Samenvatting van de boeken: "Economie in het Nieuws" en "De bestuurlijke kaart van Nederland". Voor eerstejaars journalistiek studenten. Een samenvatting voor beide tentamens.
1. De bestuurlijke kaart van Nederland
1.2 Kenmerken Nederlands openbaar bestuur
- NL Constitutionele monarchie: koning is staatshoofd, zijn handelen is gebonden aan een
grondwet of geschreven constitutie
- NL Rechtsstaat: overheid mag alleen handelen op grond van wettelijke bevoegdheden
(= legaliteitsbeginsel), burgers hebben grondrechten
- NL Scheiding der machten (= trias politica), wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende
macht, staan los van elkaar en controleren elkaar
- Kerk en staat zijn gescheiden
- NL Parlementaire stelsel: bevolking kiest vertegenwoordigers, zoals tweede kamer,
representatieve of indirecte democratie.
- Parlementaire stelsel heeft 2 pijlers:
- Ministeriële verantwoordelijkheid (= ministers zijn verantwoordelijk)
- Vertrouwensregels (= ministers worden geacht af te treden als zij het vertrouwen verloren
hebben)
Het parlementaire stelsel is dualistisch; volksvertegenwoordiging is onafhankelijk van
regering.
De Nederlandse bevolking kiest geen bestuurders.
Evenredige vertegenwoordiging aantal zetels partij in overeenstemming met aanhang van
bevolking, geen kiesdrempel dus nieuwe partijen amper belemmering
- NL Gedecentraliseerde eenheidsstaat: een rijksoverheid kan zaken aan lagere
overheden opleggen.
- Er is geen constitutioneel hof
- Juryrechtspraak Rechtspraak exclusief voor onafhankelijke en deskundige rechters
- NL Functioneel bestuur; bestuursorganen die een beperkt, wettelijk vastgelegd
takenpakket hebben (zoals bijv. een waterschap)
,2. De Nederlandse Staat
Vier kenmerken om een staat te omschrijven:
1. Een specifiek grondgebied (een territorium)
2. Er is een bevolking
3. Er is een wettelijke ordening en een bestuurlijke organisatie die de wet- en regelgeving
handhavend
4. Een staat wordt erkend door andere staten (Lidmaatschap van Verenigde Naties), een
soevereine staat (staat die in het internationale recht gelijk is aan andere staten)
Staat der Nederlanden (een juridische term voor de Nederlandse overheid) is een
rechtspersoon de staat is bevoegd rechtshandelingen te verrichten.
NL maakt deel uit van het Koninkrijk der Nederlanden, hierbij hoort Aruba, Curaçao en Sint-
Maarten ook. Het Statuut voor het Konikrijk der Nederlanden regelt het
samenwerkingsverband, het is een hogere orde dan de Nederlandse Grondwet. Bonaire,
Sint Eustatius en Saba hebben de status van ‘openbaar lichaam’ (vergelijkbaar met
gemeente), en hebben en intensievere band met Nederland.
De Nederlandse koning is het staatshoofd van het gehele Koninkrijk der Nederlanden.
Koning wordt in Aruba, Curaçao en Sint-Maarten vertegenwoordigt door een gouverneur.
Regering Koninkrijk bestaat uit:
- Koning
- Raad der Ministers
In het Nederlandse kabinet is er een persoon die zich belast met koninkrijksrelaties, die is
verbonden aan ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).
Verhoudingen tussen Nederland en voormalige Nederlandse Antillen zijn problematisch.
Nederland is sinds de grondwet van 1815 een constitutionele monarchie een staat waarin
het koningschap verankerd is in een constitutie (koning staat onder de wet).
Een constitutie = het geheel van elementaire geschreven en ongeschreven regels met de
betrekking tot de organisatie van een staat. J.R. Thorbecke was architect van de nieuwe
Grondwet in 1848.
2.1 Parlementair Stelsel
Parlementaire stelsel: bevolking kiest vertegenwoordigers, zoals tweede kamer, heet
representatieve of indirecte democratie. Parlementaire stelsel heeft 2 pijlers:
- Ministeriële verantwoordelijkheid = ministers zijn verantwoordelijk. Ministers worden
gecontroleerd door het parlement.
- Vertrouwensregels = ministers worden geacht af te treden als zij het vertrouwen van de
Tweede kamer verloren hebben, bij een motie van wantrouwen wordt het beleid van een
minister, staatssecretaris of gehele kabinet afgekeurd.
De koninklijke familie is de familie van Oranje-Nassau. Het Koninklijk huis zijn de leden van
de familie voor wie ministeriële verantwoordelijkheid bestaat.
