Samenvatting Middeleeuwse Geschiedenis
Blauw = essentiële data, dikgedrukt = optioneel, dungedrukt = ter illustratie/contextopbouw
Barbara Rosenwein: Loyola Chicago. Onderzoek in London, Rome. Gastprofessor Parijs, Utrecht, Gothenburg. Schrijft over politiek, sociaal en religieus (niet economisch!).
schreef over: Abdij Cluny, Emotie in de middeleeuwen, privileges in de middeleeuwen. Daarnaast diverse handboeken.
H1 TRANSFORMATIE ROMEINS RIJK 300-600
Weerlegging E. Gibbon: geen verval maar grote opleving Romeins Rijk in de provincies (Rome zelf wel verval).
Hervormingen Diocletianus. Opkomst Barbaren. Opkomst Christendom. Opkomst plattelandssamenleving, verval steden.
jaar
212 Romeins burgerrecht voor alle vrije inwoners Rijk - Caracalla
Oost: Levant onder controle Sassaniden t/m 633 (Moslimveroveringen)
235- Crisis van de derde eeuw – barbaarse invallen, epidemieën en bevolkingsafname, rekruteringsproblemen barbarisering leger vestiging Germanen in Romeins rijk.
284 soldatenkeizers: Centrum rijk naar Milaan. Later Trier, Sardica (= Sofia), Nocimedia, Constantinopel inflatie, schulden en rekwisities. Leegloop stadsraden.
284- Diocletianus - hervormingen: 4 prefecturen met 4 keizers. Hervorming muntstelsel, maximumprijzen. Legerhervormingen: staand leger (grens) + responsieleger
305
306- Constantijn de Grote
337 313 edict van Milaan godsdienstvrijheid in het hele rijk (einde christenvervolging)
325 concilie van Nicaea: formalisatie katholiek dogma
376 Hunnen vallen Europa binnen, Visigothen verdreven naar Rome Hunnen: Attila de Hun †453 noot: enige voorbeeld van ‘snelle volksverhuizing’ Völkerlawine (H.Wolfram)
378 Keizer Valens gedood door Visigothen, Alaric vestigt zich met Visigothen (379) Rosenwein: ‘huwelijksrelatie Rome/Gothen: wonen langs grenzen Rom. Rijk (wooing), 3 de eeuwse plunderingen en
afkopen geweld door Rome, >250plunderingen Balkan/Anatolië: militair onderdrukt. Bondgenoten in c.330: auxiliares. 376 Hunneninvasie: verzoek vestiging, moord op keizer. Uiteindelijk
verspreiding over Z-Eur.(c.410-480)
391/2 Keizer Theodosius verbiedt heidense praktijken - Christendom staatsreligie. † Scheiding Oost en West!
Privatisering relieken: rijke Romeinen kopen/verkrijgen relieken en bewaren ze thuis reactie: St. Ambrosius bewaart relieken onder kathedraal Milaan: precedent voor latere tijden
410 West: Visigothen plunderen Rome, Romeinen verlaten GB Oost: keizer Theodosius, codex Theodosius 438 (constitutie en rescripten)
476 West: Romulus Augustulus afgezet ter wille van Odoaker, Vestigingsplaats: Ravenna Oost: keizer blijft, middelklasse nieuwe rijkdom, geschoolde elite heeft baantjes in admin.
481-511 Merovingers Clovis I, Frankrijk verslaat Romeins gouverneur/rivalen en wordt koning Belastinginning zeer efficiënt.
c.490 Theoderik de Grote, koning Italië nadat hij Odoaker vergiftigd heeft (opdracht keizer Zeno, O-R). Wordt door Romeinen gezien als Romeins heerser. Vestigingsplaats: Ravenna. Instituties blijven!
c.540 Benedictijner regel geschreven: ora et labora. Sober leven, broederschap, geen eigen bezit (wel kloosterbezit: erg rijk!), losjes vegetarisch. (zie bron: Benedictijner regel)
553 Erfopvolging W-Rom. Rijk mislukt. Justinianus (Byz.) en Lombarden nemen delen Italië over. Italië grotendeels verwoest. Ostrogothen naar het westen verhuisd. Instituties imploderen.
