Historische context: het Britse rijk 1585 -1900
Wat vooraf ging
Eind 15e en begin 16e eeuw begint er een nieuwe tijd in Europa: de Renaissance, die
zich laat kenmerken door:
- een heroriëntatie van de klassieke oudheid (men gaat weer klassieke schrijvers
lezen/ klassieke kunst toepassen)
- een hernieuwde wetenschappelijke belangstelling (met name voor de vorm van de
aarde en de verhouding zon-aarde)
Daarnaast zien we dat de import van Aziatische producten (specerijen zoals peper)
bemoeilijkt werd door de Turkse overname van het Arabische Rijk.
Deze drie bovenstaande ontwikkelingen deden verschillende avontuurlijke
Europeanen besluiten een nieuwe weg naar Azië te vinden: de Portugezen gingen
op zoek naar een weg om Afrika heen; de Spanjaarden probeerden ‘via de West’ een
weg naar Indië te bereiken en de Nederlanders liepen vast toen zij via de Noordelijke
ijszee Azië dachten te kunnen bereiken.
Engeland koloniseert Amerika
Eind 16e eeuw gaan ook Engelse ontdekkingsreizigers op zoek naar nieuwe
zeewegen en nieuw te veroveren grondgebied. Zij richten zich vooral op het noorden
van Amerika, waar de eerste Engelse kolonisten zich vestigen. Voor deze kolonisatie
zijn drie redenen te geven:
1 – Engelse avonturiers ontvluchten het drukke Engeland (overbevolking) op zoek
naar nieuwe, goedkope landbouwgrond.
2 – Engelse religieuze minderheden (pilgrim fathers, quakers, calvinisten, lutheranen,
katholieken) ontvluchten Engeland vanwege de onderdrukking door de Anglicaanse
Kerk. Katholieken vonden de Anglicaanse Kerk te protestants; calvinisten en
lutheranen vonden de Anglicaanse Kerk te weinig streng in hun opvattingen.
3 – De Engelse regering zocht een mogelijke uitvalsbasis om tegen de Spanjaarden
te vechten. Rond 1600 zijn Engeland en Spanje de machtigste landen van Europa
(en de wereld).
Verhouding met de Indianen
Aanvankelijk waren er goede handelscontacten met de inheemse bevolking. Maar
als snel ontstonden er oorlogen omdat de Engelsen zich vestigden en grote stukken
landbouwgrond afpakten van de Indianen. Door deze oorlogen, maar ook door
geïmporteerde ziekten werd de inheemse bevolking verdreven (naar het Westen) en
werden er enkele miljoenen uitgemoord.
Twee soorten koloniën
De noordelijke koloniën aan de oostkust waren vestigingskoloniën, gericht op
landbouw, handel en nijverheid. De koloniën in het zuiden van Noord-Amerika
ontwikkelden zich steeds meer tot plantage-economieën, waar luxe-producten als
tabak, suiker en katoen voor de export werden verbouwd.
, Andere Engelse plantagekoloniën bevonden zich in het Caribische gebied, zoals
Barbados en Jamaica. Ook hier werd met de verbouw van suiker (rum!), katoen en
tabak flink winst gemaakt.
Slavernij
Om aan de vraag naar arbeidskrachten te voldoen, maakten de Engelsen gebruik
van de arbeid van slaafgemaakten. In de zuidelijke plantagekoloniën en in het
Caraïbisch gebied werkten zij (in grote groepen) op de suiker- en katoenplantages; in
de noordelijke koloniën kwam slavernij minder voor: hier werkten individuele
slaafgemaakten voor hun blanke meesters, in huis als dienstmeisje of op het land als
knecht.
Driehoekshandel
Om aan de vraag naar slaafgemaakten te voldoen richten de Engelsen de Royal
African Company (RAC) op. Deze RAC voer van Engeland met vuurwapens,
sierraden en dure kleding naar de Westkust van Afrika, waar zij met de verkoop van
deze producten slaafgemaakte Afrikanen kocht. Deze slaafgemaakten werden
vervolgens naar Amerika verscheept (vaak onder erbarmelijke omstandigheden)
waarna zij op slavenmarkten verkocht werden aan plantage-eigenaren. De derde tak
van de driehoekshandel liep van Amerika terug naar Europa en omvatte de luxe-
producten suiker, katoen, tabak, cacao.
[Voor dit onderwerp is katoen het belangrijkst, omdat hier de relatie met de
opkomende Industriële Revolutie het duidelijkst naar voren komt. Maar ook de
groeiende tabaks-, suiker-, en koffieindustrie laten zien dat er industriële relatie is
tussen de plantagegebieden en Engeland.]
Verlichting in Europa
In de tweede helft van de 18e eeuw ontstaat er in Europa een nieuwe (filosofische)
stroming: de Verlichting. Uitgaande van de optimistische gedachte dat door middel
van het verstand de wereld ‘beter’ zou kunnen worden, groeit de kritiek op het ancien
regime van koning en adel. De gedachte dat alle mensen recht hebben op ‘vrijheid’
en ‘gelijkheid’ leidt tot inzichten als de trias politica, volkssoevereiniteit en
grondwettelijk vastleggen van ‘natuurlijke’ mensen- of grondrechten.
Verlichting in Amerika
Ook Europese kolonisten in Amerika kwamen in aanraking met de Verlichte ideeën.
Met name het idee van volkssoevereiniteit viel in Amerika in goede aarde. Immers,
de Amerikaanse koloniën waren officieel van (de koning van) Engeland. Daarom
betaalden de Engelse kolonisten belasting aan de Engelse koning. Veel kolonisten
hadden er in principe geen moeite mee om belasting te betalen, maar eisten wel dat
ze er iets voor terug kregen, bijvoorbeeld een politieke vertegenwoordiging in het
Engelse parlement. (‘no taxation without representation’).
Democratische revolutie in Amerika
In 1776 kwamen kolonisten in de 13 Engelse koloniën in opstand tegen de Engelse
koning en riepen de onafhankelijke federale staat, de Verenigde Staten van Amerika,
uit. De Engelse koning reageerde met een oorlog, die de Engelsen uiteindelijk
