LOI Applications
SAMENVATTING LEERDOELEN IEXA APPLICATIONS
Michel v. Putten
LOI | HBO INFORMATICA
,Inhoudsopgave
1. DE FUNCTIE EN CONSTRUCTIE VAN INFORMATIESYSTEMEN ........................................................................................ 4
1.1 INFORMATIESYSTEMEN ......................................................................................................................................................... 4
1.1.1 Wat is een informatiesysteem? .............................................................................................................................. 4
1.1.2 concepten die met het begrip informatiesysteem samenhangen ........................................................................... 4
1.1.3 aspecten van informatiesystemen .......................................................................................................................... 5
1.1.4 verschillende soorten informatiesystemen ............................................................................................................. 5
1.1.5 een voorbeeld van een informatiesysteem ............................................................................................................. 6
1.1.6 ontwikkeling van informatiesystemen .................................................................................................................... 6
1.1.7 de geschiedenis van informatiesystemen ............................................................................................................... 7
1.2 ELEMENTEN VAN HET INFORMATIESYSTEEM .............................................................................................................................. 8
1.2.1 Beschrijving klanten, gebruikers en belanghebbenden........................................................................................... 9
1.2.2 de relatie tussen elementen van het informatiesysteem ........................................................................................ 9
1.2.3 De nieuwste technologieën ..................................................................................................................................... 9
1.2.4 verschillende soorten platforms .............................................................................................................................. 9
1.2.5 verschillende soorten programmatuur ................................................................................................................. 10
1.2.6 webbased software en verschillende soorten webbased software ....................................................................... 11
1.2.7 verschillende soorten programmeertalen ............................................................................................................. 11
2. RANDVOORWAARDEN AAN INFORMATIESYSTEMEN ................................................................................................. 14
2.1 GEBRUIKERSEISEN DIE AAN EEN INFORMATIESYSTEEM WORDEN GESTELD....................................................................................... 14
2.2 KWALITEITSEISEN DIE AAN EEN INFORMATIESYSTEEM WORDEN GESTELD ....................................................................................... 14
2.3 EISEN VAN DUURZAAMHEID DIE AAN EEN INFORMATIESYSTEEM WORDEN GESTELD .......................................................................... 14
2.4 EISEN OP GEBIED VAN BEVEILIGING DIE AAN EEN INFORMATIESYSTEEM WORDEN GESTELD ................................................................ 14
2.5 CONTROLETECHNIEKEN OM INFORMATIESYSTEMEN TE BEVEILIGEN ............................................................................................... 15
2.6 AUDIT VAN HET INFORMATIESYSTEEM .................................................................................................................................... 16
2.7 'BEST PRACTICES' IN EN STANDAARDEN VOOR INFORMATIEBEVEILIGINGSMANAGEMENT ................................................................... 17
2.7.1 ISO 27001 .............................................................................................................................................................. 17
2.7.2 ISO 27002: Code voor Informatiebeveiliging ........................................................................................................ 17
2.7.3 Standard of Good Practice .................................................................................................................................... 17
2.7.4 CoBiT (Control objectives for information and related technology)...................................................................... 18
2.8 DE OPZET VAN EN AANDACHTSPUNTEN BIJ EEN BEVEILIGINGSAUDIT .............................................................................................. 18
3. ANALYSE, STRUCTUREREN EN MODELLEREN VAN INFORMATIESYSTEMEN ................................................................ 20
3.1 HET BELANG VAN EEN INFORMATIEANALYSE ............................................................................................................................ 20
3.2 DE BASISPRINCIPES VAN EEN INFORMATIEANALYSE.................................................................................................................... 20
3.3 VERSCHILLENDE DATAMODELLERINGSTECHNIEKEN .................................................................................................................... 20
3.3.1 gegevensgerichte benadering ............................................................................................................................... 20
3.3.2 objectgeoriënteerde benadering (UML) ................................................................................................................ 20
3.3.3 Entity Relationship Diagram (ERD) ....................................................................................................................... 21
3.3.4 Toestandsdiagram ................................................................................................................................................ 21
3.3.5 Toegangspadanalyse ............................................................................................................................................ 21
3.3.6 Normaliseren ........................................................................................................................................................ 21