527- West: barbaarse koningen, hebben eigen wetscodes Oost: Keizer Justinianus, codex Justinianus 529 (keizerlijke wetscode):
565 digest (juridische ideeën) & institutes (tekstboek voor advocaten).
Wat zijn barbaren? Rosenwein: ‘Germanen (= volk van overkant Rijn), Gothen, Franken, Grote expansie: Noord-Afrika (v. Vandalen), Z-O-Spanje, Sicilië
Bourgondiërs. Leefden in relatie tot Rom. Rijk.’ Latere indeling: ‘volken die Germaans spreken’ Italië (Ostrogothen) mislukt: verwoesting Italië, Lombarden nemen over
Ethnogenese: ‘begin van volk of groep’. Door Sovjet Yulian Bromley. Verspreid door Reinhard Wenskus 1961. Flexibele aard van etnische identiteit: traditionskerne van aristocratische krijgerselite
die volgers om zich heen verzameld (uit andere groepen): de stam. Etnische tradities worden overgedragen binnen deze traditionskerne. Volgers niet noodzakelijkerwijs uit zelfde etnische groep.
Assimilatie kwam veel voor. Grieks/Romeinse bronnen hebben hier raciale groepen van gemaakt: klopt niet!
stammen: 20.000-100.000 mensen (gens), vooral militair georganiseerd. Zijn er altijd al, maar lijken te verschijnen in de tijdlijn wanneer ze zich samen organiseren in militair verband.
Zie bron: Cassiodorus: historicus/staatsman/monnik met duidelijk Romeinse titels (o.a. consul/quaestor). Schreef de brieven voor Theoderik en boeken over geloof. Vb. Rom.-Chr. mengcultuur.
Ingehuurd door Justinianus
1
, Volksverhuizingen: (völkerwanderug/ les invasions des barbares): kleine elites verzamelen volgelingen onder gezamenlijke naam en verplaatsen zich geleidelijk.
H2 OPKOMST BROEDERCULTUREN 600-750
Voortzetting Romeinen in Byzantijns rijk (iconoclasme en Bulgaarse invasie).
Opkomst Islam en Umayyaden. Strijd om erfenis Mohammed: sjiieten en soennieten
Opkomst W-Europa: Anglo-Saksen, Merovingische Franken. Adoptie van Rooms-katholicisme.
jaar Oost-Romeins/Byzantijnse Rijk jaar Islamitisch Rijk jaar West/Europa
Ruralisatie en oorlogen zorgen voor krimp en leegloop steden. 410 Romeinen verlaten GB – Saksen nemen over
c.480- Koning Clovis I, Merovingers (reizend hof)
511 - Salische wetten: gelijke verdeling erfenis onder alle zoons.
541- Justiniaanse pest afname bevolking. Leegloop steden (vb. 607- Veroveringen Levant en Anatolië onder Chosroes II, Sassaniden. - 3 rijken: Neustria, Austrasia en Bourgondië. Aquitanië gedeeld.
750 Efeze). Ruralisatie. 614 Wil terug naar tijd van Xerxes en Darius. - hofmeier: toegang koning, sluiten van verdragen met adel
587 Reccared, koning Visigothen, wordt katholiek 570- Mohammeds leven, groeit op in Quraysh Landbouw: gemengd bedrijf, zelfvoorzienend, kleinschalig.
632 622 Hijra: migratie van Mecca naar Medina, begin Isl. jaartelling In bezit van aristocraten. Pachters bewerken land, soms vrije
624 slag om Badr boeren.
597 Augustinus komt aan bij koning Ethelbert
632: † Mohammed, opvolging: Abu Bakr, Umar
607- Oorlog tussen Byzantijnen en Sassaniden 590- Paus Gregorius de Grote
630 604 590 St.-Columbanus arriveert op continent. Bekeert Merovingers
broederschap (Ummah) bindt vijandige stammen samen:
die zeer vroom worden (waren eerst heiden). Kloosterexplosie Fr.
stichting stabiele staat. Voorwaarde voor handel/bloei!
