Een ontwerpgericht onderzoek naar casemanagement op de klinische vervolgbehandeling.
B RON AFBEELDING : (GGZ F RIESLAND, 2020).
1
Lisa Hummel | Adviesrapport | 2022-2023
,Colofon
Student : Lisa Hummel
NHL-account : lisa.hummel@student.nhlstenden.com
Studentnummer : 4698088
Klas : VV4F
COL-docent : Sonja Kuipers| sonja.kuipers@nhlstenden.com
Studieloopbaanbegeleider : Peggy Bijlsma| peggy.bijlsma@nhlstenden.com
Hoge school : NHL Stenden University of Applied Sciences
Academie voor Zorg en Welzijn
Opleiding : Hbo Verpleegkunde
Studiejaar : 2022-2023
Onderwijsperiode : Semester 2
Product : lhummel-OVKB21V4ADV-2223-kans1
Beoordelingsformulier : BO-lhummel-OVKB21V4ADV-2223-kans1
Opdrachtgever
Naam organisatie : GGZ Friesland
Titel : Onderzoek naar casemanagement op de KVB
Contactpersoon : Froukje Leistra| Froukje.Leistra@ggzfriesland.nl
Beoordelaar
Eerste beoordelaar : Sonja Kuipers| sonja.kuipers@nhlstenden.com
Tweede beoordelaar : Bauke Aalbers|b.aalbers@freeler.nl
Aantal woorden : 9970
2
Lisa Hummel | Adviesrapport | 2022-2023
,Voorwoord
Dit adviesrapport is geschreven voor GGZ Friesland gericht op de afdelingen van de klinische
vervolgbehandeling (KVB) te Franeker. Het schrijven van dit adviesrapport maakt onderdeel uit van
de afstudeerfase van de onderzoeker aan de opleiding hbo-Verpleegkunde te NHL Stenden
Hogeschool Leeuwarden.
In een periode van twintig weken is er onderzoek gedaan naar het casemanagement op de KVB. Door
middel van kwalitatief onderzoek zijn resultaten verkregen waaruit conclusies zijn getrokken die
antwoord geven op de onderzoeksvraag. Aan de hand van deze uitkomsten heeft de onderzoeker
een aantoonbaar advies kunnen geven aan de praktijk.
Tijdens het maken van dit adviesrapport heeft de onderzoeker ondersteuning gehad van
verschillende personen. Ten eerste gaat mijn dank uit naar Froukje Leistra en Hermine Sijtema, de
opdrachtgever en de dagcoördinator van de KVB, voor hun goede begeleiding en ondersteuning
tijdens het proces. Ook wil ik mijn begeleidend docenten, Sonja Kuipers en Sara van de Par,
bedanken voor hun sturing en feedback tijdens de lessen. Daarnaast wil ik mijn medestudente Isa
Poelstra bedanken voor haar feedback tijdens het proces. Tot slot wil ik alle participanten bedanken
die hebben mee willen werken aan dit onderzoek.
Lisa Hummel,
Leeuwarden, juni 2023
3
Lisa Hummel | Adviesrapport | 2022-2023
,Samenvatting
Aanleiding
Op de KVB in Franeker is geconstateerd dat door onderbezetting van het Active Recovery Triad (ART)
team en twee subafdelingen (Nij Lankum en Lankwert), behandelprocessen niet helder en eenduidig
verlopen binnen de KVB. Hierop is de beslissing genomen voor de hervorming van het
behandelproces. Met ingang van oktober 2022 hebben de verpleegkundigen de rol van casemanager
gekregen. De verpleegkundigen op de KVB zijn gewend klinisch te werken, de rol van casemanager is
voor hen nieuw. Het is binnen de projectgroep onvoldoende bekend hoe de verpleegkundigen
invulling hebben gegeven aan de rol van casemanager. Dit maakt dat het onvoldoende bekend is hoe
verpleegkundigen de rol van casemanager uitvoeren en wat ze nodig hebben om de rol van
casemanager uit te voeren.
Doelstelling
Binnen twintig weken zal er inzicht verkregen worden in de uitvoering van de rol van casemanager.
Met betrekking tot dit vraagstuk zullen aanbevelingen gedaan worden voor interventies die een
bijdrage leveren aan het verbeteren van de rol van een klinisch werkende casemanager.
Onderzoeksvraag
Wat hebben de verpleegkundigen van de Klinische vervolgbehandeling (KVB) in Franeker nodig om
hun rol als casemanager uit te voeren bij patiënten met ernstig psychiatrische aandoeningen (EPA)?
Methode
Door een ontwerpgericht onderzoek is kwalitatief onderzoek uitgevoerd aan de hand van het Double
Diamond model. De volgende methodieken zijn verwerkt: deskresearch, contextual interviews en Lo-
fi prototyping.
