Hoorcollege 1
Er zijn verchillende gebeuren
octrooien: dat gaat over de innovatieve oplossingen; techniek
dan zie je het auteursrecht: dat zit vooral in de kustenaarsgroep, de culturele innovatie ; cultuur
en dan heb je ook merkenrecht: dat ziet voornamelijk op de commerce, het bevorderen van de
markt emancipatie; handel
Het zijn drie verschillende gebieden maar zij hebben wel overlap met elkaar.
De overlap die zij met elkaar hebben is duidelijk te zien in het voorbeeld van de triptrap stoel.
Deze heeft een design dat heel bijzonder en speci ek is. Lange tijd geleden is een octrooi recht
gevraagd op deze stoel, maar een octrooirecht duurt 20 jaar en dat verloopt. Naast octrooirecht
heb je ook het merkrecht, want het is wel een naam en een brand en mensen weten dat zij ook
voor die stoel daar terecht kunnen. Er is dan bescherming op de naam, maar ook op de vorm. Het
auteursrecht komt ook terug vanwege de industriële vormgeving. Dus hier in deze stoel is sprake
van alle drie de vormen van recht bij elkaar. Overlap is voornamelijk mogelijk bij de industriële
vormgeving.
Focus op auteursrecht
‘Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker van een werk van letterkunde,
wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te
verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld.’
(Art. 1 Auteurswet (Aw))
In deze omschrijving staan de belangrijkste elementen al:
- uitsluitend recht (absoluut)
- maker (alleen de maker geniet bescherming)
- werk (object van bescherming)
- wat zijn de rechten van de maker (de openbaarmaking)
- de beperkingen
Het enige wat je niet terug ziet is de persoonlijkheidsrechten.
Inhoud
• ratio en functie: Waarom hebben wij eigenlijk auteursrecht: Je kunt hiermee onderscheiden van
wie het werk is. Je weet welk object door welk persoon wordt gemaakt. Verder is het ook
gunstig voor de creatieve inspanningen en de stimulans van kunst.
• object van bescherming
• wetgeving
Overzicht
• stimulans van investeringen in informatieproducten (incentive): Dit is een hele belangrijke, met
name in de VS, voor ons is het incentive en de geward het belangrijkste. De insteek is een
beetje dat het auteursrecht ervoor zorgt dat mensen wel hun best blijven doen, en als dat er niet
zou zijn dat mensen niet meer hun best ervoor zouden doen. Je zou dan veel sneller gewoon
een product van een ander namaken en geen investeringen doen, omdat je dan veel makkelijker
geld zou kunnen verdienen.
• vergoeding van creatief werk (reward): Het is rechtvaardig om inspanningen te belonen. De
gedachte van de auteur staat centraal. Als je een werk hebt gemaakt, dan zijn de vruchten van
het werk ook van jou. De absolute werking van dat de auteur ook kan genieten van de
inkomsten.
• motor van vrije meningsuiting: Als iedereen wil investeren in de maatschappij en je hebt dan
veel informatieproducten dan word je ook aangespoord om eigen werk te gaan maken en dan
creëer je meer vrije meningsuiting. Het kan ook juist andersom heel belemmerend worden
ervaren, aangezien het ook juist wel een beperkend recht is omdat de toegang tot de informatie
wordt belemmerd vanwege het auteursrecht. Dus daarom zijn er ook beperkingen zodat een
auteur ook niet in zijn absolute rechten door zou schieten.
fi
, • opbouw/bevordering van culturele identiteit: Je investeert met elkaar in culturele producten. Wij
dragen gezamenlijk bij aan het cultureel erfgoed.
Incentive
• aanmoediging van creativiteit en investeringen
• door langere beschermingsperiode: normaalgesproken is het zo dat je als een natuurlijke maker
wel een voorsprong hebt, want je hebt het product zelf gemaakt, maar tegenwoordig is het wel
een stuk lastiger vanwege de smart phones omdat alle dingen kunnen worden gekopieerd,
waardoor de voorsprong van een persoon weer snel kan verdwijnen. Dus de natuurlijke
voorsprong die je hebt is niet zo heel groot meer. Dus daarom wordt middels auteursrecht
zodanige dingen beschermd. Het is voor het leven van de auteur en na zijn overlijden voor een
periode van 70 jaar.
Reward
creatief werk van de maker leidt tot intellectuele eigendom want
– zonder maker zou het werk niet bestaan
– werk draagt de persoonlijke stempel van de maker (persoonlijkheidsrechtelijke
grondslag); de maker heeft een persoonlijke band met het product en de maker wil ook
niet dat daar zomaar mee wordt geknoeid.
– maker heeft tijd en moeite gestoken in de creatie van het werk (redelijkheid en billijkheid)
Als voorbeeld kan worden gedacht aan Dick Bruna van Nijntje. Het past ook bij onze culturele
identiteit en hij maakte zelf de afbeeldingen en het zou heel gek zijn als iemand anders opeens
dezelfde tekeningen uit zouden brengen onder een andere naam. En hij leeft dus niet meer, maar
zijn erfgenamen hebben nog steeds het auteursrecht op Nijntje gedurende 70 jaar.
