Samenvatting bestuursprocesrecht
Boek: Bestuursrecht begrepen (2017)
8. Bestuursrechtelijke voorprocedures (week 1)
8.1. Twee bestuurlijke voorprocedures: bezwaar en administratief
beroep
Voordat een burger een geschil over een besluit kan voorleggen aan de bestuursrechter moet hij
bijna altijd een bestuursrechtelijke voorprocedure volgen. De voorprocedures zijn:
De bezwaarschriftprocedure – wordt in de praktijk in bijna alle gevallen gevolgd.
Art. 1:5 Awb – definitie van bezwaar. Van bezwaar is sprake als voorziening tegen een besluit
kan worden gevraagd bij het orgaan dat dit besluit nam. Dit orgaan moet dan zijn eigen
besluit opnieuw beoordelen of heroverwegen.
Art. 7:1 Awb – bezwaarschriftprocedure is algemene bestuurlijke heroverwegingsprocedure.
Deze MOET je volgen voorafgaande aan het beroep op een bestuursrechter.
Tegen sommige beslissingen kan geen bezwaar worden gemaakt:
- Een beslissing op administratief beroep
- Een beslissing die aan goedkeuring is onderworpen
Art. 7:1a Awb – de bezwaarschriftprocedure kan worden overgeslagen bij wederzijds
goedvinden van het bestuursorgaan en de bezwaarde.
Administratief beroep
Art. 1:5 lid 2 Awb – er is sprake van administratief beroep als er beroep kan worden ingesteld bij een
ander orgaan dan het primair besluitende orgaan. Administratief beroep is aan de orde als de
bijzondere wet dat voorschrijft.
- Administratief beroep bij een (ander) orgaan van hetzelfde openbaar lichaam – een orgaan
dat in administratief beroep over een besluit oordeelt, kan behoren tot hetzelfde openbare
lichaam als het primair besluitende orgaan.
- Administratief bij een orgaan van een ander openbaar lichaam – orgaan waar administratief
beroep kan worden ingesteld kan ook horen tot een ander openbaar lichaam. Bijv.: tegen
weigering van de gemeenteraad om een school op te nemen in het plan van bekostiging van
de scholen kan administratief beroep worden ingesteld bij de minister van onderwijs.
Om te weten welk type bestuurlijke voorprocedure gevolgd moet worden, moet je (naast in de Awb)
ook kijken naar de bijzondere regeling waarop de bestuursbevoegdheid die aan het besluit ten
grondslag ligt is gebaseerd. Bij de toetsing in bezwaar en administratief beroep vindt een volledige
heroverweging van het primaire besluit plaats. Door het bestuursorgaan wordt nagegaan of het
besluit rechtmatig is genomen en er wordt nagegaan of dit besluit doelmatig is.
De verschillen tussen bezwaar/administratief beroep en bestuursrechtspraak:
Bezwaar/administratief beroep Bestuursrechtspraak
De beslissing wordt genomen door een bestuursorgaan Bestuursrechtspraak vindt plaats door een onafhankelijke
Het bestuursorgaan heeft een bredere rechter. Een belangrijk verschil in toetsing: een
beoordelingsmarge! bestuursrechter toetst alleen de rechtmatigheid!
Heroverwegende orgaan neemt een nieuw besluit De rechter kan in veel gevallen geen nieuw besluit nemen.
Hij kan het besluit vernietigen.
Heroverweging vindt ex nunc plaats omstandigheden De rechter beoordeelt het besluit ex tunc naar het
die zich na het nemen van het primaire besluit hebben moment waarop de beslissing is genomen.
voorgedaan kunnen toch van betekenis kunnen zijn
De bezwaarschriftprocedure heeft voordelen boven administratief beroep.
Nadeel van administratief beroep: de decentralisatiegedachte kan in het gedrang komen. Het in het
administratief beroep oordelende orgaan kan het besluit van het primaire orgaan ‘overrulen’.
, 8.2. De bezwaarschriftprocedure
Art. 7:1 lid 1 Awb – De bezwaarschriftprocedure is in de Awb gekoppeld aan het recht om beroep in
te stellen bij een bestuursrechter. Als een persoon beroep bij een bestuursrechter in wil stellen, moet
hij eerst de bezwaarschriftprocedure volgen.
Art. 8:6 jo. 8:1 en 7:1 Awb – In de meeste gevallen: eerst bezwaar en daarna, als je het niet eens
bent met het besluit op bezwaar, beroep instellen bij de (sector bestuursrecht) van de rechtbank.
Hoofdregel: eerst bezwaar – in de meeste gevallen begint de bestuursrechtelijke
rechtsbeschermingsprocedure met de bezwaarschriftprocedure. De hoofdregel is dat iemand eerst
bezwaar moet maken bij het bestuursorgaan dat het besluit heeft genomen.
