Dit document bevat een uitgebreide
uitwerking van alle hoorcolleges van het vak
Europees Recht (14 hoorcolleges). Met
uitgebreid wordt bedoeld dat niet alleen de
highlights zijn uitgetypt, dit zie je namelijk
wel op de PowerPoint staan, maar dat alles
wat de docent zegt, letterlijk is uitgetypt. Dit
heeft tot gevolg dat dit document echt alle
belangrijke informatie bevat voor het vak en
als erg goede samenvatting kan worden
aangemerkt, nu het uiteindelijk natuurlijk de
docenten zijn de tentamens maken, op basis
van de gegeven informatie.
Veel succes!
Uitwerking van ALLE
hoorcolleges Europees Recht
Rijksuniversiteit Groningen,
Europees Recht, studiejaar 2017-2018
,Hoorcolleges 2017/2018 Europees Recht Rijksuniversiteit Groningen
Europees Recht
Hoorcollege week 1A: Bevoegdheidsverdeling en besluitvorming
13 november 2017
Dit eerste hoorcollege is vrij organisatorisch. Het gaat namelijk over de instellingen en bevoegdheden
van de Europese Unie. Volgende week gaan we het hebben over hoe dit rechtens kan worden gemaakt.
Wat ik jullie wel kan vertellen is dat Europees Recht een vak is waar veel werk in zit. Het volgen van
de hoorcolleges is daarbij uitermate belangrijk, om zo de grote hoeveelheid informatie duidelijk en
overzichtelijk tot je te kunnen nemen. De ervaring leert dat dit echt het beste werkt.
De Europese Unie, raakt dat mij? Ja, heel veel dingen die je aanneemt voor dagelijkse realiteit hebben
een raakvlak met het Europees Recht of geven je een recht dat beschermd wordt door Europees Recht.
Van het Verdrag van Rome zijn we nu bij het Verdrag van Lissabon gekomen.
De belangrijke uitspraken 1) Van Gend en Loos en 2) Costa E.N.E.L.
De Europese Unie is een nieuwe rechtsorde, doordat de lidstaten hun soevereiniteit op bepaalde
gebieden hebben overgedragen. De Europese Unie is autonoom. Het recht gaat voor het nationale
recht en de lidstaten zijn gehouden de volle werking hiervan te verzekering (voorrang en loyaliteit).
Door dit overdragen van bevoegdheden is er behoefte aan een institutioneel stelsel (instellingen). Dit
is ook van belang om het algemene kader in de Verdragen (raamwerk) nader in te vullen.
Behoefte aan institutioneel stelsel
De Europese Unie is geen internationaal verdrag maar ook geen land, zoals bijvoorbeeld Nederland.
Het is echt een eigen apart systeem, daarom spreek je ook van een nieuwe rechtsorde (niet
vergelijkbaar met al het andere). De rechtsorde is gebaseerd op het besluit van lidstaten om bepaalde
bevoegdheden over te dragen aan wat we nu de Europese Unie noemen. Maar wie houdt hier toezicht
op? Dat creëert de behoefte aan een institutioneel stelsel. Al die Europese regels moeten steeds nader
worden ingevuld, dit kan door een rechter (Hof van justitie - interpretatie) of door de Europese
Commissie.
Instellingen en organen: overzicht
In het Verdrag betreffende de Europese Unie (hierna te noemen VEU) staan veel institutionele
beginselen. In het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (hierna te noemen VWEU)
staat hoe dit precies werkt. Dus als het gaat om welke instellingen er zijn en de basisregels, dan moet
je het VEU raadplegen.
Instellingen staan in art. 13 lid 1 VEU (details in het VWEU)
De Europese Unie bestaat uit de volgende instellingen:
Europees Parlement
Europese Raad
Raad
Europese Commissie
Hof van Justitie (incl. Gerecht)
Europese Centrale Bank
Rekenkamer
o Ecosoc en Comité van de Regio’s, art. 13 lid 4 VEU.
