Het medicatiehesje
Beroepsproduct: Deskundigheid bevorderen (SIV)
Naam: Bas Langhout
Stage instelling: Sint Maartenskliniek
Afdeling: C1 Orthopedie
Tutor: Ineke Hoogenstrijd
Examinator: Jacqueline Theunissen
,Naam student: Bas Langhout Studentnummer: 519647 Examinator: Jacqueline Theunissen
Inhoud
Het medicatiehesje.................................................................................................................................1
Inleiding..................................................................................................................................................2
Resultaten enquêtes...........................................................................................................................3
Vraagstelling.......................................................................................................................................4
Zoeken....................................................................................................................................................4
Richtlijn...............................................................................................................................................4
Engelstalig artikel................................................................................................................................5
Artikel.....................................................................................................................................................8
Conclusie en aanbeveling.......................................................................................................................8
Bibliografie..............................................................................................................................................9
Bijeenkomst kwaliteit bevorderende activiteit.....................................................................................11
Doelen bijeenkomst..........................................................................................................................11
Doelgroep.........................................................................................................................................11
Werkvormen.....................................................................................................................................11
Instructievorm..................................................................................................................................11
Discussievorm...................................................................................................................................11
Reflectie................................................................................................................................................12
EBP-stappen......................................................................................................................................12
Bijeenkomst......................................................................................................................................12
Inleiding
Medicatiefouten komen met enige regelmaat voor op C1 van de Sint Maartenskliniek in
Nijmegen. C1 is een orthopedieafdeling. Op deze afdeling worden patiënten opgenomen
2
,Naam student: Bas Langhout Studentnummer: 519647 Examinator: Jacqueline Theunissen
vanwege bot- en gewrichtsklachten. Daarnaast worden patiënten acuut opgenomen in
verband met een infectie verkregen door ingebracht materiaal vanuit de kliniek.
Rond 2008 is het fluorescerende medicatiehesje met de tekst 'Niet storen, ik deel medicatie'
op de afdeling ingevoerd met de gedachte dat verpleegkundigen niet gestoord worden
gedurende het aanreiken/toedienen van medicatie tijdens de medicatieronde. Het is de
onderzoeker opgevallen dat de verpleegkundigen op de afdeling hier om verschillende
redenen nauwelijks gebruik van maken. In overleg met de seniorverpleegkundige en
werkbegeleiders leidde dit tot het opzetten van een kwaliteitsopdracht.
Het medicatieproces bestaat uit een aantal stappen waaronder het toedienen/registreren
(Task force medicatieveiligheid care, 2012). In elke stap kunnen medicatiefouten voorkomen.
Uit onderzoek blijkt dat 50% van de medicatiefouten in ziekenhuizen wordt gemaakt tijdens
het toedienen/registreren dat gebeurt tijdens de medicatieronde. (Krahenbuhl-Melcher et al.,
2007). Voor deze stap zijn hoofdzakelijk verpleegkundigen verantwoordelijk.
In het algemeen is bekend dat verstoringen of afleidingen gedurende de medicatieronde
bijdraagt aan verminderde werkefficiëntie wat leid tot medicatiefouten (Brixey et al., 2007).
Daarbij is gebleken dat verstoringen een vooraanstaande oorzaak zijn voor MAE's
(Medication Administration Errors) tijdens de medicatieronde (Westbrook, Woods, Rob,
Dunsmuir & Day, 2010).Uit onderzoek blijkt dat de meest voorkomende verstoringen worden
veroorzaakt door collega verpleegkundigen (43%) en diverse verstoringen uit de omgeving
(25%), zoals geluid van piepers, gesprekken in de omgeving door verpleegkundigen,
schoonmakers en apothekers die voorraden opnemen en aanvullen (Smeulers, Hoekstra,
van Dijk, Overkamp & Vermeulen, 2013). Daarnaast leiden ook ICT verstoringen tot fouten in
het medicatieproces (Biron, Loiselle, & Lavoie-Tremblay, 2009).
Uit onderzoek blijkt dat er een verbetering zichtbaar is in het aantal sterfgevallen dat mogelijk
mede door een medische of organisatorische fout in het ziekenhuis overleed. Voor 2008
overleden er jaarlijks 1960 patiënten mogelijk door zo'n fout (NIVEL, 2007) en in 2012 970
(NIVEL, 2013). Deze verbetering is te danken aan het landelijke VMS veiligheidsprogramma
(Veiligheid Management Systeem) dat in 2008 geïmplementeerd werd en waar bijna alle
ziekenhuizen in Nederland aan deelgenomen hebben, waaronder de Sint Maartenskliniek
(NIVEL, 2013). Tevens werd rond deze tijd het medicatiehesje ingevoerd.