3.3.7 Interactieanalyse .................................................................................................................................................. 23
3.4 GEGEVENSONTWERP .......................................................................................................................................................... 23
3.5 OBJECT GEORIËNTEERD ONTWERPEN ..................................................................................................................................... 23
3.6 ONTWERPFASE .................................................................................................................................................................. 24
3.7 MODERNE EN KLASSIEKE METHODEN...................................................................................................................................... 25
4. ONTWIKKELEN EN IMPLEMENTEREN VAN INFORMATIESYSTEMEN ............................................................................ 26
4.1 ASPECTEN VAN HET INFORMATIEPLAN EN DE RELATIE MET HET INFORMATIESYSTEEM ...................................................................... 26
1
Copyright © Michel van Putten samenvatting iEXA Applications
, 4.1.1 informatieplan en informatieplanning .................................................................................................................. 26
4.1.2 het belang van informatieplan en informatieplanning ......................................................................................... 26
4.1.3 de elementen van een informatieplan .................................................................................................................. 26
4.1.4 de relatie tussen informatiestrategie, informatieplan en informatiesysteem ...................................................... 27
4.2 ONTWIKKELEN VAN INFORMATIESYSTEMEN ............................................................................................................................ 27
4.2.1 beschrijving vooronderzoek/haalbaarheidsstudie en het belang ervan ............................................................... 27
4.2.2 functionele en niet-functionele eisen .................................................................................................................... 28
4.2.2.1 documenteren van de eisen .............................................................................................................................................. 28
4.2.3 de verschillende methoden van systeemontwikkeling .......................................................................................... 29
4.2.3.1 waterval (lineair), spiraal model........................................................................................................................................ 29
4.2.3.2 watervalmethode (iteratief) .............................................................................................................................................. 30
4.2.3.3 incrementeel/ evolutionair methodes .............................................................................................................................. 31
4.2.3.4 Systeemontwikkelingsmethoden met als uitgangspunt gedrag (event-driven) ................................................................ 34
4.2.3.5 Systeemontwikkelingsmethoden met als uitgangspunt de uit te voeren functies (proces-driven) .................................. 34
4.2.3.6 Systeemontwikkelingsmethoden met als uitgangspunt gegevens (data-driven) .............................................................. 35
4.2.3.7 Rational Unified Process (RUP).......................................................................................................................................... 35
4.2.4 de voor- en nadelen van de verschillende methoden van systeemontwikkeling .................................................. 35
4.2.6 fases van het systeemontwikkelproces ................................................................................................................. 37
4.2.6.1 vooronderzoek .................................................................................................................................................................. 37
4.2.6.2 definitiestudie ................................................................................................................................................................... 38
4.2.6.3 functioneel ontwerp.......................................................................................................................................................... 38
4.2.6.4 technisch ontwerp ............................................................................................................................................................ 39
4.2.6.5 programmeren / bouw ...................................................................................................................................................... 40
4.2.6.6 acceptatietest.................................................................................................................................................................... 41
4.2.6.7 conversie en invoering ...................................................................................................................................................... 41
4.2.6.8 gebruik en beheer ............................................................................................................................................................. 41
4.2.7 ramingsmodellen en -gegevens kostenberekening fasen van de softwarelevenscyclus ....................................... 41
4.2.8 prototyping ........................................................................................................................................................... 42
4.2.9 meeteenheden in relatie tot applicatieontwikkeling ............................................................................................ 43
4.2.10 ontwerpprincipes voor gebruikersinterfaces ...................................................................................................... 43
4.2.11 System Development Life Cycle (SDLC) ............................................................................................................... 43
4.3 TESTEN............................................................................................................................................................................ 45
