Dit bestand bevat alle aantekeningen en extra informatie die gegeven wordt door de docent. De artikelen die je voor het vak moet kennen worden in principe verwerkt in de collegestof, waardoor dit alles is wat je nodig hebt!
Aantekeningen inleiding in de forensische psychologie
College 1 Introductie
Wat is klinische forensische psychologie?
- Wetenschap die zich bezighoudt met:
Afwijkend (antisociaal) gedrag.
Persoonlijkheid.
Cognities.
Preventie en interventie.
Diagnostiek.
Snijvlak met de andere takken van psychologie (medische, biologische,
ontwikkelings-, sociale).
Het forensische werkveld:
- Politiebureau en huis van bewaring (= cellencomplex waar een persoon in hechtenis wacht op
het oordeel van de rechter, deze personen zijn nog niet veroordeeld).
- Gevangenis en penitentiair psychiatrisch centrum (PPC)(= hier verblijven gedetineerden die
psychiatrische zorg nodig hebben, voor psychiatrische aandoeningen, verslaving of
verstandelijke beperking).
- Pro-Justitia rapportage (NIFP: Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en
Psychologie).
- Zorginstellingen: (van geen beveiliging tot zwaarbeveiligd)
Forensisch psychiatrische poloklinieken deeltijdbehandeling.
Forensische woonbegeleiding (F-RIBW) – Niveau 1.
Forensische psychiatrische afdelingen (FPA) – Niveau 2.
Forensische psychiatrische klinieken (FPK) – Niveau 3.
Forensische verslavingszorgklinieken (FVK).
Forensisch psychiatrische centra (FPC) = TBS kliniek – Niveau 4.
Hangen of leven:
- Criminele carrière start vaak op jonge leeftijd.
- Hoe eerder de fout in, hoe hardnekkiger de problemen.
- Blijvende problematiek: moeite met het krijgen van een baan.
- Wat kunnen we hier aan doen?
De oorsprong van de ‘Forensische Psychologie’:
- Hippocrates (460-377 v. Chr).
- Middeleeuwen (ca. 500-1500):
De rechter kon een persoon ‘onnozel’ verklaren. Deze persoon werd dan onder
curatele van de familie geplaatst (= toestand waarin een meerderjarig persoon het
beheer en de beschikking over zijn goederen is ontnomen).
Machtiging voor opsluiting.
- Voor de verlichting:
15e eeuw: dolhuizen -> de forensische psychiatrie (in plaats van de mensen te
straffen, moeten ze ook hulp krijgen, maar wel in opsluiting).
Bezeten: heksenvervolging (m.n. 16e en 17e eeuw) -> mensen werden gezien als
bezeten door de duivel en er werd hiermee op bedevaart gegaan. Als de persoon
, hierna beter was, werd deze vrijgelaten. Zo niet, dan werd de persoon op de
brandstapel gedaan).
Johannes Wier (1515-1588) -> staat aan de oorsprong van de forensische
wetenschap. Vroeg zich af of er niet een natuurlijke oorzaak was.
Een ommekeer: de Verlichting
- 18e eeuw: Franse Revolutie – het verlichte denken.
- 1810: Code Pénal (FR).
- 1809 in NL: Crimineel Wetboek (de rechters hadden alles voor het zeggen, waardoor hier veel
misbruik van gemaakt werd).
1811: Code Pénal (NL) (straffen als de doodstraf werden geschrapt)(iedereen werd gelijkt
gestraft, dus ook kinderen).
- 1886: invoering Wetboek van Strafrecht (voorbode van het huidige rechtssysteem)(onder de
10 jaar geen straffen meer, onder de 16 jaar lichtere straffen).
- Meer aandacht psychische afwijkingen.
Natuurwetenschappelijke benadering.
- Engeland: ‘Moral treatment’.
- Enkele wettelijke regelingen voor opsluiting psychisch gestoorden.
19e eeuw:
- Pinel: ‘manie sans délire’ = gemoedstoestand zonder aantasting van het verstand (het inzicht
kwam dat mensen niet altijd toerekeningsvatbaar zijn voor de misdaden die ze plegen).
- Steeds meer rechtszaken waarin de dader niet gestraft werd op grond van de geestelijke
toestand.
- 1841: eerste Krankzinnigenwet: toezicht en verbetering.
Er kwamen ook verbeteringsgestichten om deze mensen te helpen.
- 1884: nieuwe Krankzinnigenwet, later 1993: Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische
Ziekenhuizen (BOPZ).
4 verklaringen van psychische stoornissen:
- Erfelijkheid: immorele mensen brengen immorele mensen voort, dit klopt niet. Niet zo zwart-
wit als wordt gedacht.
Psychologische kenmerken geërfd van voorouders.
Erfelijkheid van crimineel gedrag.
Immoreel gedrag af te leiden uit uiterlijke kenmerken (Cesare Lombroso).
- Degeneratie (= achteruitgang van de genenpoel zorgt voor immoraliteit, dit klopt niet).
- Evolutie (= met elke nieuwe generatie gaan de kenmerken beter worden, dus moreler.
Devolutie (achteruitgang) zou er dan voor moeten zorgen dat mensen immoreler worden, dit
klopt ook niet).
- Neurologische verklaringen (= door bepaalde neurologische zaken kan je bepaalde gedrags-
en persoonlijkheidsveranderingen vertonen waardoor je misdrijven gaat plegen, klopt wel).
Strafrecht jeugdigen in 19e/20e eeuw:
, - Eerder: geen onderscheid tussen kind en volwassene.