Het gebruik van medicatiehesjes is afkomstig uit de luchtvaart, komt wereldwijd voor en is
een goedkope interventie. Er wordt gedacht dat de hesjes het aantal verstoringen gedurende
medicatierondes en MAE's verminderd. In de praktijk blijkt echter dat het hesje niet populair
is bij verpleegkundigen, omdat zij het effect in twijfel stellen en zich niet prettig voelen bij het
dragen ervan. Daarnaast blijkt uit een systematic review dat het beschikbare bewijs over de
effectiviteit van de hesjes nog schaars is (Raban & Westbrook, 2013).
Om bovenstaande redenen, is de motivatie om het hesje te dragen zwak en kunnen
verpleegkundigen onwillig worden in het dragen ervan (Smeulers, Onderwater, van Zwieten,
& Vermeulen, 2014).
De uitslag van dit onderzoeksverslag is belangrijk, omdat de effectiviteit van deze hesjes
mogelijk kan worden vastgesteld en belemmeringen kunnen mogelijk worden geïdentificeerd,
waardoor de uitvoering in de praktijk gehandhaafd of geschrapt kan worden.
Resultaten enquêtes
In Mei 2017 is er gevraagd aan verpleegkundigen op C1 om anoniem een enquête in te
vullen over het gebruik van het medicatiehesje. In de uitkomsten was te lezen dat 16 van de
18 verpleegkundigen (n=18) het medicatie hesje niet altijd draagt.
3
, Naam student: Bas Langhout Studentnummer: 519647 Examinator: Jacqueline Theunissen
Vier verpleegkundigen gaven aan er niet altijd aan te denken of het te vergeten. Vijf
verpleegkundigen beschreven dat het onmogelijk is om in de avond en nachtdienst de
telefoon en pieper af te geven bij een collega, waardoor het volgens de verpleegkundigen
niet uit maakt of het hesje wel of niet gedragen wordt. De verpleegkundige wordt dan toch
wel gestoord.
Één verpleegkundige gaf aan zich te schamen wanneer het medicatiehesje gedragen wordt,
omdat hij/zij dan nare opmerkingen krijgt van patiënten en collega's.
Zes verpleegkundigen beschreven te twijfelen aan het effect van het hesje, omdat zij geen
verschil merken in verstoringen bij het wel dan niet dragen ervan en zij het tevens niet erg
vinden om te worden gestoord.
Twee verpleegkundigen beschreven het hesje wel altijd te dragen, omdat het volgens de één
verplicht is en voor de ander een gevoel creëert om extra op de eigen concentratie te letten.
Daarnaast blijkt dat zes verpleegkundigen het meest gestoord worden door collega's,
bezoekers en patiënten. Twaalf verpleegkundigen gaven aan gestoord te worden door
patiënten, omdat de patiënten vaak niet weten waarvoor het hesje dient en toch vragen
stellen.
De verpleegkundigen weten dus niet of het hesje daadwerkelijk zorgt voor minder
verstoringen en medicatiefouten. Blijkbaar relateert zich dit niet alleen aan kennis, maar ook
aan een organisatorische en persoonlijke/sociale factor. Hieruit vormde de hoofdvraag.
Vraagstelling
Draagt het 'niet storen' -medicatiehesje(I) van verpleegkundigen(P) bij aan minder
medicatiefouten en storingen(O) gedurende de medicatieronde?
Dit resulteerde in de volgende deelvraag:
Hoe kan de afdeling ervoor zorgen dat het medicatiehesje gedragen wordt, indien blijkt dat
het daadwerkelijk zorgt voor minder verstoringen en medicatiefouten gedurende de
medicatieronde?
Het doel van dit onderzoeksverslag is om te bepalen of het dragen van het hesje door
verpleegkundigen gedurende de medicatieronde zorgt voor minder medicatiefouten en
minder verstoringen. Het onderwerp van dit onderzoeksverslag is beroepsrelevant, omdat dit
bijdraagt aan het behouden van de kwaliteit van zorg die de verpleegkundige levert.
Kwaliteitszorg is één van de competenties die genoemd wordt in het Beroepsprofiel
Verpleegkundige (V&VN, 2012). De resultaten zijn van belang voor zowel zorgverleners als
de patiënt.
Financiering
De medicatiehesjes zijn/worden ingekocht door de apotheek van de Sint Maartenskliniek.
Zoeken
Als eerste is er gezocht naar een richtlijn die van toepassing is op de vraagstelling, waarna
er naar een Engelstalig artikel in de database van Pubmed is gezocht. De uitwerking hiervan
is weergegeven in de onderstaande tabel.
Richtlijn
Het is de onderzoeker opgevallen dat er na zoeken en benaderen van verpleegkundigen en
apothekers geen richtlijn op C1 dan wel online te vinden is over het verstrekken van
4