2.2 Rechtsstaat
De Nederlandse staat is een rechtsstaat. Een rechtsstaat heeft de volgende kenmerken:
- al het overheidshandelen dient te zijn gebaseerd op bevoegdheden die zijn vastgelegd in
wetten
- er dient sprake te zijn van een machtenscheiding in de staat
- het bestaan van vrije en geheime verkiezingen
- het bestaan van grondrechten
- het bestaan van een vrije en onafhankelijke media (persvrijheid)
,2.3 Een gedecentraliseerde eenheidsstaat
Decentralisatie is de overdracht van taken en bevoegdheden aan lagere
rechtsgemeenschappen of bestuurslagen. Een eenheidsstaat is wijst op samenhang en
coördinatie die centraal, van bovenaf, worden opgelegd. Gemeenten kunnen zelfstandig
regels opstellen in hun grondgebied. Algemene plaatselijke verordeningen (APV’s) kunnen
per plaats verschillen.
Die eigen bevoegdheid van provincies en gemeenten heet autonomie. Gemeenten zijn op
grond van de Wet ruimtelijke ordening (Wro) verplicht om bestemmingsplannen te stellen, dit
heet medebewind.
Het principe van de eenheid is uitgewerkt in het zogenoemde toezicht. De nationale overheid
kan besluiten van lagere overheden vernietigen wanneer die in strijd zijn met de wet of het
algemeen belang. Dit gebeurt zelden.
Door de indeling van bestuurslagen bestaan er op dire niveaus vele ‘overheden’. De
gedecentraliseerde eenheidsstaat is het Huis van Thorbecke.
- de samenwerking levert in de vorm van duidelijke taakverdeling tussen de bestuurslagen
soms belangrijke voordelen op
- de samenwerking is gewenst omdat lagere bestuurslagen vaak beter de problemen en
behoeften op lokaal niveau weten
- vele problemen waarmee overheden te maken hebben zich niet beperken tot hun
eigengrondgebied (verkeer en vervoer)
De bestuurlijke indeling van Nederland in Rijk, provincies en gemeenten is een territoriale
indeling. Ze zijn vrij om op verschillende terreinen initiatieven op hun eigen grondgebied te
voeren. Er zijn ook bestuursorganen met een beperkt, in wetten vastgelegd takenpakket: de
instituties van het functionele bestuur in Nederland zoals bijvoorbeeld waterschappen.
Kernbegrippen:
- Constitutie = geheel van elementaire geschreven en ongeschreven regels – (grond)wetten
en conventies – met betrekking tot de organisatie van een staat
- Functioneel bestuur = bestuur et een beperkt wettelijk vastgelegd takenpakket
- Gedecentraliseerde eenheidsstaat = staatsorganisatie met verschillende bestuurslagen,
waarbij de relatie tussen de bestuurslagen berust op de samenhang van autonomie,
medebewind en toezicht
- Ministeriële verantwoordelijkheid = de ministers zijn verantwoordelijk voor de handelingen
en uitingen van de leden van het Koninklijk Huis en voor het functioneren van het onder hen
vallende ambtelijke apparaat
- Parlementair stelsel = staatsorganisatie waarin de hoogste bestuursmacht berust bij een
gekozen volksvertegenwoordiging (een parlement)
- Rechtsstaat = staat waarin het overheidshandelen is onderworpen aan de regels van het
recht
- Trias politica / scheiding der machten = verdeling van de staatsmacht over de wetgevende,
uitvoerende en rechtsprekende macht, die grotendeels onafhankelijk van elkaar zijn en
elkaar controleren
- Staat = een grondgebied met een bevolking, wetten en een bestuursapparaat waarvan de
zelfstandigheid is erkend door andere staten
- Territoriaal of algemeen bestuur = bestuur met een in principe onbeperkt takenpakket (open
huishouding) binnen het eigen territorium
- Vertrouwensregel = ministers worden geacht af te treden zodra zij het vertrouwen van de
volksvertegenwoordiging verloren hebben.
- Openbaar bestuur = het geheel van structuren en processen waarbinnen voor de
, maatschappij bindende beslissingen worden genomen
- Algemeen belang = datgene dat voor het welzijn van het volk in zijn geheel nuttig, gewenst
of nodig is
- Maatschappelijk middenveld = het geheel van particuliere organisaties in een samenleving,
die verschillende groepen, meningen en belangen vertegenwoordigen
- Huis van Thorbecke = de drie territoriale bestuursorganen
- Constitutionele monarchie =een monarchie waarbij de positie van de monarch in de
grondwet is vastgelegd
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper marithendriks1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,49. Je zit daarna nergens aan vast.