We gaan ons vandaag beperken tot de belangrijkste instellingen, De Raad, de Europese Raad, Het
Europees Parlement, de Europese Commissie en natuurlijk het Hof van Justitie (incl. Gerecht).
Pagina 1 van 148
,Hoorcolleges 2017/2018 Europees Recht Rijksuniversiteit Groningen
Europees Parlement
Dit betreffen direct gekozen volksvertegenwoordigers, art. 14 lid 2 VEU. Het betreft onze directe
vertegenwoordiging en ze hebben thans ook een hele belangrijke rol in het wetgevingsproces. Dit is
niet altijd zo geweest. Het Europees Parlement werkt als volwaardig parlement, met de spanningen die
erbij komen. Met een Europese Commissie die erbij komt als ze iets moeten bespreken.
Het Europees Parlement heeft een belangrijke rol in het wetgevingsproces. Wanneer ze moeten
stemmen over iets, er komt een voorstel van de Commissie voor een nieuwe Europese wet, staat ook
in het VWEU hoe de stemprocedure werken. In principe volstrekte meerderheid, tenzij het om
belangrijke zaken gaat, dan meerderheid van de stemmen van de leden.
- Stemvereisten:
1. Regel: volstrekte meerderheid der uitgebrachte stemmen, art. 231 VWEU
2. Echter: meerderheid van stemmen van de leden, vb art. 294 lid 7 sub b en c VWEU
3. Twee derde van de uitgebrachte stemmen, art. 234 VWEU
Alhoewel jij op CDA wil stemmen en die persoon komt in het Europees Parlement, maar omdat het
een heel groot probleem zou zijn als al die personen hun eigen partij uitoefenen, hebben ze zich
vervolgens in het Europees Parlement verenigd in Groepen. Elke richting heeft wel een beetje zijn
groep (christen, liberalen etc).
Kijk voor verkiezingen naar www.europarl.europa.eu/meps/en/crosstable.html
Wat is nou de rol van het Europees Parlement?
Heel belangrijk is het wetgeven samen met de Raad. Dus voor belangrijke richtlijnen en verordeningen
is er een rol voor het Europees Parlement weggelegd. Wanneer het niet om verdragen gaat, maar meer
wet-achtige constructies, dan noem je dat secundair-Unierecht. Het Primaire Unierecht is vastgelegd in
verdragen en bepaalde algemene belangen/principes. Maar alles, alle regels dat is secundair Unierecht.
Het Europees Parlement mag de begroting vaststellen en heeft daarna een rol bij het vaststellen van
akkoorden, bijvoorbeeld handelsverdragen. Dat is een moment waarop het Europees Parlement
betrokken is. En voor zover het gaat om de bijzondere wetgevingsprocedure, moet ze adviseren.
Het Europees Parlement is erg belangrijk bij het vaststellen en toezien op de Europese Commissie. Ze
kunnen een motie van afkeuring geven. Bij de laatste commissie-vorming zijn er zelfs consessies
gedaan aan het Europees Parlement. De Commissie van Balosso heeft het best moeilijk gehad met het
Europees Parlement, daarover later meer.
Dus de taken van het Europees parlement zijn:
1. Wetgeven en begroten (samen met de Raad), art. 14 lid 1 VEU
Vaststellen van secundair Unierecht, art. 294 VWEU
Vaststellen van de begroting, art. 314 VWEU
Sluiten van bepaalde internationale akkoorden, art. 218 lid 6 sub a VWEU
2. Adviseren c.q. Aanbevelingen doen
Secundair Unierecht waar de bijzondere wetgevingsprocedure geldt, bijv. Art. 87 lid 3
VWEU.
3. Controleren
Recht van enquete, art. 226 VWEU
Constitueren en toezicht op de Commissie, art. 17 lid 7 en lid 8 VWEU
Motie van afkeuring Commissie, art. 234 VWEU
Pagina 2 van 148
, Hoorcolleges 2017/2018 Europees Recht Rijksuniversiteit Groningen
Europese Raad
Dit is het vaagste orgaan wat er is.