Noot: Ieren gingen vrijwillig in ballingschap: offer voor geloof
633 Begin Islamitische expansie buiten Arabië Ca.65 Clovis II = st. Bathilde: ‘moeder van het hof’ en schenker van vele
Tweedeling: Uthman opvolger (= Qurash-stam), wordt 0 landgoederen aan de kerk.
vermoord in 656 door volgelingen Ali. 664 Synode van Whitby: Northumbriaanse koning Oswy neemt
Burgeroorlog: Ali vermoord door eigen volgelingen in 661 Rooms-katholiek standpunt over. O.a. datum pasen
scheiding Soennieten en Sjiieten.
687 Slag bij Tertry. Neustrië vs. Austrasië. Hofmeier Aus. dominant!
681 Bulgaarse invasie Oost-Romeinse gebieden (zie 1018) 661- Umayyaden-kalifaat onder Mu’awiyah, tot 750 (soennieten) Vroeg-middeleeuwse maatschappij:
750 661 dood van Ali verdeeld in 3 klassen:
vanaf hier ‘Byzantijns Rijk’ door historici 711-715 Islamitische verovering Spanje - oratores: zij die bidden: monniken/nonnen, overige legaten
Mosliminvasies: gesteund door Joden en Monofysieten. - bellatores: zij die vechten: vazallen (= ridders) vechten in ruil
726- 1ste periode van Iconoclasme, Leo III hoofdstad: Damascus. Zeer sterk centraal bestuur. Arabische voor leen (feodum). Officiële ceremonie van loyaliteit, met kus.
787 750 eind Justiniaanse pest elite sterk bevoordeeld in verder divers rijk. Wegsluizen belasting - laboratores: zij die werken: grootste en armste klasse. Alle
Klein maar krachtig: naar hoofdstad zorgt voor regionale onvrede (zie 740) boeren/pachters/horigen. Geen eed van trouw, wel afhankelijk
- Centraal bestuur: Constantinopel, hofhouding - vestiging in en buiten oude Romeinse steden, adoptie v. van leenman. Verplichtingen erfelijk doorgegeven.
- verdeling in Themen: staand responsieleger in centrum theme Romeinse instituties: munt, ambtenarenapparaat, handelsroutes - Latijn bleef dominante taal intelligentia/adel
- sterke muren van C’nopel, moderne vloot, Grieks vuur Kalief: Macht Merovingers: nageslacht, allianties met
- Romeinse instituties: keizerlijke macht, belasting, wetten - door Soennieten gezien als politiek leider. Qu’ran heeft gezag geestelijken/adel, rjikdom: geconfisceerd Romeins staatsland,
- zagen zichzelf als Romeinen. over kalief, dus kalief mag Qu’ran niet duiden. Romeins administratief systeem.
- Sjiieten (na 10de eeuw): kalief is politiek en religieus leider: 714- Karel Martel (zie Clovis) naamgever huis Meroveg
imam en mahdi (messias), want: opvolger van Mohammed. 740 732: slag bij Poitiers. Islamitische invasies stoppen
Islam (comparative approach) Christendom (comparative approach)
- soc./pol.: snelle militaire expansie, aanpassing/realiteitszin Isl. heersers - soc./pol.: Romeinse infrastructuur: diocesen/bischopsdommen, parochies
Noord-GB: Picten, zuiden: Kelten/Bretons (chr./Rom.), rest: Breton Ierland: (Scots) enige christenen buiten Rom. Rijk. Na val Rome: Scots naar noord-GB (vanuit Ierland)
Als wees. Deze stam domineerde Mekka en de toegang tot de heidense Ka´ba: heidens heiligdom waarbinnen geweld was verboden: voorwaarde voor handel en pelgrimage.
Veel jongensbaby’s. Naast vrouw ook concubines. Huwelijken met vrouwen van lage geboorte (soms slavinnen) ter voorkoming politieke moorden. Vrouwen zorgen voor familiezaken hof; genieten vrijheid. Adbij v. St. Denis!
2