Resultaten
Uit de resultaten is gebleken dat de werkzaamheden van de verpleegkundigen over het algemeen
hetzelfde zijn gebleven. Het werken met het overdrachtsbord in het elektronisch patiëntendossier
was echter een nieuwe methode om doel- en herstelgericht te werken. De verpleegkundigen hebben
knelpunten ervaren bij het doel- en herstelgericht werken aan de hand van vaardigheidsdoelen.
Daarnaast misten ze de samenwerking met woonbegeleiders en vonden ze de taakverdeling
onevenredig.
Conclusie
Uit dit onderzoek bleek dat verpleegkundigen behoefte hadden aan handvatten bij het doel- en
herstelgericht werken. Op basis van deze bevindingen werden drie prototypes ontwikkeld. Een
format voor het opstellen van vaardigheidsdoelen, het evalueren van doelen door middel van
caseloadbesprekingen en de inzet van een digitale toepassing. Prototype één en twee bleken het
meest geschikt en werden ondersteund bevonden voor het doel- en herstelgericht werken.
Prototype drie werd niet breed ondersteund vanwege financiële beperkingen en aversie tegen
smartphonegebruik.
Aanbevelingen
Voor vervolgonderzoek wordt aangeraden om het ontwerpgerichte onderzoek voort te zetten en de
laatste fase, de deliver fase, van het Double Diamond model te doorlopen. Er wordt aangeraden om
prototype één en twee tegelijk verder te testen, aanpassen en ontwikkelen. Daarnaast wordt
aangeraden om het casemanagement op andere afdelingen binnen de KVB te onderzoeken. Mogelijk
zouden de prototypes ontwikkeld binnen dit onderzoek ook ingezet kunnen worden op de andere
afdelingen binnen de KVB.
4
Lisa Hummel | Adviesrapport | 2022-2023
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Inleiding ............................................................................................................................. 7
1.1 Aanleiding ...................................................................................................................................... 7
1.2 Probleemanalyse ........................................................................................................................... 7
1.3 Probleemstelling............................................................................................................................ 8
1.4 Onderzoeksdoel............................................................................................................................. 8
1.5 Onderzoeksvraag ........................................................................................................................... 8
1.6 Verpleegkundige relevantie .......................................................................................................... 8
1.7 Leeswijzer ...................................................................................................................................... 9
Hoofdstuk 2: Deskresearch ................................................................................................................... 10
2.1 Deskresearch ............................................................................................................................... 10
2.1.2 Literatuurvraag ......................................................................................................................... 10
2.1.3 Begripsdefiniëring .................................................................................................................... 10
2.1.4 Zoekstrategie ............................................................................................................................ 11
2.1.5 Resultaten deskresearch .......................................................................................................... 11
2.1.6 Conclusie deskresearch ............................................................................................................ 14
2.1.7 Implicaties praktijkonderzoek .................................................................................................. 14
2.1.8 Operationaliseringsschema ...................................................................................................... 15
Hoofdstuk 3: Methode .......................................................................................................................... 16
3.1 Onderzoeksdesign ....................................................................................................................... 16
3.2 Onderzoekspopulatie .................................................................................................................. 17
3.3 kwaliteitscriteria .......................................................................................................................... 17
3.3.1 Credibility ............................................................................................................................. 17
3.3.2 Dependability ....................................................................................................................... 17
3.3.3 Confirmalibility ..................................................................................................................... 18
3.3.4 Transferability....................................................................................................................... 18
3.3.5 Authenticity .......................................................................................................................... 18
3.4 Ethische aspecten .................................................................................................................... 18
Hoofdstuk 4: Discoverfase..................................................................................................................... 19
4.1 Gebruikte methodes.................................................................................................................... 19
4.2 Contextual interviews.................................................................................................................. 19
4.2.1 Onderzoekspopulatie contextual interviews ........................................................................... 19
Hoofdstuk 5: Definefase ........................................................................................................................ 20
5.1 Gebruikte methodes.................................................................................................................... 20
5.2 Thematische analyse ................................................................................................................... 20
5.2.1 Resultaten thematische analyse .............................................................................................. 20
5
Lisa Hummel | Adviesrapport | 2022-2023
, 5.2.2 Conclusie thematische analyse ......................................................................................... 25