Het bestaat uit staatshoofden en regeringsleiders, vaste voorzitter (Tusk) en voorzitter van de
Commissie (Juncker), art. 15 VEU.
o Bijgestaan door Ministers van BuZa en een ander lid van de Commissie en Hoge
Vertegenwoordiger neemt deel.
Europese Raad functioneert als richtinggevend orgaan van de Unie. Het is niet echt een
wetgevend orgaan.
o Zij hebben bijvoorbeeld het Stockholm-programma, over de bescherming en
veiligheid van de burgers. Dat is altijd zo’n hoog politiek punt voor regeringsleiders
en lidstaten en daar zijn ze voornamelijk richtinggevend op.
o Rol bij herziening verdragen (IGC’s), art. 48 VEU
o Rol in extern beleid, art. 22 en 26 VEU. Het duidelijkst te zien in de migrantencrisis
en de crisis in Oekraïne.
o Probleemoplosser als de Raad er niet uit komt of als het heel belangrijk is
(werkgelegenheid, art. 148 VWEU en strafrecht art. 83 lid 3 VWEU)
Besluitvorming door middel van consensus, tenzij anders is bepaald, art. 15 lid 4 VEU.
We weten vaak niet hoe het er aan toe gaat, nu het geheim is. Er waren ook altijd prachtige
spookverhalen.
De Raad
Dit is het echte wetgevende orgaan. De Raad bestaat uit vertegenwoordigers op ministerieel niveau
van elke lidstaat, art. 16 lid 2 VEU. Dit is een steeds in verschillende vormen construerend orgaan.
Als het gaat om landbouw, dan zullen de ministers van landbouw aanwezig zijn. Let wel, wanneer het
ministers van BuZa zijn is het een bijzondere vorm van de Raad. Wanneer het gaat om industrie en
economie, zullen de ministers van economische zaken bij elkaar zijn.
- Diverse samenstellingen/raden met roulerend voorzitterschap
Dit is daadwerkelijk het orgaan dat samen met de Commissie de belangrijke spil is in het
wetgevingsproces! De Commissie zegt; er is een groot probleem en dat moeten we oplossen. De Raad
moet daar dan de belangrijkste hamerslag op doen.
Stemvereisten, art. 16 lid 3 VEU
Commissie komt met een voorstel, het komt in de Raad waar alle ministers in zitten en die moeten
zeggen dat het een goed idee is of niet. Hoe komen ze tot een besluit? Gecompliceerde vorm van
stemmen, namelijk gekwalificeerde meerderheid, tenzij iets anders is bepaald (eenparigheid of
volstrekte meerderheid).
Gekwalificeerde meerderheid
Als de Raad ergens over moet stemmen, dan gaat dat in 80% van de gevallen via de gekwalificeerde
meerderheid. Vroeger was dat leuk en had je een soort lotto systeem. Iedereen had een aantal punten
en de meeste punten wonnen. Dat gaat nu iets anders, art. 16 lid 4 VEU jo 238 lid 2 VWEU. Voordat
Europa kan handelen, moet 55% van de lidstaten voor hebben gestemd. Dat is dus ongeveer 16 van de
28. Maar het is een dubbele meerderheid, wat betekent dat voordat Europa mag handelen, moet het
ook zeker zijn dat die 55% van de lidstaten 65% van de bevolking van de Europese Unie
vertegenwoordigd. Er is ook nog een soort blocking minority, waarbij het gaat om 4 leden van de
Raad die meer dan 35% van de bevolking vertegenwoordigen.
Waarom nou dit ingewikkelde systeem?
Dat is allemaal gericht op alle belangen zo veel mogelijk recht te doen. Dat het dus niet daadwerkelijk
als Duitsland is die wint, want enorm land en enorm veel geld. Dus op moment dat gaat om een
voorstel om industrieel gebied en Duitsland voor is, dat de rest amper meer iets kan of durft. Om dat
tegen te gaan hebben we dit prachtige stem-systeem. Het is altijd mogelijk voor een aantal landen om
Pagina 3 van 148
