Hoofdstuk 7 De tijd van pruiken
en revoluties
Paragraaf 1 De verlichting
Kenmerkend aspect: rationeel optimisme en toepassing van verlicht denken.
De wetenschappelijke revolutie in westerse landen leidde in de 18 e eeuw tot groot optimisme over de
mogelijkheid om met behulp van het verstand alles te begrijpen en te verbeteren. Verlichte denkers
ontwikkelden nieuwe, vaak revolutionaire ideeën op het terrein van godsdienst, politiek, economie en
samenleving.
1751: In Parijs wordt gestart met de publicatie van een encyclopedie. De ambitie was een basis
leggen voor de verder vooruitgang van de mensheid. Nog nooit hadden zoveel beroemde geleerden
hier aan meegewerkt. De verwachtingen waren erg hoog. Ze probeerden het bijgeloof en de
onwetendheid te bestrijden. Er stond veel informatie in, maar ook veel kritiek over de kerk, politiek
en maatschappelijke verhoudingen. In 1772 bevatte het boek 28 delen en ruim 27.000 artikelen.
1776: Adam Smith publiceert een boek (Inuiry into the nature and causes of the wealth of nations)
over de economie. Volgens Smith zijn mensen altijd uit op eigen belang en dat is prima. Als iedereen
zijn eigen belang nastreeft, is dat uiteindelijk voor iedereen het beste. Volgens Smith moet ook de rol
van de overheid zo klein mogelijk blijven. Rationeel denken en vrijheid leiden tot een betere wereld.
Vraag en aanbod
Als de vraag groter is dan het aanbod stijgt de prijs.
Als het aanbod groter is dan de vraag daalt de prijs.
Stimuleert ondernemers om er meer van te maken
Zo blijft de economie aan de gang
De verlichting kwam voort uit de wetenschappelijke revolutie van de 17 e eeuw. Er werden veel
experimenten en onderzoeken gedaan en dit leidde tot veel ontdekkingen. In de 18 e eeuw werd naar
alles onderzoek gedaan (natuur, godsdienst, politiek, sociale verhoudingen en economie). Volgens de
aanhangers zou verlicht denken een eind maken aan de duistere tijd. Rationeel denken moest overal
in worden toegepast. Mensen waren overtuigd dat kennis superieur was. Rationalisme leidde tot
vooruitgang.
Eind 17e eeuw was het begin van de verlichting in Engeland en Nederland. In de loop van de 18 e eeuw
kwam Frankrijk daarbij. Parijs werd het centrum, de intellectuele wereldstad en Frans werd de
voertaal. Pruiken waren toentertijd in de mode. Het gaf aanzien, rijkdom en macht.
De Duitse filosoof Immanuel Kant vond dat er te weinig vrijheid was. Mensen moesten volgens hem
mondig worden en hun verstand gaan gebruiken.
Voltaire is de bekendste voorvechter van gewetensvrijheid. Hij was een Franse schrijver die tegen de
katholieke kerk was. Hij geloofde niet dat God alles deed beslissen. Toch was Voltaire geen atheïst
(iemand die helemaal niet in god gelooft), hij was wel een deïst (iemand die wel in God geloofd, maar
niet gelooft dat God zich openbaart). Volgens Voltaire had een mens geen bijbel nodig om te weten
wat goed of fout is, ze moesten gewoon hun verstand gebruiken. Toch wilde Voltaire een absolute
vorst die het volk regeert.
, Hoe moest er bestuurd worden?
Voltaire wilde een absolute vorst die in het belang van het volk regeerde.
Volgens John Locke, moest ook de regering zich aan de wet houden en moeten zij voor
veiligheid zorgen. Het was de taak van de regering om de natuurlijke rechten van de burgers
te beschermen. Doen ze dat niet, dan mag het volk in opstand komen. De koning heeft zijn
macht niet van God gekregen, maar van het volk.
Volgens Charles de Montesquieu moest er worden bestuurd volgens de driemachtenleer
(Trias politica). Dus een wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht.
Zo’n machtenscheiding was volgens Montesquieu de beste garantie dat iedereen voor de wet
gelijk behandeld werd en dus vrij was binnen de grenzen van de wet
Volgens de Franse filosoof Jean-Jacques Rousseau moest de regering de algemene wil uitvoeren. Dat
was niet hetzelfde als de wil van de meerderheid. Mensen moesten een sociaal contract afsluiten
volgens hem, zo konden ze hun soevereiniteit aan een volksvergadering overdragen en zou iedereen
invloed hebben. Samenleving is ‘maakbaar’.
Rousseau was de zoon van een eenvoudige ambachtsman. Hij vertrok naar Frankrijk en werd daar
een schrijver, maar hij voelde zich daar nooit op zijn gemak, vanwege de sociale verhoudingen.
In 1754 schreef hij zijn boek verhandeling over de ongelijkheid tussen mensen. Het boek gaat over dat
mensen in natuurtoestand vreedzaam naast elkaar kunnen leven, maar in Europa was dit verpest
toen het eigendom ontstond. Toch konden volgens hem sociale en politieke hervormingen dit
veranderen.
Paragraaf 2 Het ancien régime
Kenmerkend aspect: ancien régime en verlicht absolutisme
De uit de middeleeuwen stammende standenmaatschappij bleef in Europese landen bestaan tot het
einde van de 18e eeuw. In een aantal landen hielden koningen vast aan het absoluut koningschap.
Onder invloed van de verlichting voerden vorsten in andere landen hervormingen door.
1734: Voltaire publiceert een bundel brieven waarin hij zijn bewondering voor Engeland uitspreekt.
De Franse overheid vatte dit op als kritiek en zijn kopieën werden verbrand. Niemand mocht van de
overheid kritiek leveren.
In Frankrijk was een kloof tussen enerzijds de idealen van de verlichte denkers en anderzijds de
onverdraagzaamheid van de overheid en de onvrijheid en ongelijkheid in de samenleving. Wat die
ongelijkheid betreft: de eerste twee standen hadden allerlei privileges terwijl de Derde stand
opdraaide voor de onder andere hoge kosten van het koninklijk hof en de oorlogsvoering. Overigens
groeide de Franse economie in de 18e eeuw flink waar een deel van de derde stand (de gegoede
burgerij) wel degelijk van profiteerde. Dat wil zeggen: op economisch gebied, maar niet op politiek
gebied. Het land was een absolute monarchie en kritiek werd niet geaccepteerd.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper FleurvdNieuwenhuisen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