5.2.3 Design challenge....................................................................................................................... 26
Hoofdstuk 6: Developfase ..................................................................................................................... 27
6.1 Gebruikte methodes.................................................................................................................... 27
6.2 Lo-fi prototyping .......................................................................................................................... 27
6.2.1 Onderzoekspopulatie Lo-fi prototyping ................................................................................... 27
6.2.2 Resultaten Lo-fi Prototyping .................................................................................................... 28
6.2.3 Lo-fi prototyping sessie ............................................................................................................ 31
6.2.4 Thematische analyse Lo-fi prototyping sessie.......................................................................... 31
6.2.4 Conclusie Lo-fi prototyping ...................................................................................................... 32
Hoofdstuk 7: Discussie .......................................................................................................................... 33
7.1 Inhoudelijke discussie.................................................................................................................. 33
7.2 Methodologische discussie ......................................................................................................... 34
Hoofdstuk 8: Conclusie .......................................................................................................................... 35
Hoofdstuk 9:Aanbevelingen .................................................................................................................. 36
Literatuurlijst ......................................................................................................................................... 37
Bijlagen .................................................................................................................................................. 40
Bijlage A: 5W1H model ...................................................................................................................... 40
Bijlage B: Schema hervorming behandelproces ................................................................................ 41
Bijlage C: Verantwoording verpleegkundige competenties .............................................................. 45
Bijlage D: Zoektermen ....................................................................................................................... 48
Bijlage E: zoekstrategie en Level of evidence .................................................................................... 49
Bijlage F: Inleidende brief interview.................................................................................................. 51
Bijlage G: Informed consent .............................................................................................................. 52
Bijlage H: Interviewvragen ................................................................................................................ 53
Bijlage I: Format vaardigheidsdoelen ................................................................................................ 55
Bijlage J: Lo-fi prototyping sessie ...................................................................................................... 56
Bijlage K: Storyboard participanten .................................................................................................. 57
Bijlage L: Visie klinische vervolgbehandeling .................................................................................... 63
Bijlage M: Feedback opdrachtgever en Peerfeedback medestudent ............................................... 64
Bijlage N: Reflectie op proces ............................................................................................................ 73
Bijlage O: SafeAssign ......................................................................................................................... 75
6
Lisa Hummel | Adviesrapport | 2022-2023
,Hoofdstuk 1: Inleiding
1.1 Aanleiding
Volgens Akwa GGZ (2023) zijn er naar schatting 281.000 patiënten in Nederland met ernstige
psychische aandoeningen. Ongeveer 75% van deze patiënten krijgt zorg van verschillende
zorginstanties. Het begrip 'ernstige psychische aandoeningen' wordt gebruikt om een bepaalde
doelgroep aan te duiden. Delespaul (2013, p. 429) definieert de doelgroep die hieronder valt als
volgt:
De consensusgroep stelt voor om mensen tot de groep met EPA te rekenen wanneer: Er
sprake is van een psychiatrische stoornis, die zorg/behandeling noodzakelijk maakt. En die
met ernstige beperkingen in het sociaal en/of maatschappelijk functioneren gepaard gaat.
Waarbij de beperking oorzaak en gevolg is van een psychiatrische stoornis. En niet van
voorbijgaande aard. Waarbij gecoördineerde zorg van professionele hulpverleners in
zorgnetwerken geïndiceerd is om het behandelplan te realiseren.
Patiënten met EPA ervaren op verschillende levensgebieden problemen. Hierdoor zijn ze vaker
langdurig in zorg. Om de zorg voor deze patiënten goed te organiseren, is gecoördineerde zorg van
zorgnetwerken en professionals van belang. Daarnaast is het belangrijk om begeleiding, behandeling
en ondersteuning in meerdere gebieden met elkaar te gelijkstellen (Akwa GGZ, 2023). Om de
behandeling en begeleiding van patiënten met EPA vorm te geven is in de Verenigde Staten van
Amerika de methode casemanagement opgericht. Dit gebeurde tijdens de periode van
dehospitalisatie die werd aangemoedigd door de overheid in de late jaren zeventig (Ministerie van
Volksgezondheid, Welzijn en Sport, 2011). Casemanagement is een methodische werkvorm die
ingezet wordt bij patiënten waarbij de zorgvraag complex is. Vanuit de behoeften van de patiënt
wordt de zorg gecoördineerd (Mahler et al., 2013). GGZ Friesland is een organisatie die zorg verleent
binnen verschillende settingen aan de EPA doelgroep, zowel intra- als extramuraal. Door middel van
ambulant casemanagement streeft GGZ Friesland ernaar om de zorg af te stemmen op de specifieke
behoeften van patiënten en om hen te helpen op meerdere levensgebieden. De intramurale setting
waar dit onderzoek zich op focust heet de klinische vervolgbehandeling (KVB). De KVB bestaat uit
twee subafdelingen Lankwert en Nij Lankum. GGZ Friesland streeft naar het verbeteren of op peil
houden van de kwaliteit van zorg die zij leveren aan patiënten. Om die reden is onderzoek doen een
belangrijk onderdeel van GGZ Friesland (GGZ Friesland, 2016).
