Hoorcolleges Notariële Ambtsuitoefening
Hoorcollege 1
De Notariswet + Procesrecht Bewijs hst 5.1 en 5.2
Veel van de notariswet 1, 5, 9 t/m 25 - zelf bestuderen. De Notariswet is te vinden op Kluwer.
Algemene aspecten
Het notariaat is afhankelijk van het vertrouwen dat het publiek in het notariaat heeft. Zonder
vertrouwen, is het notariaat waardeloos. Het komt in heel veel gevallen aan op de kernwaarden
van het notarisambt.
Onpartijdigheid, dat wil zeggen dat een notaris niet afhankelijk kan zijn van anderen. Hij moet
zodanig vrij zijn, dat hij het vertrouwen kan waarmaken. Financiële afhankelijkheid, belangen van
kantoren etc. Onafhankelijkheid is de andere kernwaarde.
Zorgvuldigheid, een slordige notaris vreet aan het vertrouwen van het publiek in de notariële
akte. Zij moeten niet bijv. het verkeerde perceel in de leveringsakte noemen, of de verkeerde
erfgenamen bij een testament. Een notaris wordt geacht zorgvuldig te werk te gaan. Hij moet ook
zorgvuldig optreden, rekening houden met zijn clientèle. Dus ook niet een bot persoon zijn. Een
notaris is meer dan slechts een schrijver.
De notaris heeft de bevoegdheid om authentieke akten te verlijden wanneer dit aan hem door de
wet wordt gesteld of wanneer een partij zulks van hem verlangt. Ook dient hij andere in de wet
aangegeven werkzaamheden te verrichten.
Authenitieke akte: 156 lid 2 RV: Vereiste vorm en bevoegdelijk uitgeoefend. Je hebt authentieke
akten dus je hebt ook akten welke niet authentiek zijn. Authentieke akten worden uitgeoefend
door ambtenaren en een notaris is een soort ambtenaar. Er zijn wel meer notariele akten welke
authentieke akten zijn. Dus elke notariele akte is een authentieke akte, maar niet elke authentieke
akte is een notariele akte. Bijvoorbeeld: een akte opgemaakt door de ambtenaar van de
burgerlijke stand. Dat is geen notariele akte, maar wel een authentieke akte. Een ander voorbeeld
is de deurwaardersakte.
Notariele akte opgemaakt volgens de regels van de wet op het notarisambt, dan is het een
notariele en authentieke akte.
Soms moet er sprake zijn van een notariele akte, anders is er sprake van een nietige
rechtshandeling. Bijv. het oprichten van een stichting. Ook als je een hypotheekakte wil opstellen.
Als je een huis gaat kopen, overdracht van de woning notariele akte. Het opmaken van huwelijkse
voorwaarden dient ook te geschieden bij notariele akte. Het splitsen van een pand in
appartementsrechten ook. Ook de meer exotische gevallen: verkopen van openbare
kweekspechten.
Waarom wordt de notariele akte zo belangrijk door de wetgever gevonden? Bekend voorbeeld:
Zweedse bruid arrest, daar oordeelt de HR dat reden voor het voorschrift van de notariele akte
niet allen bestaat voor derden maar ook ter bescherming van partijen. Casus: man en vrouw
trouwen en de vrouw belooft na het huwelijk mee te gaan om huwelijkse voorwaarden te maken
maar dat doet ze uiteindelijk niet. Zij kan er niet aan gehouden worden om toch wel die huwelijkse
voorwaarden te gaan maken.
Domein monopolie van de notaris: Als de wet dwingend de notariele akte voorschrijft. Alleen de
notaris is bevoegd die rechtshandeling vast te leggen. Maar sommige dingen daar kun je gewoon
voor kiezen om dat wel of niet bij de notaris te doen.
Bevordering van de rechtszekerheid: een maatschappelijk belang, boven het belang van de
rechtszoekende. Het publiek moet vertrouwen op het product van de notaris. Bijv. dat een notaris
bij een overdracht van de woning moet uitzoeken of de verkoper wel beschikkingsbevoegd is.
(Titelonderzoek). Ook wordt er gecontroleerd of de gemaakte afspraken worden nagekomen. Bijv.
in koopovereenkomsten staat vaak aangegeven dat een goed wordt geleverd vrij van hypotheken
en beslagen en dergelijken. Dan is het wel belangrijk dat de koper weet dat dat zo is. De notaris
controleert of de verkoper voldoet aan die verplichting. De notaris zegt dan bijvoorbeeld zelf die
hypotheek op om te zorgen dat er wel aan alle voorwaarden van de overeenkomst wordt voldaan
en dat de rechtszekerheid niet in het geding komt.