Auteursrecht: een inspiratiesysteem: publiek domein van culturele uitingen (cultureel erfgoed): Het
is niet oneindig, het is ook de bedoeling dat er sprake is van een doorlopend proces. Dus het
moet niet helemaal vast lopen met rechten; de nieuwe generatie moet van bepaalde dingen
gebruik kunnen maken om weer verder in het ontwikkelingsproces te komen.
Denk hierbij bijvoorbeeld aan dat een schilder als Van Gogh ook veel inspiratie heeft opgedaan uit
de Japanse kunst. Dus het is goed dat wij op onze voorvaderen kunnen voortbouwen.
Maker is exploitant en tevens gebruiker
• exploiteert afgeronde werken
• gebruikt reeds bestaand materiaal voor nieuwe creaties: de ideeën die in je hoofd zitten zijn ook
gebaseerd op de culturele creaties die voorheen zijn verworven.
Auteursrecht vs free ow of information
Hier zit een spanningsveld tussen. Aan de ene kant heb je auteursrecht maar aan de andere kant
wil je ook niet te beknellend zijn met het verscha en van de informatie, want je wil dat er sprake is
van een free ow of information waardoor men zich ook verder kan ontwikkelen.
Dus de auteursrechten zijn nodig om te kunnen ontwikkelen, maar ook de toegang tot informatie
moet juist ook nodig zijn om te kunnen ontwikkelen. Hiermee belemmer je ook de voorsprong
voor andere mensen, bijvoorbeeld uit ontwikkelingslanden.
Het belangrijkste is het incentive en anderzijds de rechtvaardigheid. Dus de mensen moeten
worden aangemoedigd om kunst te maken en aan de andere kant moet er met de maker ook
rechtvaardig worden omgegaan door ze bijvoorbeeld te belonen voor hun werk.
Object van bescherming
Werk van letterkunde, wetenschap of kunst
• boeken, geschriften
• toneelwerken
• voordrachten
• choreogra e
• muziek
• tekeningen, schilderijen
fi fl fl ff
, • lms, foto’s
Artikel 10 lid 1 AW: Omvat de objecten van de bescherming
‘Onder werken van letterkunde, wetenschap of kunst verstaat deze wet:
1°. boeken, brochures, nieuwsbladen, tijdschriften en alle andere geschriften;
2°. tooneelwerken en dramatisch-muzikale werken;
3°. mondelinge voordrachten;
4°. choreogra sche werken en pantomimes;
5°. muziekwerken met of zonder woorden;
6°. teeken-, schilder-, bouw- en beeldhouwwerken, lithogra eën, graveer- en andere plaatwerken;
7°. aardrijkskundige kaarten;
8°. ontwerpen, schetsen en plastische werken, betrekkelijk tot de bouwkunde, de aardrijkskunde,
de plaatsbeschrijving of andere wetenschappen;
9°. fotogra sche werken;
10°. lmwerken;
11°. werken van toegepaste kunst en tekeningen en modellen van nijverheid;
12°. computerprogramma's en het voorbereidend materiaal;
...en in het algemeen ieder voortbrengsel op het gebied van letterkunde, wetenschap of kunst, op
welke wijze of in welken vorm het ook tot uitdrukking zij gebracht.’
Het is niet een aparte toets, het is gewoon een omschrijving die ooit is bedacht, je hoeft er verder
niet aan te toetsen.
Het is niet een limitatieve omschrijving, het kan dus zo zijn dat het werk niet speci ek onder de
lijst valt. Het zijn slechts gegeven voorbeelden.
Het is tevens zo dat je als je een object hebt dat er wel tussen valt, valt er ook niet per de nitie
onder, je moet wel voldoen aan de werktoets, uit de hierna te behandelen arresten.
Dus je moet iets van artikel 10 hebben en daarnaast heb je ook de werktoets.
Werktoets
Staat centraal in het auteursrecht.
HR 30 mei 2008: Zonen Endstra/Nieuw Amsterdam
Dit was een zaak welke ging over Endstra en Holleeder en toen Endstra informant was heeft hij
veel gesprekken met recherche gevoerd op de achterbank. Daarbij heeft hij veel dingen verteld
maar ook verhalen zonder veel samenhang. Toen hebben twee journalisten deze opnames in
handen gekregen en ze uitgetypt ook een voorwoord bij geschreven en gepubliceerd. De zonen
van Endstra beroepen zich op het auteursrecht en zeggen dat de gesprekken van hun vader
dienen te worden beschermd.
• Nieuw Amsterdam:
– brengt het boek ‘De Endstra-tapes’ op de markt
– boek bevat uitwerking van ”achterbankgesprekken” met Endstra
• Zonen Endstra: Niet alleen de maker zelf maar ook zijn erfgenamen hebben auteursrecht.
