samen met de
bloedvoorziening. Een wond dicht bij de anus zal meer kans hebben op kolonisatie of infectie en
zal door zijn locatie moeilijker te verbinden zijn.
3
, Verpleegkundige zorg 2 Wondzorg Partim; Els Verstraete
Eigenschappen van het weefsel in de wond en van de wondomgeving
Niet alle weefsels in het lichaam genezen even vlot, zo zal peesweefsel moeilijker genezen dan
epitheel en bindweefsel. De aanwezigheid van sterk beschadigd of necrotische weefsel zal een
negatieve invloed hebben op de wondgenezing. Uitgebreid oedeem zal, onder meer door dilutie
van groeifactoren en cytokines, de neovascularisatie en de nieuwvorming van granulatieweefsel
in de weg staan. Klonters of korsten op de wond belemmeren de epithelialisatie, doordat
nieuwgevormde epitheelcellen in zulke gevallen moeilijker over het wondbed kunnen migreren.
Hypergranulatie vormt eveneens een obstakel voor epitheliale migratie en zal dus eerst moeten
worden afgevlakt voordat een wond volledig kan helen.
Lokale bloedvoorziening
Om een goede wondgenezing te verkrijgen, is het van het grootste belang om over een optimale
bloedtoevoer te beschikken. De bloedcirculatie moet enerzijds zorgen voor de toevoer van
zuurstof en anderzijds voor de aanvoer van noodzakelijk voedingsstoffen. De toevoer van zuurstof
is nodig om:
De toegenomen metabole activiteit in de wondomgeving;
De oxidatieve degradatie van invaderende micro-organismen door fagocyterende cellen;
De synthese van collageen.
De graad van microbiologische belasting
Men kan een onderscheid maken tussen vier verschillende graden van microbiologische
aanwezigheid ter hoogte van de wond: contaminatie, kolonisatie, kritische kolonisatie en infectie.
Uiteindelijk raak elke wond gecontamineerd door micro-organismen. Deze zullen zich thuis
voelen in het eventuele necrotische materiaal en het wondvocht dat het wondmilieu hen biedt.
Contaminatie verwijst naar bacteriële aanwezigheid in een wond, zonder dat er sprake is van
proliferatie van deze bacteriën. In welke richting wondcontaminatie uit gaat, hangt af van:
De bacteriële belasting van de wond;
De virulentie van de kiemen die aanwezig zijn in de wond;
De immuun respons van de gastheer.
1.4.2. Voedingstoestand van de patiënt
Cachexie (= extreme vorm van magerheid) resulteert meestal in een slechte wondgenezing. Er is
echter ook vaak een gestoorde wondgenezing bij geïsoleerde deficiënties aan bepaalde
voedingsbestanddelen, bv. bij patiënten met een slechte voedingstoestand. Om de wond via de
lokale bloedvoorziening te voorzien van de noodzakelijke voedingsstoffen voor de wondgenezing,
is het noodzakelijk dat de patiënt de voedingsstoffen ook opneemt.
Proteïnen: aminozuren en eiwitten zijn nodig voor de productie van collageen, dat nodig is
voor de vorming van nieuw bindweefsel.
Suikers: suikers worden omgezet in ATP. Hierbij komt energie vrij die nodig is voor de
chemische reacties.
Vetten: vetten zijn ook een bron van energie, maar ze zijn ook een bron voor structurele
vetten.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper manongrymonprez. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