4.3.1 verschillende soorten testen ................................................................................................................................. 45
4.3.2 het belang van de verschillende soorten testen .................................................................................................... 47
4.3.3 het testproces ....................................................................................................................................................... 47
4.3.4 de onderdelen van een testplan ............................................................................................................................ 48
4.3.5 belang van testen.................................................................................................................................................. 48
4.4 INVOERING VAN INFORMATIESYSTEMEN EN INDIVIDUELE COMPONENTEN VERWIJDEREN OF INSTALLEREN ............................................ 48
4.4.1 aandachtspunten bij systeemintegratie ............................................................................................................... 48
4.4.2 interfacingtechnieken tussen modules, systemen en componenten .................................................................... 48
4.4.3 de meting van systeemprestatie voor, tijdens en na de systeemintegratie .......................................................... 49
4.4.4 prestatieanalysetechnieken .................................................................................................................................. 49
4.4.5 technieken i.v.m. probleemmanagement ............................................................................................................. 49
4.4.6 aandachtspunten bij de conversie van bestanden en procedures ........................................................................ 50
5. BEHEER EN EXPLOITATIE VAN INFORMATIESYSTEMEN ............................................................................................... 51
5.1 GENERIEKE ORGANISATIEVORMEN VAN BEHEER ........................................................................................................................ 51
5.1.1 Beheer ................................................................................................................................................................... 51
5.1.2 Toestandenmodel ................................................................................................................................................. 51
5.1.3 Functioneel beheer (FB) ........................................................................................................................................ 54
5.1.3.1 business information services library (BiSL) – functioneel beheer .................................................................................... 55
5.1.4 Applicatiebeheer (AB) ........................................................................................................................................... 56
5.1.4.1 application services library (ASL) – applicatiebeheer ........................................................................................................ 56
5.1.5 Technisch beheer (TB) ........................................................................................................................................... 57
5.1.5.1 information technology information library – technisch beheer ...................................................................................... 58
2
Copyright © Michel van Putten samenvatting iEXA Applications
, 5.1.6 Samenhang ITIL, ASL en BiSL ................................................................................................................................. 59
5.2 DE VERSCHILLENDE ONDERDELEN VAN BEHEERPROCESSEN EN ROLLEN, TAKEN EN VERANTWOORDELIJKHEDEN....................................... 59
5.3 ORGANISATIEVORM EN DE SPECIFIEKE BEHEERVORM ................................................................................................................. 59
5.3.1 Samenwerking tussen de beheereenheden .......................................................................................................... 60
5.4 ONDERHOUD .................................................................................................................................................................... 61
5.4.1 de verschillende soorten onderhoud ..................................................................................................................... 61
5.4.2 verandermanagement (change management) ..................................................................................................... 62
5.4.3 hulpmiddelen en technieken voor verandermanagement (change management)............................................... 62
5.4.3.1 ISO20000 ........................................................................................................................................................................... 63
5.5 BASISKENNIS EN VAARDIGHEDEN OP HET GEBIED VAN GEBRUIKERSONDERSTEUNING ........................................................................ 63
5.6 GESCHIKTE PEDAGOGISCHE BENADERINGEN EN ONDERWIJSKUNDIGE METHODEN VOOR OVERDRACHT ................................................. 63
3
Copyright © Michel van Putten samenvatting iEXA Applications
,1. De functie en constructie van informatiesystemen
1.1 Informatiesystemen
1.1.1 Wat is een informatiesysteem?
Een informatiesysteem is een set aan elkaar gerelateerde componenten die informatie verzamelen (zoeken),
verwerken, opslaan en verspreiden ter ondersteuning van de besluitvorming, coördinatie en controle binnen
een organisatie. Informatiesystemen kunnen organisaties ook helpen bij het analyseren van problemen,
visualiseren van complexe onderwerpen en maken van nieuwe producten.
Informatiesystemen kunnen ook als volgt worden gedefinieerd: informatiesystemen zijn de middelen waarmee
organisaties en mensen (bv. door middel van het gebruik van informatietechnologie) informatie verzamelen,
verwerken, gebruiken en verspreiden.
Figuur 1: Basismodel voor informatiesystemen
1.1.2 concepten die met het begrip informatiesysteem samenhangen
Gegevens (data) zijn ’kale’ feiten die gebeurtenissen representeren uit de organisatie of de omgeving, die nog
niet georganiseerd en geordend zijn in een vorm die voor menselijke lezers begrijpelijk en bruikbaar is.
