Tijdsbeeld middeleeuwen: Het hofstelsel ontstond vanaf de vijfde eeuw, was een economisch
stelsel en deed zich voor op dorpsniveau.
- Economisch systeem waarbij een heer de horigen in zijn gebied beschermde, in ruil voor
herendiensten en een deel van de opbrengst van het land.
Het feodale stelsel ontstond vanaf de negende eeuw, was een politiek stelsel en manifesteerde zich
op continentaal, Europees niveau.
- De leenmannen, ook wel vazallen genoemd, zwoeren trouw aan hun leenheer, in ruil voor het land
dat zij mochten beheren gaven ze de koning goede raad en hielpen hem als er oorlog was.
Van den vos Reynearde (1257)
Samenvatting: Het verhaal gaat over Reineart de vos die allemaal misdaden pleegt bij verscheidene
dieren, deze dieren beginnen te klagen tegen koning Nobel over het gedrag van Reinaert. Na een
paar verhalen aan gehoord te hebben besluit de koning Reinaert te dagvaarden. Reinaert die met zijn
vrouw en kinderen thuis is gaat hier niet op in en blijft waar hij is. Daaropvolgend stuurt koning nobel
hulpkrachten om Reinaert op te halen en mee te brengen, helaas zijn de drie verscheidene dieren
hun poging te vergeefs en worden ze allemaal gefopt door de sluw vos. Een neef van Reinaert gaat
naar het huis van Reinaert en die krijgt hem mee naar het hof en er word een vonnis besloten,
Reinaert moet worden opgehangen. Net voordat Reinaert werd opgehangen bid hij hardop tot god
en vertelde hem over een schat die hij had gevonden. De koning wou die schat hebben en zei dat hij
vrijgesproken werd als hij vertelde waar de schat was. Reinaert die de koning heeft weten te
bedoezelen vermoord nog één andere hulpkracht en gaat daarna naar een ver land waar hij genoeg
voedsel heeft om met zijn vrouw en kinderen voor de rest van zijn leven te kunnen zijn.
Genre: satirische dierenepos, heldengedicht waarin op humoristische manier kritiek wordt gegeven
op de maatschappij. Bevat tal van satirische verwijzingen naar de standenmaatschappij: zowel de
adel als de geestelijkheid moet het flink ontgelden.
Idee: satire op?
Acrostichon: gedicht waarvan de eerste letter van iedere regel achter elkaar gelezen een woord of
zin vormt. Hier is dat bi Willeme en dat staat dus voor de naam van de schrijver.
Symboliek: Canteclaer à chante clair -> roeper
Cuuwaert à coward -> eng
Hermelijn Hersinde à haer sint -> haar zint het
Hersint Isegrijn à Eisengrim -> ijzeren masker
Reinaert à reignhard -> sterk in raadgeven
3 is getal voor wijsheid en harmonie
7 is getal voor oneindigheid
Antropomorfisme: het toekennen van menselijke eigenschappen aan niet menselijke wezens.
Tijger - koning
Beer – dapper/krijger
Das - overwinning
Vos – bedrieglijk/sluw
Kat - intelligent
Wolf - trouw
Intertekstualiteit: Het boek is gebaseerd op het Latijnse dierengedicht Ysengrimus wat gebaseerd is
op de fabels van Aesopus, de karolingische dierenpoëzie.
Karel ende Elegast (1270)
, Samenvatting: In zijn droom wordt Karel bezocht door een engel, die hem de opdracht geeft op
dievenpad te gaan. Karel stribbelt tegen, maar doet toch wat de engel hem opdraagt. Hij gaat het
donkere woud in en komt daar Elegast tegen. Elegast is een ridder die door Karel is verbannen
vanwege een kleinigheid. Dat moet ook Karel toegeven. Karel laat Elegast niet weten wie hij werkelijk
is, hij zegt dat hij Adelbrecht heet. Karel en Elegast breken in bij Eggeric, die getrouwd is met Karels
zuster. Elegast belandt bij Eggeric en diens vrouw in de slaapkamer en hoort daar dat het stel ruzie
heeft (zie onderstaand fragment). Hij vangt ook op dat Eggeric met een aantal handlangers Karel wil
vermoorden op de hofdag. Elegast vertelt Adelbrecht (oftewel Karel) dat Eggeric van plan is de
koning te vermoorden. Doordat Karel dit weet, kan hij de aanslag op zijn leven voorkomen. Hij laat
Eggeric oppakken. Eggeric legt zich er echter niet bij neer. Hij daagt Elegast uit voor een duel, om zo
God te laten oordelen over wie liegt en wie de waarheid spreekt. Elegast neemt de uitdaging aan en
wint door zijn vertrouwen in God. Eggeric sterft en Elegast mag met diens weduwe, Karels zuster,
trouwen.
Genre: voorhoofse ridderroman. Trouw aan de leenheer, bruut geweld, vrouw speelt ondergeschikte
rol.
Idee: Trouw aan God en heer wordt steeds beloond en ontrouw gestraft.
Symboliek: 7 is het getal van volmaaktheid.
3 is het getal van volmaaktheid en zekerheid.
2 is de duivel
- groen: hoop,
- wit: maagdelijkheid en reinheid,
- zwart: de duivel het kwaad
- witte duif: vrede, maar ook de heilige geest
Eer, schande en zonde: Voor ridders was hun eer net zo belangrijk als hun leven
schande is ‘oneer’. wie zich niet aan Gods regels houdt, pleegt een zonde.
Opgehangen worden was oneervol, een schande.
Straf kon je soms afkopen, maar niet voor samenzweerder
Hoofse ridderroman:
Mild en romantisch
Hulp voor zwakken
Verheerlijking van vrouwen
Queeste
Verlangen naar de onbereikbare geliefde
Mariken van nieumeghen (1515)
Samenvatting: ‘Mariken’ gaat over het meisje Mariken dat met Moenen, de duivel, samenleeft en
allerlei zonden begaat. Niet meer bidden en naam veranderen want lijkt op Maria --> naar Emmeken,
moest van Moenen. Als ze terugkomt in Nijmegen en een toneelstuk over vergeving ziet, realiseert ze
zich dat er nog hoop voor haar is. Ze keert zich af van Moenen en wordt uiteindelijk door God
vergeven voor haar zonden.
3 ringen vallen af als ze vergeven wordt door god, in haar dromen vallen ze af en als ze wakker wordt
is ze vergeven, want haar ringen zijn echt af
Genre: mirakelspel, Middeleeuws toneelstuk (geestelijk drama) waarin de zondeval van een mens centraal
staat.
Idee: Het maakt niet uit hoe erg je zonden zijn, als je berouw toont en boete doet zal God je altijd
vergeven.