Hoorcollege 1 introductie
Wat is sociale psychologie?
= de wetenschappelijke studie van de manieren waarop mensen hun gedachten, gevoelens
en gedragingen worden beïnvloed door de daadwerkelijke en/of voorgestelde aanwezigheid
van andere mensen.
- Fascinatie voor invloed van sociale situaties en individuele verschillen op menselijke
gedragingen, gevoelens en gedachtes.
Sociale psychologie gaat over datgene wat je ‘s avonds laat bediscussieert met vrienden,
maar het gaat ook over oplossen van belangrijke sociale en maatschappelijke problemen.
Axioma’s sociale psychologie
De fysieke omgeving beïnvloedt mensen hun gedachten, gevoelens en gedragingen.
Heider en Simmel: de mens construeert eigen sociale realiteit, vaak in termen van
persoonseigenschappen. Kan ook in elke cultuur anders zijn (bijv. wat is mooi? Verschilt per
cultuur).
Invloed van de sociale omgeving
Fundamentele attributiefout: oorzaken van gedrag toeschrijven aan
persoonlijkheidseigenschappen. Speelt een belangrijke rol in hoe we op elkaar reageren.
Self-fulfilling prophecy: (on)geloof in een persoon veroorzaakt dat (on)geloof in de persoon
realiteit wordt. Mensen gaan zich gedragen naar wat ze verwachten, hierdoor komt hun
verwachting ook uit. Mensen geven niet graag toe dat ze zich vergissen -> ze zoeken meteen
bevestiging van hun eerst indruk -> van alle info die binnenkomt, blijft vooral de ‘zie je wel’-
indruk hangen.
De mens is een sociaal dier, dus de mens wordt sterk beïnvloed door zijn/haar sociale
omgeving én is een dier. Het menselijk denken, doen en voelen is de functie van persoon x
situatie (verschillende mensen reageren verschillend op verschillende situaties).
De mens construeert zijn eigen realiteit: het denken, doen en voelen van mensen wordt
sterk beïnvloed door de situatie, of liever, door hun interpretatie van de situatie (situatie ->
perceptie -> cognitie, motivatie en gedrag).
Het basisprincipe van de sociale psychologie
Twee manieren van informatie verwerken:
- Gecontroleerd-automatisch
o Systematisch-heuristisch (Chaiken)
o Centraal-perifeer (Petty)
o Rationalistisch-experienteel (Epstein)
- Wanneer wat?
o Willen
o Kunnen
o Schema’s en heuristieken
Confirmation bias: we neigen ernaar om vragen te stellen die onze hypotheses bevestigen,
terwijl strikt genomen hypotheses alleen ontkracht (gefalsificeerd) en niet bewezen
(geverifieerd) kunnen worden (Popper).
Hindsight bias: is de algemene tendens bij mensen om gebeurtenissen uit het verleden als
voorspelbaarder te beschouwen dan ze in werkelijkheid waren.
Cold-hot empathy gap (Loewenstein, 1996): je kunt je heel slecht verplaatsen in de
gevoelens die anderen meemaken, als je jezelf niet in dezelfde situatie bevindt.
Wat bestuderen we in de sociale psychologie?
Waarom mensen iets doen -> radicaliseren voorkomen.
,Hoorcollege 2 sociale beïnvloeding
Sociale beïnvloeding en gehoorzaamheid
De grootste invloed op de sociale psychologie heeft Adolf Hitler uitgeoefend.
- Concentratiekampen.
- Beïnvloeding van heel veel mensen.
- Hoe heeft het allemaal kunnen gebeuren? -> onderzoek naar sociale beïnvloeding en
gehoorzaamheid.
Een ander gevolg van Hitler:
- Joodse wetenschappers vluchten naar de VS, hier zetten ze fundamenteel en
toegepast onderzoek op. Dit helpt bij het beëindigen van WO II. Bijvoorbeeld
attitudeonderzoek en Kurt Lewin.
Lewin: veldtheorie
Wij mensen bevinden ons in een voortdurend veranderend krachtenveld waarin
verschillende krachten (vanuit onszelf of vanuit andere personen) op ons worden
uitgeoefend. Lewin is ook de grondlegger van de sociale psychologie (gedrag = persoon x
situatie).
Latané: social impact theory
Sociale beïnvloeding is afhankelijk van:
- Aantal anderen dat druk uitoefent.
- Waarde gehecht aan de bron van sociale druk (sterkte).
- Nabijheid van de bron (fysiek of psychologisch: aanwezig in gedachten).