– vader Endstra voerde gesprekken met CIE
– ‘achterbankgesprekken’ werden opgenomen
– zonen doen beroep op auteursrecht
Overwegingen van het hof
• uitgangspunt:‘Het moge zo zijn dat aan de achterbankgesprekken [...] een daarmee
samenhangend eigen karakter en een persoonlijk stempel niet kan worden ontzegd, dit
betekent nog niet dat er een auteursrechtelijk werk is ontstaan.’ Dus het hof is wel afstandelijk
hiervan. Het is voorzichtig maar sluit niet uit dat het mogelijk is.
= lage, maar niettemin aanwezige drempel
• ‘...werk door zijn maker als coherente creatie zijn geconcipieerd.’ Dat is hier natuurlijk niet het
geval, die man zit in een auto en weet totaal niet wat er allemaal uiteindelijk met die gesprekken
gaat gebeuren dus er is geen sprake van een coherente creatie.
• ‘...bewust een geestelijke creatie scheppen.’ Hier is ook geen sprake van, dus dat ging volgens
het hof mis.
Werktoets volgens de HR:
fi fi fi fi fi fi fi
, 1. eigen, oorspronkelijk karakter EOK:
vorm mag niet ontleend zijn aan die van een ander werk
2. persoonlijk stempel van de maker PS:
vorm die het resultaat is van scheppende menselijke arbeid en creatieve keuzes – een
voortbrengsel van de menselijke geest. Het is het resultaat van vrije creatieve keuzes.
...(-) indien triviale of banale vorm (= geen creatieve arbeid): Dit is een drempel, het mag niet te
simpel zijn.
• bewustheidseis?
• ‘Het gaat hierbij evenwel om een kenmerk dat uit het voortbrengsel zelf is te kennen. Daarom
mag niet de eis worden gesteld dat de maker bewust een werk heeft willen scheppen en
bewust creatieve keuzes heeft gemaakt, welke eis betrokkenen bovendien voor
onoverkomelijke bewijsproblemen kan stellen.’
• Dus het gaat niet om wat de persoon heeft gedacht, omdat je anders echt behoorlijk in de
bewijsproblemen kunt komen.
• coherente creatie?
• ‘Het in 4.5.1 overwogene brengt voorts mee dat een schepping, om een werk in
auteursrechtelijke zin te kunnen zijn, niet het karakter van een coherente creatie behoeft te
hebben.’
• Het hoeft niet een heel afgelikt verhaal te zijn. Het hoeft niet helemaal al in elkaar gezet te zijn
en te zijn doordacht.
• bewustheidseis kan niet worden afgeleid uit HR 28 juni 1946 (Van Gelder/Van Rijn)
‘...dat alleen de vormgeving, die de uiting is van datgene, wat de maker tot zijn arbeid heeft
bewogen, de bescherming van het auteursrecht geniet.’
Het is uiteindelijk weer terugverwezen naar het hof welke uiteindelijk heeft geoordeeld:
‘De eis dat het voortbrengsel het persoonlijk stempel van de maker moet dragen betekent dat
sprake moet zijn van een vorm die het resultaat is van scheppende menselijke arbeid en dus van
creatieve keuzes, en die aldus voortbrengsel is van de menselijke geest. Daarbuiten valt in elk
geval al hetgeen een vorm heeft die zo banaal of triviaal is, dat daarachter geen creatieve arbeid
van welke aard ook valt te aan te wijzen.’
• Geen auteursrecht op ‘achterbankgesprekken’
• ‘Blijkens die transscripties bestaan de door Endstra uitgesproken teksten uit schier eindeloze
reeks onafgemaakte, slecht lopende en ronduit kromme zinnen.
Het bijzondere is wel dat een rechter geen cultuurrechter is, maar hij wel een subjectieve keuze
moet maken of iets wel of niet onder een cultureel goed valt.
Functie auteursrecht aangetast?
• gevaar van monopolisering en uitdrogen van inspiratiebronnen?
– gesprek = conversatiemiddel bij uitstek
– bescherming = belemmering van nieuwe creaties
• vrijheid van meningsuiting
– verslag over gesprekken = inbreuk?
– wettelijke beperkingen voldoende?
We hebben iets als vrijheid van informatie en dan is het beschermen van gesprekken niet een
goed idee anders kunnen wij ons als mensheid niet door ontwikkelen en dan wordt het individu
gecommercialiseerd. Maar op het moment dat je dat gaat doen is het ook de vraag waar de grens
ligt hierbij. Er zijn dus nadelen aan het te ver uitrekken van het auteursrecht.
Rb Den Haag 6 maart 2009 Noordwand/Spits
Deze zaak ging over het auteursrecht van het behangpapier (met een streep) Moet dat ook
auteursrechtelijk beschermd zijn?
• Noordwand:
– onderneming op het gebied van wandbekleding
– verhandelt behangdessins ‘Topchic’ en ‘Assorti’