Uitzonderingen op de hoofdregel – Art. 7:1 onder a t/m g bevat de uitzonderingen waarin geen
bezwaar aan de orde is. De Awb bepaalt dus niet in alle gevallen of een uitzondering van toepassing
is, want of deze uitzondering van toepassing is is vaak te vinden in de bijzondere wet waarin de
bevoegdheid om het besluit te nemen geregeld is.
Regeling rechtstreeks beroep – staat in de Awb. Bepaalt voor specifieke wetten/specifieke
besluiten dat niet eerst de bezwaarschriftprocedure hoeft te worden gevolgd.
Belangrijkste uitzondering: sub d – er hoeft niet eerst bezwaar worden gemaakt als het
besluit is voorbereid met behulp van uniforme openbare voorbereidingsprocedure (UOV).
Voor de beantwoording van de vraag of de bezwaarschriftprocedure moet worden gevolgd moet je
niet alleen de Awb raadplegen maar ook de bijzondere wet!
De uitzonderingen in art 7:1 Awb betreffen wettelijk voorgeschreven uitzonderingen. Doet een van
die uitzonderingen zich voor dan kan gewoon geen bezwaar worden ingediend.
Art. 7:1a – ziet toe op de situatie waarin er wettelijk wel een plicht is om bezwaar te maken, maar
waarin de burger het bestuursorgaan vraagt of hij de bezwaarfase mag overslaan.
De bezwaarschriftprocedure is gericht op heroverweging van een genomen besluit.
Als er geen wettelijke uitzondering is dan is het indienen van een bezwaarschriftprocedure
voorafgaande aan een beroep op een bestuursrechter verplicht. Maar: soms mogen bestuur en
burger de bezwaarschriftprocedure overslaan met wederzijds goedvinden.
De procedure:
Het bestuursorgaan neemt een besluit
Een belanghebbende is het niet eens met dit besluit
Deze belanghebbende dient een bezwaarschrift in
De bezwaarmaker wordt gehoord – 7:2 Awb
Het eventueel toelaten van wederhoor – 7:6 Awb
Het eventueel horen van getuigen en deskundigen – 7:8 Awb
Het maken van een verslag van het horen – 7:7 Awb
Gemotiveerde heroverweging van bestreden besluit op grond van bezwaarschrift – 7:11 lid 1.
En mogelijk een nieuw besluit – 7:11 lid 2 Awb.
Procedure wordt afgerond met de bekendmaking van de beslissing op bezwaar – 7:12 lid 2. In
de praktijk wordt de beslissing op bezwaar meestal ‘besluit op bezwaar’ (BOB) genoemd.
Termijn van de procedure:
7:10 lid 1 – De hele procedure wordt binnen 6 weken afgerond. Vanaf de dag na die waarop de
termijn voor het indienen van het bezwaarschrift is verstreken.
7:13 (lid 3 en 6) – Als er een adviescommissie is ingesteld bedraagt de beslistermijn geen 6 maar 12
weken vanaf de dag na die waarop de termijn voor het indienen van het bezwaarschrift is verstreken.
De functies van de bezwaarschriftprocedure:
,1. Rechtsbeschermingsfunctie – de bezwaarschriftprocedure bevat rechtsbeschermingselementen.
De bezwaarschriftprocedure heeft dus een ‘rechtsbeschermingsfunctie’ die op verschillende
manieren tot uitdrukking komt. De belangrijkste aspecten van die rechtsbeschermingsfunctie:
Hoorplicht in bezwaar – Art. 7:2 lid 1 Awb
Een belanghebbende wordt in de gelegenheid gesteld om gehoord te worden. Het doel
hiervan is ambtelijke partijdigheid te voorkomen.
Art. 7:5 Awb zegt wie er gehoord mag worden.
Mogelijkheid tot het instellen van een bezwaarschriftenadviescommissie – Art. 7:13 Awb
De Awb biedt de mogelijkheid een bezwaarschriftenadviescommissie in te stellen met een
externe voorzitter. Deze commissie hoort en adviseert het bestuursorgaan dat het
oorspronkelijke besluit heeft genomen over de inhoud van het besluit op bezwaar.
Compensatie van mandaad
Vaak worden besluiten van bestuursorganen in de praktijk in mandaad genomen door
ambtenaren. Een bezwaarschriftprocedure geeft de mogelijkheid dat het besluit op bezwaar
wordt genomen op een hoger niveau/door bestuursorgaan zelf.
Volledige heroverweging van het besluit – Art. 7:11 Awb
Indien het bezwaarschrift ontvankelijk is moet op grondslag daarvan een heroverweging van
het bestreden besluit plaatsvinden. Het bestuursorgaan moet in beginsel de grenzen van het
bezwaarschrift respecteren. Het mag alleen het besluit heroverwegen voor zover het is
aangevochten (=verbod van ultra petitia gaan).