Waarom heeft sociale beïnvloeding effect? (Oorzaken van conformiteit)
Twee bronnen hiervoor:
- Informationeel: we willen graag het juiste doen/accuraat zijn. Vaak weten we niet
wat te doen (informatieonzekerheid) -> kijken wat anderen doen (vaak rationeel).
- Normatief: we willen graag bij anderen horen, dat vinden we fijn en dit motiveert
ons. Maar normatieve invloed kan veel minder rationeel uitpakken.
Ash: normatieve beïnvloeding
Hij liet mensen reageren op objectief duidelijk interpreteerbare stimuli. Mensen moesten
een lijn matchen met een andere groep lijnen, en welke dan hetzelfde was. Zonder sociale
beïnvloeding gaven de mensen altijd het goede antwoord. Maar als mensen in groepjes
gingen werken gaven veel groepjes expres het verkeerde antwoord. De proefpersoon zelf
gaf dan ook het foute antwoord. Doordat mensen het verkeerde antwoord expres gaven was
er veel ongemakkelijkheid bij de proefpersonen.
Gehoorzaamheid aan autoriteiten
Waarom volgen mensen klakkeloos bevelen op? Waarom gehoorzamen mensen zo
makkelijk aan autoriteiten?
➔ Onderzoek naar gehoorzaamheid.
, Milgram:
Als we mensen die aan een onderzoek op de universiteit meedoen vragen om elektrische
schokken toe te dienen aan een andere onderzoeksdeelnemer, omdat die persoon niet goed
woordjes leren kan, gaan ze dat dan doen? Antwoord van tevoren (van sociale psychologen)
is nee. Onderzoek werd uitgevoerd door middel van een leraar en leerling, proefpersoon was
altijd de leraar. De leraar diende een schok te geven als de leerling een fout maakt bij het
opnoemen van een woordcombinatie. Er stond ook op de knoppen wat een lichte en wat
een zware schok was, en wat dodelijk was. De proefpersonen gaven aan iedereen schokken.
Ook al gaf de leerling aan dat het pijn deed, gingen de mensen nog steeds door met de
knoppen indrukken. Dit deden ze omdat de proefleider aangaf dat het belangrijk was om
door te gaan en dat er geen keuze is. De proefpersonen gaven geen sadistische, maar
ongemakkelijke reacties.
Autoriteit, verantwoordelijkheid, nabijheid en ongehoorzame anderen spelen een rol in wat
de proefpersoon doet.
Lodewijkx:
Heeft ook onderzoek gedaan en daar kwamen soortgelijke effecten uit net als bij Milgram.
Het was een onderzoek op basis van straffen door middel van toebedelen van onaangename
white noise.
Zelfperceptie
Sociale perceptie: de manieren waarop mensen anderen (persoonsperceptie) en zichzelf
(zelfperceptie) begrijpen.
Hoe begrijpen we onszelf?
- Door ogen van anderen. -> looking-glass self (Cooley). We zien onszelf door de ogen
van anderen. Dit is functioneel omdat het leidt tot sociaal aangepast gedrag.
- Sociale omgeving als referentiekader. Festinger heeft er onderzoek naar gedaan
(sociale vergelijking). Heel veel kennis en kunde is relatief, zelfperceptie is daarom
afhankelijk van de sociale omgeving waarin we ons bevinden.
- Biases. Als je bijvoorbeeld denkt dat je beter bent dan gemiddeld in bepaalde taken.
Of de selfserving bias: toeschrijven eigen succes aan zichzelf en eigen falen aan de
situatie.
- Emoties als info, omdat deze embodied zijn. -> facial feedback hypothesis.
o Botox in aangezichtsspieren -> minder hersenactiviteit wat betreft ervaren
van de emoties.
o Fopspeen als kind gebruikt -> minder imitatie van emotionele cues van
anderen doordat het gezicht niet dezelfde gezichtsuitdrukking van iemand
anders kan nadoen -> onveiliger gehechtheid als adolescent.
Attitudes
Attitudes: de evaluatieve gedachten die mensen hebben over hun sociale omgeving en de
zaken die zich daarin bevinden: objecten, personen, gebeurtenissen, ideeën enz.
Hoe worden attitudes gevormd?
Bijvoorbeeld de hotels roepen op om handdoeken nog een keer te gebruiken omdat er over
de hele wereld veel mensen hun handdoeken in de was gooien. Deze uitspraken helpen niet:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper clairenooijen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
