Deze samenvatting is gebaseerd op het boek Malmberg van geschiedenis. In de samenvatting staan belangrijke begrippen, jaartallen en personen die ze op het eindexamen kunnen vragen. Daarnaast zal je verschillende verbanden tussen gebeurtenissen lezen in deze uitgebreide samenvatting.
TIJD VAN STEDEN EN STATEN
Tijdvak: Tijd van Steden en Staten
Periode: (late) Middeleeuwen (1000 – 1500)
Kenmerkende aspecten:
- De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een
agrarisch-urbane samenleving
- De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden
- Het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de
geestelijke macht het primaat behoorde te hebben
- De expansie van de christelijke wereld naar buiten toe bijv. kruistochten
- Het begin van staatsvorming en centralisatie
PERSONEN
Richard I Leeuwenhart Engelse koning
Abd al-Rahman III Kalifaat
Felix Fabri Duitse monnik
Baibars Sultan
Otto I Duitse keizer
Hendrik IV Duitse Keizer
Gregorius VII Paus
Hugo Capet Graaf van Parijs
Willem de Veroveraar Engelse koning
Jan zonder Land Engelse koning
JAARTALLEN
1066 Willem de Veroveraar beloont zijn leenmannen met
lenen in Engeland
1076 Keizer Hendrik IV zet paus Gregorius VII af
1095 Paus Urbanus II roept edelen op tot de strijd
Ca. 1100 In Europa vind het drieslagstelsel ingang
1122 Het concordaat van Worms word gesloten
Ca. 1200 Noordduitse handelaren werken samen in de Hanze
1291 Kruisvaarders moeten in het heilige land de stad
Akko opgeven
1337-1453 In de Honderdjarige Oorlog is de Franse koning
oppermachtig
1492 Christelijke legers veroveren het laatste islamitische
koninkrijk van Spanje
BEGRIPPEN
Burgerij - Belangrijkste groep bewoners van een stad
- Mensen die burgerrecht hebben
Centralisatie Het streven van heersers om hun gebied vanuit één
punt te besturen en in het hele grondgebied gelijke
wetten en belastingen in te voeren
Drieslagstelsel Een manier om een graanakker zo nuttig mogelijk te
gebruiken.
Expansie De uitbreiding van een gebied of invloed
Geldeconomie Een economie waarin geld het voornaamste
ruilmiddel is
,Gilde Een vereniging van mensen met hetzelfde beroep
die de gezamenlijke belangen behartigt
Hanze Een verbond van handelssteden langs de Oostzee
en Noordzee
Inquisitie Een kerkelijke rechtbank die ketters berechtte
Investituurstrijd Het conflict tussen de keizer en de paus over de
benoeming van bisschoppen
Ketter Iemand die een andere geloofsleer aanhangt dan de
officiële
Kruistocht Een militaire onderneming om het heilige land te
veroveren of te verdedigen
Lekeninvestituur De officiële inwijding van een geestelijke door een
leek (niet-geestelijke)
Parlement Een vergadering van vertegenwoordigers van de
drie standen (geestelijkheid, adel en burgerij) die
advies uitbrengen aan de koning; ook al
Statenvergadering genoemd.
Patricïer Lid van een machtige en belangrijke familie in een
stad
Privilege Uitzonderlijk voorrecht van een bepaalde persoon of
een groep personen
Reconquista De verovering door christelijke vorsten van het
islamitische deel van het Iberische schiereiland
Staatsvorming Het ontstaan van een groot gebeid met één bestuur
Stadsrecht Het recht van een plaats op eigen bestuur en eigen
rechtspraak
Staten-Generaal De hoogste vergadering van de afgevaardigden van
de drie standen van alle gewesten in een land
Tweezwaardenleer De gedachte dat de wereld bestaat uit een
geestelijke (kerkelijke) en een wereldlijke (niet-
kerkelijke) machtssfeer
DE OPKOMST VAN HANDEL – PARAGRAAF 1
In de vroege middeleeuwen was de handel in Europa bijna helemaal verdwenen maar vanaf
de 11e eeuw leefde de handel op (VB: jaarmarkt van Lendit)
De opkomst van handel was voor een belangrijk deel het gevolg van de toegenomen
opbrengsten in de landbouw.
Oorzaken:
- Drieslagstelsel
1/3 zomergraan | 1/3 wintergraan | 1/3 ongemoeid bodem kon rusten en herstellen.
- Mensen namen woeste gronden in gebruik voor landbouwgrond. Deze ontginningen
leidden tot een forse toename van de hoeveelheid akkers
- Boeren gingen vanaf de late middeleeuwen ijzeren ploegen gebruiken, die de
plaggen niet alleen losscheurden , maar ook omkeerden.
Oorzaken grotere hoeveelheid voedsel
- Bevolking kon groeien
- Toename handel
, De markten waar lokale boeren hun overschotten van voedsel gingen verkopen ontstonden
op strategische punten
Bevaarbare waterwegen
Kruispunten
Naast lokale markten, waar regionale producten werden verhandeld, ontstonden bovendien
grote jaarmarkten.
Daar zien we een opleving van langeafstandshandel.
De opbloei van de handel had verschillende gevolgen.
- Handelssteden gingen met elkaar samenwerken
Ontstaan: hanze (=een samenwerkingsverband van handelssteden in Noord-Europa)
- Koningen en andere landsheren bemoeien zich actief met de handel.
Landsheren probeerden handel in hun gebied te bevorderen. Dat deden ze door te
zorgen voor meer veiligheid.
Landsheren gaven hun leenmannen opdrachten te zorgen voor toezicht langs de wegen
en voor orde en veiligheid op de markten zelf.
- Er ontstond een groeiende vraag naar geld.
Vanaf de 13e eeuw werden er ook weer gouden munten geslagen geldeconomie en
geldhandel tot ontwikkeling.
Omdat alle steden eigen munten hadden, waren in alle handelssteden en op jaarmarkten
geldwisselaars aanwezig.
DE STAD HERLEEFT – PARAGRAAF 1
In de late middeleeuwen zien we steeds meer steden in Europa. Dat heeft te maken met de
toegenomen handel.
Handelaren vormden handelsgemeenschappen op plaatsen waar relatief rijke afnemers
zaten
adellijk hof
een militaire vesting
een klooster
goede bereikbaarheid
Handelsgemeenschappen trokken vervolgens al snel ambachtslieden aan: die konden hier
gemakkelijk aan grondstoffen komen om meubels te timmeren, paarden te beslaan of kleding
te maken.
In het begin waren deze gemeenschappen eenvoudige nederzettingen met handelaren en
ambachtslieden.
Veranderen wanneer de mensen gingen onderhandelen met de landsheer. Zij
vroegen daarbij om speciale voorrechten (privileges)
o.a * eigen rechtspraak
* recht om een markt te houden
* tolvrijheid
Een stad met stadsrechten was relatief onafhankelijk van de heer.
Zo’n stad kon eigen wetten maken.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper anoukhgs. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
