Interactiewijzer – Rob Verstegen en Henny Lodewijks
Hoofdstuk 1
Het model van Leary: geeft een overzicht van de verschillende manieren waarop mensen zich tot
elkaar kunnen verhouden. Persoonlijke kenmerken worden door hem beschreven in thermen van
interactioneel gedrag. Leary benadrukt de wederkerige beïnvloeding. Het gedrag van A beïnvloedt B
en de reactie van B beïnvloedt A, enzovoort. Deze ingewikkelde beïnvloedingspatronen blijken aan
bepaalde wetmatigheden te beantwoorden.
Leary hanteert in zijn model een ‘dominantiedimensie’ en een ‘affiliatie-dimensie’. Op de
dominantiedimensie kan het machtsaspect in een relatie worden aangegeven en op de affiliatie-
dimensie het nabijheidsaspect. In het model staan de twee dimensies loodrecht op elkaar en kunnen
de assen worden benoemd in de termen: boven-onder en tegen-samen.
Met boven-onder wordt bedoeld dat in het interactionele gedrag van mensen een ‘’bevelsaspect’ te
onderkennen is, dat aangeeft hoe de hiërarchische verhouding wordt gezien of wordt gewenst. Met
andere woorden: er is op een schaal aan te geven in welke mate iemand met bepaald gedrag in een
leidende, gelijkwaardige of afhankelijke positie ten opzichte van de ander opstelt. Met tegen-samen
wordt bedoeld dat tegelijkertijd ook een ‘bevelsaspect’ te onderkennen is, dat aangeeft in hoeverre de
verhouding wordt gezien als nabij-vriendelijk of oppositioneel-afstandelijk (het nabijheidsaspect van de
relatie). Met andere woorden: er is op een schaal aan te geven in welke mate iemand meer op de
ander of meer op zichzelf gericht is. Iedere vorm van interactioneel gedrag kan vervolgens worden
weergegeven door een punt in het assenstelsel en wordt opgebouwd uit een boven-onder (x)
component en een samen-tegen (y) component. De afstand van de kruising van het assenstelsel kan
gezien worden als een maat voor de frequentie of de intensiteit van het vertoonde gedrag. In de figuur
geeft punt a aan dat op de nabijheids-as duidelijk in de richting van samen gescoord wordt en tegelijk
op de dominante-as duidelijk in de richting van boven. Punt b geeft aan dat extreem gescoord wordt
op de nabijheids-as in de richting van tegen en tegelijk bijna neutraal op de dominantie-as, licht in de
richting van onder.
Boven en samen: ik stel me leidend en solidair op ten opzichte van de ander en ‘beveel’ hem
daarmee vriendelijke volgzaamheid.
Onder en samen: ik stel me afhankelijk en vriendelijk op tegenover de ander en ‘beveel’ hem
initiatief te nemen.
Onder en tegen: ik stel me onderdanig, maar ook wantrouwend of vijandig op ten opzichte van de
ander en ‘beveel’ hem daarmee mij maar met rust te laten, of me af te wijzen.
Boven en tegen: ik stel me superieur en in oppositie ten opzichte van de ander op en ‘beveel’ hem
daarmee ontzag voor me te hebben.
, Wanneer binnen iedere hoofdvariant nog eens een onderscheid gemaakt wordt op welke as de
meeste nadruk valt bij bepaald gedrag, dan ontstaat een schema met acht gebieden, ook wel octanten
genoemd. Dit schema staat bekend onder de naam ‘de interactieroos van Leary’. Karakteristiek voor
deze ordening in een cirkel is dat gedragingen die op elkaar lijken dicht bij elkaar liggen en
gedragingen die sterk van elkaar verschillenen liggen ver van elkaar. In de cirkel is geen begin- en
geen eindpunt aan te geven.
Voorbeeld: Peter kan zeer goed voor anderen zorgen (Samen-Boven) en daarbij ook nog redelijk
leiding en advies geven (Boven-Samen), maar als het aankomt op strijden en voor iets vechten
(Tegen-Boven) of afwachten en zich afhankelijk opstellen (Onder-Samen), dan schiet hij tekort.
Hoofdstuk 2
Sociaal vaardig gedrag wordt gekenmerkt door de vaardigheid op een gepaste manier contact te
leggen en contact af te grenzen, afhankelijk van de situatie, waarbij de ervaring van belang is dat de
eigen opstelling ertoe doet.
Leary onderscheidt acht interactionele hoofdsegmenten, waar groepen van sociale vaardigheden in
ondergebracht kunnen worden. Voordat deze vaardigheden worden besproken, dient echter een
kritische kanttekening geplaatst te worden. In onze cultuur bestaat over het algemeen meer
waardering voor samen-vaardigheden en minder voor tegen-vaardigeden. Tegen-vaardigheden
worden eerder verworpen en als minder acceptabel beschreven en samen-vaardigheden worden
eerder overgewaardeerd en in wenselijke termen beschreven. Dit is niet helemaal de bedoeling. De
tegen-vaardigheden kunnen worden omschreven als ik—gerichte vaardigheden in de omgang met
anderen, ze zijn meer gericht op het eigenbelang. De samen-vaardigheden zijn op het belang van de
ander gericht. Aan beide clusters vaardigheden kennen we een gelijke waarde toe.
Vanuit de interactionele theorie zijn voorspellingen e maken over mogelijke reacties van kinderen en
volwassenen op een bepaald gedrag van het kind. De reactie die het kind bij de ander oproept blijkt
belangrijke diagnostische informatie te geven.
In de systeemtheorie worden twee interacties uitgewerkt: een complementaire interactie en een
symmetrische interactie. Het gaat dan niet zozeer om wat er gezegd wordt (het inhoudsniveau van de
communicatie), maar hoe de boodschap moet worden opgevat, hoe de relatie tot elkaar wordt
gedefinieerd (het betrekkingsniveau van de communicatie). Communicatie tussen mensen is
symmetrisch of complementair, afhankelijk of de relatie gebaseerd is op gelijkheid of verschil.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sannevanwagenberg97. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.