In de samenvatting vind je alles terug van
- spel bij kleuters
- spelen en werken in deelgroepen (hoeken)
- een uitdagende ontwikkelingsomgeving
- de beginsituatie
- terugblikmomenten en tussendoortjes
Hoofdstuk 1: Spel
1.1 De hoofdkenmerken van spel + uitleg
Er is sprake van plezier
Het kind beleeft plezier aan het spelen. Er is sprake van een hoge betrokkenheid.
Er is sprake van vrijheid van denken en handelen
Kinderen bepalen zelf wat ze doen en hoe ze het doen, ze geven betekenis aan hun handelen: een
blokje kan een auto zijn maar evengoed ook een telefoon.
Er is sprake van regels
Kinderen verzinnen zelf regels.
Er is sprake van vrijwilligheid
Een kind kan niet gedwongen worden om te spelen, het spel moet steeds vanuit het kind zelf komen.
Je kan het kind wel verplichten om met blokken te spelen maar het kind zal dan niet echt op een
betrokken manier spelen met het aangeboden materiaal.
Er is sprake van een open en flexibele bezigheid
De nadruk ligt op het spelen, het bezig zijn. Niet op het bereiken van een bepaald resultaat.
1.2 Werk of gestuurde uitdagingen
Wanneer de hierboven staande kenmerken niet voldoende tot hun recht komen dan is er geen sprake
van spel maar meer van een activiteit met een pedagogische list. Dit kunnen we benoemen als
“werk”.
Werk heeft een speels karakter maar door het gebruikte materiaal, of de gegeven opdracht, kent
werk eerder een gesloten karakter. De opdracht wordt gestuurd door de leerkracht waardoor er
weinig tot geen kansen zijn tot kleuterinitiatief.
Een activiteit dat oorspronkelijk als spel dient kan zich omvormen tot werk wanneer de leerkracht er
een opdracht aan verbind.
Bijvoorbeeld: de kinderen mogen niet vrij omgaan met de blokken, ze krijgen een voorbeeld en dat
dienen ze na te maken.
Materiaal dat het kind stuurt noemen we werk: het aangeboden materiaal kent maar 1 doel.
Bijvoorbeeld: puzzelen
1
,1.3 Het schuifjesmodel
Het schuifjesmodel staat symbool voor het aanbod in de kleuterklas. Je kan het schuifje verzetten
meer in de richting van werk of meer in de richting van spel.
Zand – vrije spelmogelijkheden Puzzel - kent slechts 1 functie
1.4 De ontwikkeling van spel
1.4.1 Sensopathisch, manipulatief en spelend bewegen
Sensopathisch spel is met andere woorden het voelend ervaren van zaken en objecten. De prikkeling
van de zintuigen staat hier centraal. Deze fase zien we voornamelijk bij baby’s.
Vanuit het sensopathische spel vloeit het manipulatieve spel: jonge kinderen gaan speelgoed en
andere materialen manipuleren, het met hun handen betasten en het in beweging brengen.
Het kind stelt zichzelf hier de vraag: Wat kan ik hier nu allemaal mee doen?
Hoewel deze spelvorm voornamelijk door jonge kinderen wordt gespeeld, blijft deze spelvorm echter
aanwezig tijdens de hele ontwikkeling. Manipulatief spel zien we dus ook bij ouderen kinderen
voorkomen.
De link met hoekenwerk
In een goed uitgeruste kleuterklas vind je allerlei hoekjes terug die gericht zijn op het sensopathische
en manipulatieve spel. Denk maar aan de zand, water en tijdelijk hoeken waar er vrij kan gespeeld
worden.
Kleuters zullen het sensopathische en manipulatieve spel geleidelijk aan uitbreiden met andere
soorten spelen: zo zullen ze in de zandbak ook dingen construeren zoals een zandkasteel, taart,…
Hier zie je kenmerken van het constructiespel.
Naast het manipulatieve spel krijgt ook het bewegingsspel een centrale plaats bij peuters en kleuters.
Ze zijn inmiddels gericht op beweging en actie.
Bijvoorbeeld: ze gaan heen en weer rijden met aan auto of lopen zomaar rond met een
speelgoedbuggy.
2
, Verder ontwikkelen peuter en kleuters hun spel tot rollenspel: hier krijgen voorwerpen een rol of
functie.
Bijvoorbeeld: een stokje wordt een telefoon, kralen dienen als soep,..
Hier komen ze tot een belangrijk moment in de spelontwikkeling, namelijk het symboolbewustzijn.
Dit is de overgang van het manipulatieve spel tot het rollenspel.
Niet enkel voorwerpen zullen een functie krijgen maar zijzelf zullen een rol opnemen binnen een
spelmoment: ze gaan handelingen imiteren (bijvoorbeeld: tandarts, moedertje,..).
In een volgende stap wordt de aangenomen rol ook benoemd en is er sprake van nevenrollen (=
meerdere kinderen nemen deel en krijgen een rol). Hierdoor ontstaat het eenvoudige rollenspel (3 a
4 jaar). Het spel is dus meer dan enkel imiteren, ze kunnen zich hier effectief zaken gaan verbeelden.
Vanuit het rollenspel vloeit het thematisch rollenspel. Er is een gezamenlijk rollenspel met een
gemeenschappelijk thema (bijvoorbeeld: de bakker die taarten bakt, de winkelier en zijn winkeltje,..).
Het thematisch rollenspel kent zijn hoogtepunt op een leeftijd van 6 a 7 jaar.
Link met hoekenwerk In een goed uitgeruste klas zijn er meerdere hoekjes speciaal gericht op
rollenspel: de poppenhoek, de winkel, de verkleedhoek,..
Rollenspel staat parallel tegenover constructief spel. Kinderen onderzoeken, stellen samen en
produceren iets tijdens dit soort spel. De nadruk ligt hier vooral op het manipuleren en vrije
experimenteren met voorwerpen.
Het vrij experimenteren gaat later over in het bewust laten ontstaan van constructies. Kinderen
boetseren hun eigen weergave van de werkelijkheid.
1.5 Het effect van meedenken, meespelen en meegaan in het spel als leerkracht
Een goede spelbegeleiding is vooral meespelen en meedenken met de kinderen en op die manier hun
spelervaring verrijken en verruimen. Verrijken kan je doen door nieuwe elementen toe te voegen aan
hun spel.
Bijvoorbeeld: de kinderen spelen boefje en agent. De agent moet de boef vangen die de ketting
gestolen had. Nadat de agent de boef te pakken krijgt, geeft de boef de ketting terug. De agent wil de
boef naar de gevangenis brengen. Hier pikt de juf op in en zegt: “moet de boef naar de gevangenis?
Hij gaf de ketting wel mooi terug. Misschien kunnen we dit keer een boete schrijven. Wat denk je?”
De agent gaat akkoord en schrijft een boete van “5 euro”.
1.5.1 Spelbegeleiding vindt plaats in de zone van de naaste ontwikkeling
Spelbegeleiding die als doel de kinderen te stimuleren in hun ontwikkeling heeft, moet plaatsvinden
in de zone van de naaste ontwikkeling. Als begeleider probeer je de kinderen steeds uit te dagen en
te stimuleren in datgene dat ze nog net niet kunnen.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper janadestaercke. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.