- Tijdens Code Pénal: ‘zonder oordeel des onderscheids’ (= jongeren onder de 16 jaar kunnen
nog niet goed onderscheiden wat goed en slecht is, en kunnen dus ook niet volledig
verantwoordelijk worden gehouden).
- 1905: invoering Kinderwetten -> onder de 18 jaar houden we er rekening mee dat kinderen
niet altijd goede beslissingen kunnen maken, en wordt er minder zwaar gestraft.
- Van straffen en wreking naar verbetering ↓
- Staat in het teken van de verschuiving naar moderne strafrechtschool:
belang dader, niet de daad:
Gericht op herstel/verbetering.
Rechtvaardige straf.
Mildere straffen, maar garantie veiligheid burgers?
20e eeuw:
- Voorstel Van Hamel: we passen de straf aan, aan de hand van de zwaarte van het misdrijf.
Lichtere vergrijpen: maatregel of straf ter afschrikking.
Zwaardere vergrijpen: behandeling en verpleging van lange duur.
Zeer zware straffen: terbeschikkingstelling van de regering; behandeling van 10 jaar
en daarna verdere overweging.
- 1928: “Psychopathenwetten” -> opname strafrecht: TBS van de Regering (TBR) en verpleging.
- Veel nieuwe instellingen -> Stopwet in 1933.
TBR: veel mensen kregen dit, maar de plaatsen waren beperkt. Er kwam een
Stopwet -> we moeten ons vooral gaan richten op de echte zware delicten.
Ontwikkeling na de Tweede Wereldoorlog:
- Commissie naoorlogse strafrecht: genuanceerde opvattingen.
- Utrechtse school: Baan, Pompe en Kempe, internationaal toonaangevend (de wetenschap
moet er meer in betrokken worden).
- Betere zorg voor gevangenen en ook speciale zorg voor gedetineerden met een psychische
stoornis.
- Jaren ’60: toename duur TBS maatregel.
- Ca. 1995: introductie Longstay-afdelingen (door de toename van de duur van TBR waren deze
afdelingen nodig).
Basiswetgeving TBS:
- In 1971 ontstond een veranderende tijdgeest met meer nadruk op zelfbeschikking en
tolerantie van andere leefstijlen (antipsychiatrie).
- 1988: TBR -> TBS.
- 1993: Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen (Wet BOPZ).
- Binnen enkele decennia ontstond een groep patiënten met ernstige psychiatrische
ziektebeelden waaraan geen intensieve zorg en begeleiding werd gegeven en die in sommige
gevallen overlast veroorzaakten. BOPZ ingrijpen niet (lang genoeg) mogelijk.
Straffen of behandelen:
, - Waar wordt iemand van verdacht?
- Maakt hij een zieke/gestoorde indruk? (PJ-rapportages = onderzoeken door een psychiater of
psycholoog naar een persoon die betroken is in een rechtszaak).
- Wat staat voorop: noodzaak behandelen of noodzaak bestraffen?
- Welk onderzoek is vereist om een besluit te nemen over de passende maatregel die tevens
voldoet aan criteria van proportionaliteit, subsidiariteit en effectiviteit?
Proportionaliteit: de ingreep of maatregel moet in verhouding staan tot het te
voorkomen gevaar.
Subsidiariteit: een ingrijpende maatregel is alleen toelaatbaar als met een lichtere
niet kan worden volstaan.
Doelmatigheid: de behandeling of maatregel moet effectief zijn in het afwenden van
het gevaar.
Basis onder opleggen maatregel:
- Delict gepleegd waarvoor minstens 4 jaar gevangenis kan worden opgelegd (ernst is hier
criterium).
Niet (helemaal) verantwoordelijk te houden als gevolg van psychische ziekte of
stoornis = (verminderd toerekeningsvatbaar of) ontoerekeningsvatbaar.
Die indien niet behandeld tot herhaling van delict leidt.
- Dus: bij de instroom is de kans op recidive (= herhaling van strafbaar gedrag) theoretisch
gezien 100%. Deze moet met de tijd afnemen. De behandeling moet tevens gericht zijn op
het terugdringen van het recidive risico tot maatschappelijk aanvaardbare normen.
Kern van de Tbs-maatregel:
- TBS is een behandelmaatregel en geen strafmaatregel.
- In de wet ligt niet alleen vast dat behandeling nodig is, maar wordt ook de opdracht tot
resocialisatie gegeven.
- Beveiliging van de samenleving is het directe doel.
- Verhouding controle-zorg: waarop sturen?
Op korte termijn door hoge beveiliging van gebouwen (controle staat voorop).
Op langere termijn door de stoornis of ziekte zodanig te behandelen dat gevaar voor
herhaling voldoende geweken is (gefaseerde behandeling neemt de plaats van
controle steeds een beetje in).
- Verlof is onderdeel van het TBS-stelsel omdat terugkeer in de samenleving uiteindelijk doel is.
- De zorg is heel erg gefaseerd, omdat je bepaalde dingen stap voor stap moet aanpakken om
succes te hebben.
Basiswetgeving en ontwikkelingen TBS:
- 2006: Commissie Visser Parlementair Onderzoek:
Belangrijkste verbeteringen: langer volgen van Tbs-gestelden na voorwaardelijke
beëindiging.
Onderzoek naar risico’s en effecten van Tbs-behandelingen.
Betere aansluiting tussen de justitiële en de reguliere zorg.
Meer voorzieningen op maat.
- Bij implementatie van de aanbevelingen accent eenzijdig op beveiliging maatschappij
(verlofverlening).
- Politiek-maatschappelijk klimaat is verhard.
- Enkele incidenten bepalen beeld Tbs-gestelde.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper marrehuijsmans. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