, Een ander voorbeeld is de toestemming van 1:88, een echtgenoot dient voor bepaalde
rechtshandelingen zijn toestemming te verlenen. De rechter repareert dat vaak door de
toestemming in de leveringsakte te vermelden en de echtgenoot mee te laten tekenen. Hij hoeft
dat niet te doen want hij verricht de levering en het behoort bij de titel maar hij doet dat wel vaak
zodat de rechtshandeling niet achteraf kan worden vernietigd. Hij hoeft niet ervoor te zorgen dat
de toestemming komt, maar hij moet mensen dan wel laten weten wat er aan de hand is of
proberen te repareren.
Het geldt niet alleen voor de rechtsbescheming van de partijen bij de akte, maar ook om alle
overige partijen die mogelijk rechtsgevolgen aan de akte kunnen ondervinden. Er zijn namelijk ook
derden die belangen bij de akte kunnen hebben. De verantwoordelijkheid gaat niet zo ver als bij
de partijen, maar de notaris mag deze niet negeren. Denk bijvoorbeeld aan de zekerheidstellers.
De notariele akte heeft een belangrijke bewijsrechtelijke positie. De personen die een notariele
akte hebben ondertekend hebben dwingend bewijs voor de rechter. Dat betekent dat de rechter
er van uitgaat dat het bewijs geldig is, behoudens tegenbewijs. De rechter mag het bewijs niet
wegen. Als in een notariele akte staat dat koper en verkoper op 5 januari de koopovereenkomst
hebben gesloten, dan staat dat vast. Maar of dat ook daadwerkelijk is gebeurd, daar kan wel nog
tegenbewijs worden geleverd. Als een notaris weet dat men niet de waarheid spreekt dan mag hij
er niet aan meewerken, maar het is natuurlijk onmogelijk om alles te controleren.
Als je rechtsbescherming moet verlenen dan weet je eigenlijk ook dat niet alle partijen even sterk
zijn in situaties. Een voorbeeld hiervan is het arrest Groningse huwelijkse voorwaarden, waarin
een notaris zijn vrouw zo ver had gekregen om huwelijkse voorwaarden te tekenen dat er sprake
was van een gemeenschap van goederen maar eigenlijk was het zo dat dat heel nadelig was voor
de vrouw want zij was heel welvarend en de man had hele hoge schulden. De notaris had de
plicht om haar op de hoogte te stellen van de positie die haar te wachten staat. Het is de taak van
de notaris om te waken voor de juridische onkunde en feitelijk overwicht.
De notaris moet ook een soort van compenserende partijdigheid opnemen. Dus met de
partijdigheid zorgt hij uiteindelijk ook weer voor onpartijdigheid. Het uitleggen van de gevolgen is
onderdeel van de rechtsbescherming.
Dit alles is in de loop der jaren ontwikkeld, het is niet allemaal in een keer gebeurd. Vroeger was
de notaris veel meer lijdelijk en nu heeft hij toch meer een zelfstandige functie.
De notaris als poortwachter De notaris staat als beschermer van het maatschappelijk belang.
Hij moet er bijv voor zorgen (middels de WWFT), dat criminele organisaties geen voet aan de
grond krijgen in de bovenwereld.
De notaris is ambtenaar, maar wel een bepaalde soort ambtenaar. Hij verschaft data voor de
overheid. De akten van de notaris worden geregistreerd. De notaris biedt gegevens aan aan de
KvK. Hij geeft dingen aan het kadaster, UBO register, het CTR en CLTR, noem het maar op.
Een andere belangrijke notariele taak, is de belasting ontvangen. De notaris is een
belastingontvanger die de overdrachtsbelasting ontvangt. 2.3 miljard euro in 2019. In 2020 was de
overdrachtsbelasting al 3,1 miljard euro. De notaris doet dit onbezoldigd, hij krijgt er niets voor
maar als hij een fout maakt, dan heeft hij wel een probleem. Daarom moet de belasting ook van
tevoren voor de overdracht aan de notaris worden betaald.
Een ander punt waaraan je kan zien dat de notaris ambtenaar is, is de bestrijding middels de
WWFT. Ook voor niet notarissen heeft de WWFT gevolgen, advocaten, juwelen handelaren etc. Dit
is niet van oudsher van de notaris, maar meer sinds nieuwe jaren. De ongebruikelijke transacties
moeten worden gecontroleerd en het is ook zo dat de identi catie plicht heel belangrijk is. De
gene die voor je zit moet ook daadwerkelijk de gene zijn die hij zegt dat hij is.
(Vroeger werd er onderscheid gemaakt op grond van banen, namelijk Jan Jansen de bakker.)
Hoewel de notaris een ambtenaar is, is het geen overheidsorgaan. Hij is niet een
vertegenwoordiger van de overheid. Maar hij is wel een bestuursorgaan in de zin van de AwB, hij
kan namelijk wel publiekrechtelijke rechtshandelingen verrichten. Dat werd bij het opstellen van de
wet over het hoofd gezien. Maar later toen dat gerealiseerd werd, kwam je in de knel te zitten
fi