Herroepen van het besluit (al dan niet onder gegrondverklaring) – Art. 7:11 lid 2 Awb
Het bestreden besluit wordt herroepen en neemt het bestuursorgaan voor zover nodig in
plaats daarvan een nieuw besluit. Dus: het besluit herroepen en zo nodig in de plaats van dat
herroepen besluit een nieuw besluit nemen.
Verbod van reformatio in peius
Indiener mag door het indienen van het bezwaarschrift er in principe in zijn rechtspositie niet
op achteruit gaan ten opzichte van het primaire besluit!
2. Leerfunctie
Een andere functie die aan de bezwaarschriftprocedure wordt toebedeeld. De leerfunctie
veronderstelt dat bestuursorganen leren door het maken en herstellen van fouten
3. Filterfunctie (zeeffunctie)
Aan de bezwaarschriftprocedure wordt een belangrijke filter- of zeeffunctie toegekend.
De bezwaarde kan door het bestuursorgaan zijn overtuigd van de juistheid van het
primaire besluit of dat hij ‘gelijk’ krijgt. Ook kan het zo zijn dat de bezwaarde geen tijd,
geld en energie meer wil steken in een rechtsstrijd. De werklast van de bestuursrechter
wordt zo verminderd.
4. Verduidelijkingsfunctie
Er komt nieuwe en meer volledige informatie over feiten en recht op tafel die wel relevant
is om een goed besluit te nemen of een juiste uitspraak te doen, maar die ten tijde van de
aanvraag niet voorhanden was, is in de bezwaarschriftprocedure aan het dossier
toegevoegd.
Er is een verschil tussen beschikkingenfabrieken en beschikkingenateliers:
- Beschikkingenfabriek is als een bestuursorgaan op grote schaal
standaardbeschikkingen tot stand brengt, vb.: de Belastingendienst.
- Beschikkingenatelier – hierbij brengt een bestuursorgaan een ‘maatbeschikking’ tot
stand. Vb.: een last onder dwangsom vanwege een overtreding van het
bestemmingsplan.
,Art. 7:1a lid 5 Awb – Als het bestuursorgaan en de indiener instemmen met ‘rechtstreeks
beroep’ wordt het bezwaarschrift doorgezonden naar de bevoegde rechter.
Deze mogelijkheid om bezwaarschriftprocedure over te slaan wordt prorogatie genoemd.
De rechter neemt dan de behandeling van de zaak over. Hij kan het alsnog terugsturen naar
het bestuursorgaan als hij vindt dat bezwaarschriftprocedure gevolgd moet worden art.
8:54a Awb.
8.3. De bezwaarschriftprocedure en andere Awb-procedures
Het maken van bezwaar moet worden onderscheiden van het volgen van voorbereidingsprocedure.
- Kenmerk van een bezwaarschriftprocedure: deze wordt gevoerd nadat het bestuur een
besluit heeft genomen.
- Kenmerk van een voorbereidingsprocedure: het gaat vooraf aan het nemen van een besluit.
Art. 3:10 Awb – De Uniforme openbare voorbereidingsprocedure (UOV) moet alleen worden
gevolgd als dat in een bijzondere regeling is bepaald.
Art. 3:12 Awb – De UOV begint met een openbare kennisgeving van het voornemen om een besluit te
nemen. Belanghebbenden kunnen hun zienswijze naar voren brengen.
Tegen een besluit dat met de UOV tot stand is gebracht kan geen bezwaarschrift worden ingediend.
Art 7:1 lid 1 onder d maakt in dat geval een uitzondering op de regel dat voorafgaand aan beroep
bezwaar moet worden gemaakt.
De UOV is op zijn plaats als een bestuursorgaan over beleidsvrijheid beschikt en belangen van derden
een grote rol spelen. De voorbereiding van zulke besluiten moet extra zorgvuldig gebeuren.
Voor de bezwaarschriftprocedure vs. klachtprocedure (8.3.2.) zie week 7
8.4. Toegangsvereisten bezwaarschriftprocedure
Art. 8:1 – De Awb stelt als toegangsvereiste voor de bezwaarschriftprocedure het bestaan van een
rechtsgang bij een bestuursrechter. Voorwaarde om bezwaar te maken is dus dat iemand het recht
moet hebben om tegen het gewraakte bestuurshandelen beroep in te stellen. In de regel moet er
sprake zijn van een appellabel besluit en moet de persoon die het besluit wil aanvechten
belanghebbende zijn in de zin van 1:2 Awb.
De belangrijkste categorieën besluiten die niet-appellabel zijn bij de bestuursrechter zijn de algemeen
verbindende voorschriften (avv’s) en beleidsregels. Op grond van 8:3 kan tegen deze 2 soorten
besluiten geen beroep worden ingesteld.