Zodra deze gegevens in een vorm zijn gegoten die voor mensen begrijpelijk en bruikbaar is, spreken we van
informatie.
Informatie heeft niet voor iedereen dezelfde waarde. Sterker, wat voor de één belangrijke informatie is, kan
voor een ander een nutteloos gegeven zijn. Informatie heeft dus een bepaalde informatiewaarde. Aan
informatie kunnen ook kosten verbonden zijn (denk bv. aan betaald marktonderzoek, maar ook aan de kosten
van het bijhouden of opvragen van gegevens binnen een organisatie), er kan dus voor informatie een kosten-
batenoverweging gemaakt worden.
Als deze informatie verwerkt is en een betekenis heeft gekregen in de context van de ontvanger spreken we van
kennis. Kennis wordt dan ook vaak omschreven als het geheel van informatie, ervaringen en vaardigheden
(waardoor iemand in staat wordt gesteld om te handelen/besluiten te nemen). Kennis heeft (dus) een grotere
4
Copyright © Michel van Putten samenvatting iEXA Applications
,betekenis (waarde) voor het bedrijf dan die van de onderliggende informatie zelf. De meeste zaken die van
toepassing zijn op informatie, zijn ook van toepassing op kennis.
1.1.3 aspecten van informatiesystemen
Informatiesystemen zijn socio-technische systemen. Dat wil zeggen dat ze bestaan uit dingen en technologie,
maar ook sociale, organisatorische en intellectuele investeringen vereisen. Hierdoor zijn ze op zowel technische
als gedragsmatige wijze te benaderen.
Technische benadering:
• managementwetenschappen
• computerwetenschappen
• operationeel onderzoek
Gedragsmatige benadering:
• sociologie
• economie
• psychologie
Vier belangrijke actoren produceren samen het bedrijfsinformatiesysteem:
• leveranciers van de hard- en software
• de bedrijven zelf
• managers en medewerkers
• wettelijke, sociale en culturele context.
Succes van het informatiesysteem wordt zelden bepaald door slechts een van de vorenstaande aspecten. Het is
dus van groot belang zo veel mogelijk van deze aspecten te begrijpen om zodoende tot de optimale oplossing
te komen.
1.1.4 verschillende soorten informatiesystemen
• Enterprise resourceplanningsysteem (ERP)
o Systeem dat de gegevens van de bedrijfsprocessen in één centrale database verzamelt en
daarmee automatische koppelingen tussen de diverse processen kan bewerkstelligen (bv. het
automatisch laten klaarleggen van de producten in het magazijn en het maken van de factuur
na een bestelling van een klant).
• Supplychain managementsysteem (SCM)
o Systemen die helpen bij het optimaliseren van de keten van leverancier, afnemer, distributeur
logistiek. Dit is dus een systeem dat tot buiten het bedrijf rijkt (een inter-organisatorisch
systeem).
• Beslissingsondersteunende systemen / Decision Support Systems (DSS)
o Systemen die het management helpen bij het maken van niet-standaardbeslissingen (wat als
…, denk hierbij bv. ook aan Google analytics als DSS!).
• Managementinformatiesystemen (MIS)
o Systemen die actuele informatie over de prestatie van het bedrijf geven (aantallen
verkocht/geproduceerd etc.)
5
Copyright © Michel van Putten samenvatting iEXA Applications
, • Executive Support Systems (ESS)
o Systemen die het hogere management helpen met het maken van de meer lange-termijn-
beslissingen (wat moeten we doen om over vijf jaar optimaal te werken etc.?).
• Transactieverwerkingssystemen / Transaction Processing Systems (TPS)
o Een gecomputeriseerd systeem voor de verwerking van de dagelijkse routinetransacties
(voorraadbeheer, in- en verkoop, beheer personeelsgegevens, loonadministratie etc.).