1.2 Probleemanalyse
Grieta Bouma (persoonlijke communicatie, 4 juli 2022) geeft aan dat “op de KVB in Franeker is
geconstateerd dat door onderbezetting van het Active Recovery Triad (ART) team en twee
subafdelingen (Nij Lankum en Lankwert), behandelprocessen niet helder en eenduidig verlopen
binnen de KVB.” Hierop is de beslissing genomen voor de hervorming van het behandelproces op de
KVB (zie Bijlage A). Bij de zorg voor patiënten met EPA zijn meerdere disciplines en specialisten
betrokken, die elk hun eigen taken hebben. Door middel van een schema is een patiënt journey
gemaakt van negen maanden waarbij per stap staat vermeld welke taken uitgevoerd dienen te
worden en door wie (zie Bijlage B). In dit schema is de rol van casemanager opgenomen, deze rol
dragen de verpleegkundigen uit sinds oktober 2022. De rol betreft een nieuwe rol voor de
7
Lisa Hummel | Adviesrapport | 2022-2023
, verpleegkundigen op de afdelingen van de KVB. Dit gaat gepaard met een nieuwe manier van
werken.
1.3 Probleemstelling
Nederland is een voorloper als het neerkomt op betaalbaarheid, kwaliteit en toegankelijkheid binnen
de zorg (Rijksoverheid, 2021). Echter komen binnen de zorg geregeld uitdagingen voor. Deze
uitdagingen zijn vooral toegespitst op een zorgsysteem dat niet aansluitend genoeg is om optimale
zorg voor patiënten te kunnen bieden. Dit komt niet door gebrek aan inzet van professionals, maar
het ontbreken van de samenwerking tussen verschillende partijen. De zorg voor de doelgroep
patiënten met EPA is een thema die hieronder valt (EHdK, 2020). Om het zorgsysteem beter te laten
aansluiten is het casemanagement ingevoerd op de KVB. Het casemanagement komt voort uit de
Flexible Assertive Community Treatment (FACT) methodiek. FACT is een vorm van ambulante zorg
voor de EPA doelgroep. De projectgroep van de KVB heeft gepoogd het casemanagementmodel
vanuit de FACT-methodiek klinisch te maken om zo de behandelprocessen te verbeteren (Zie Bijlage
B). Per ingang van oktober 2022 is het casemanagement geïmplementeerd waarbij de
verpleegkundigen zelf verantwoordelijk zijn voor de uitvoering. Het is binnen de projectgroep
onvoldoende bekend hoe de verpleegkundigen invulling hebben gegeven aan de rol van
casemanager. Dit maakt dat het onvoldoende bekend is hoe verpleegkundigen de rol van
casemanager uitvoeren en wat ze nodig hebben om de rol van casemanager uit te voeren.
1.4 Onderzoeksdoel
Binnen twintig weken zal er inzicht verkregen worden in de uitvoering van de rol van casemanager.
Met betrekking tot dit vraagstuk zullen aanbevelingen gedaan worden voor interventies die een
bijdrage leveren aan het verbeteren van de rol van een klinisch werkende casemanager.
Het hogere doel is om uiteindelijk bij te dragen aan het soepel verlopen van het behandelproces en
daarmee bij te dragen aan de continuïteit en kwaliteit van zorg.
1.5 Onderzoeksvraag
Wat hebben de verpleegkundigen van de Klinische vervolgbehandeling in Franeker nodig om hun rol
als casemanager uit te voeren bij patiënten met ernstig psychiatrische aandoeningen?
1.6 Verpleegkundige relevantie
Onderzoek naar casemanagement is van aanhoudend belang voor de verpleegkundige
beroepspraktijk, omdat verpleegkundigen in verschillende zorgsettingen de rol van casemanager op
zich kunnen nemen. Casemanagement is een methodische manier van werken waarbij coördinatie
van zorg voorop staat. Het is een methode die een positieve bijdrage kan leveren aan de continuïteit
en kwaliteit van zorg. Het bijdragen aan de continuïteit en kwaliteit van zorg is iets waar
verpleegkundigen continu naar streven als ze werken vanuit de CanMEDS-rollen (Lambregts et al.,
2016). Ook de beroepscode Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN) stelt dat
verpleegkundigen een bijdrage dienen te leveren aan de ontwikkeling van het beroep en de kwaliteit
van zorg (V&VN, z.d.). De onderzoeker heeft met het schrijven van dit adviesrapport gewerkt aan de
volgende CanMEDS rollen; rol 3 Samenwerkingspartner, rol 4 Reflectieve EBP-Professional en rol 7
Professional en Kwaliteitsbevorderaar. Voor de verdere uitwerking zie Bijlage C.
8
Lisa Hummel | Adviesrapport | 2022-2023