Vereisten van het bezwaarschrift:
Art. 6:5 lid 1 en 3 Awb – de vereisten m.b.t. de inhoud van het bezwaarschrift. De eisen zijn:
- Bezwaarschrift is ondertekend
- De naam en het adres van de indiener
- De dagtekening
- Een omschrijving van het besluit waartegen het bezwaar is gericht
- De gronden van het bezwaar
- (Eventueel) vertaling
Art. 6:6 Awb – als niet wordt voldaan aan de wettelijke eisen die gelden voor het in behandeling
nemen van een bezwaarschrift, mag de indiener niet zonder meer niet-ontvankelijk worden
verklaard. Hij moet dan eerst de gelegenheid krijgen het verzuim te herstellen binnen een hem
daartoe gestelde termijn.
Art. 6:7 Awb – Het bezwaar of beroep moet tijdig zijn ingediend. De termijn voor het indienen
bedraagt 6 weken.
, Als een bezwaarschrift te laat binnenkomt heeft dat vaak tot gevolg dat het bestuursorgaan
het bezwaarschrift niet-ontvankelijk moet verklaren. Het wordt dan niet in behandeling
genomen.
Bekendmaking besluiten:
Art. 3:40 Awb – een besluit mag niet in werking treden totdat hij bekend is gemaakt.
Bekendmaken kan op veel verschillende manieren plaatsvinden. Op welke manier hangt af
van de vraag of het besluit al dan niet is gericht tot een of meer belanghebbenden.
Art. 3:41 Awb – Bekendmaking vindt in de regel plaats door toezending of uitreiking aan die
belanghebbenden.
Besluiten van algemene strekking (BAS) moeten worden bekendgemaakt volgens art. 3:42
Awb.
Tijdig indienen bezwaarschrift:
Art. 6:9 lid 1 Awb – Een bezwaarschrift is tijdig ingediend wanneer het voor het einde van de
termijn is ontvangen. Bij verzending per post is een bezwaarschrift ook tijdig ingediend als
het voor het einde van de termijn ter post is bezorgd (lid 2).
Art. 2:15 Awb – Een bezwaarschrift kan ook per e-mail worden ingediend, voor zover het
bestuursorgaan kenbaar heeft gemaakt dat dit is toegestaan.
Te vroeg/te laat indienen bezwaarschrift:
Een bezwaarschrift kan ook te vroeg worden ingesteld prematuur bezwaar of beroep.
Art. 6:10 Awb handelt over dit beroep. Een te vroeg ingediend beroep mag lang niet altijd
niet-ontvankelijk verklaard worden.
Een te late indiending wordt soms van rechtswege gecorrigeerd. Zo kan het zijn dat een
burger door het bestuur op het verkeerde been wordt gezet.
Art. 3:45 Awb – Het niet geven van de bezwaarclausule is in strijd met 3:45 en leidt vaak tot
verschoonbaarheid.
5. De bestuursrechtelijke normering van besluiten
(week 1)
5.1. Zie week 3
Dit is een herhaling van materieel bestuursrecht
5.2. Zie week 3
5.3. Specifieke normering ten aanzien van beschikkingen
De Awb kent specifieke aanvullende uitwerkingen van de algemene beginselen van behoorlijk
bestuur (abbb) die alleen van toepassing zijn op beschikkingen.
Titel 4.1. Algemene bepalingen over totstandkoming van beschikkingen. Bestaat uit 3 afdelingen:
➜ 4.1.1. De aanvraag
➜ 4.1.2. De voorbereiding
➜ 4.1.3. De beslistermijn
4.1.1. De aanvraag
Artikel 4:5 en 4:6 Awb zijn belangrijke voorschriften in het kader van de aanvraag van de beschikking.
➜ 4:5 Awb – het bestuur mag niet zonder meer een onvolledige aanvraag buiten behandeling
laten. De aanvragen moet namelijk eerst de kans krijgen om binnen een bepaalde termijn de
ontbrekende gegevens aan te vullen.
4:5 lid 4 Awb is een uitwerking van het algemene (formele) zorgvuldigheidsbeginsel. Een
besluit om de aanvraag niet te behandelen wordt binnen 4 weken nadat de aanvraag is
aangevuld/nadat de daarvoor gestelde termijn verstreken is bekend gemaakt.
➜ 4:6 Awb – bestuursvriendelijke bepaling. Vaak dienen burgers een herhaalde aanvraag
in, in een situatie waarin er nieuwe feiten hebben voorgedaan. Ook bij geen nieuwe
feiten wordt wel een herhaalde aanvraag gedaan. In zo’n geval zou ‘herhaling’ van de
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper HeleenElisa. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