• Workflow managementsysteem (WFM)
o Systeem waarin de bedrijfsprocessen zijn vastgelegd. Die regelen het verloop van een order,
klacht of andere taak binnen een bedrijf door deze in deeltaken op te splitsen, die in de juiste
volgorde door de desbetreffende afdelingen worden behandeld en geaccordeerd. De status en
het traject van een taak zijn op te vragen.
• Customer relationship managementsysteem (CRM)
o Systemen die helpen bij het onderhouden van de relaties van bedrijven met hun klanten, met
name bedoeld voor het bieden van betere service aan bestaande klanten en het vergroten van
de omzet (vaststellen, aantrekken, behouden meest winstgevende klanten).
• Kennismanagementsysteem (KMS)
o Systemen die kennis helpt te beheren en toe te passen.
1.1.5 een voorbeeld van een informatiesysteem
Een informatiesysteem kan van alles zijn, bijvoorbeeld:
• een website of webwinkel
• een voorraadsysteem
• een helpdesksysteem
• een nieuw gebouwd programma
1.1.6 ontwikkeling van informatiesystemen
Ontwikkelen van een informatiesysteem gaat vaak in de volgorde:
• Idee: iemand wil iets of er moet een probleem worden opgelost.
• Definitie: het idee wordt onderzocht en uitgewerkt, heet ook wel analyse
• Ontwerp: het nieuwe systeem wordt op papier beschreven.
• Bouw: het systeem wordt gemaakt: o.a. hard- en software; procedures en opleidingen.
• Implementatie: het systeem wordt in productie genomen, gebruikers gaan er mee werken.
• Gebruik en beheer: het systeem is in productie en levert de informatie waar het voor is. Het wordt
dagelijks onderhouden: storingen oplossen en wijzigingen aanbrengen.
Op een bepaalde datum, de "go-live" datum wordt het systeem in productie genomen. Implementeren is de
overgang van “het werkt bij de programmeur” naar “het werkt bij gebruikers”.
Er zijn verscheidene problemen die het falen van de implementatie van een informatiesysteem in de hand
werken, welke in te delen zijn in verschillende categorieën. Ontwerp, de data, de kosten en de werking zijn de
belangrijkste probleemgebieden. Anders gesteld, niet alleen de technische kenmerken van het
informatiesysteem, maar ook de niet-technische bronnen kunnen ervoor zorgen dat de implementatie faalt (zie
figuur 2).
6
Copyright © Michel van Putten samenvatting iEXA Applications
, Figuur 2: IS probleem gebieden. Bron : Laudon & Laudon
Designvereisten
Het ontwerp van het systeem moet essentiële businessvereisten omvatten en de prestatie van de organisatie
verbeteren. Het systeem moet ontworpen zijn met een gebruiksvriendelijke user interface (UI) zodat het ook
voor niet-technische gebruikers gemakkelijk te gebruiken is. Daarenboven is het belangrijk dat het ontwerp
van het systeem nauw aansluit bij de structuur, de cultuur en de doelen van de organisatie. Er moet dus sprake
zijn van een ‘organizational fit’.
Data
De gegevens die in het systeem worden gebruikt, moeten nauwkeurig en consistent zijn. Daarnaast moet
ervoor worden gezorgd dat de informatie foutloos, volledig en niet ambigu is.
Kosten
Er moet voor gezorgd worden dat de kosten van de implementatie van het systeem binnen het budget blijven
en dat het niet te duur wordt om op een efficiënte manier te concurreren. De kosten moeten met andere
woorden gerechtvaardigd worden door de business value van het informatiesysteem.
Operations
Het systeem moet perfect werken. Er mogen geen vertragingen voorkomen doordat het systeem uitvalt, de
response time mag niet te hoog zijn, etc...
1.1.7 de geschiedenis van informatiesystemen
De ontwikkeling van de IT-infrastructuur heeft zich de afgelopen vijftig jaar ontwikkeld in grofweg de volgende
vijf fasen:
1. Mainframe/minicomputer (vanaf ± 1959) – grote centrale computers met terminals.
2. Personal computer (vanaf ± 1981) – lokale computer ’op het eigen bureau’.
7
Copyright © Michel van Putten samenvatting iEXA Applications
