Voor het vak Capita Selecta Therapy heb ik een gedeelte van de Protocollaire Behandelingen voor Volwassenen met Psychische Klachten (2017) samengevat. Het gaat om de volgende hoofdstukken:
Boek 1 - hoofdstukken 3, 4 & 6 (sociale angst, paniekstoornis en PTSS)
Boek 2 - Hoofdstukken 1, 2, 4 en 10 (De...
Samenvatting Capita Selecta Therapy
Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische klachten
Deel 1 – Hoofdstuk 3: Protocollaire behandeling van patiënten met een sociale-
angststoornis
INLEIDING
Sociale-angststoornis wordt gekenmerkt door een uitgesproken of intense angst voor sociale
situaties waarin een persoon vreest zich op een bepaalde manier te gedragen of dusdanige
angstverschijnselen te vertonen, zoals blozen, trillen of zweten, dat anderen hierover negatief
zullen oordelen. Deze angst heeft betrekking op hoe men op anderen overkomt.
Specificatie ‘alleen plankenkoorts’ kan worden toegevoegd.
Ongeveer 9% van de bevolking voldoet ooit in het leven aan de diagnose. Vaker bij vrouwen.
Men wacht vaak 13 tot 15 jaar met het zoeken van hulp. Komt mede doordat mensen niet
weten dat behandeling mogelijk is. Ongeveer bij twee derde sprake van comorbiditeit.
Stoornis is bij 50% al op hun 11e aanwezig. Bij 80% voor 20e levensjaar aanwezig.
- Essentiële in standhoudende factoren in cognitieve modellen zijn 1) negatieve
gedachten over sociale afwijzing als gevolg van eigen sociale onhandigheden (CS-US
relatie), 2) zelfgerichte aandacht en 3) veiligheidsgedrag.
- Catastrofale gedachten, als-dan-uitspraken.
- Stellen geen bijzonder hoge eisen aan sociaal gedrag van zichzelf of anderen, maar
zijn ervan overtuigd dat zij niet kunnen voldoen aan de normale standaard van sociaal
gedrag.
- Hypervigilantie voor signalen van afkeuring. vermijding niet de mogelijkheid om
tegendeel te bewijzen.
- Zelfgerichte aandacht versterkt niet alleen gevoelens van angst en fysiologische
reacties, maar zorgt er ook voor dat informatie van buiten slecht wordt opgenomen. Zij
baseren daardoor hun oordeel over zichzelf op intern gegenereerde interoceptieve
informatie, zoals de manier waarop ze zich voelen. Er ontstaat dan een feedbackloop
waarbij de catastrofale verwachting van negatieve beoordeling en afwijzing gevoed
wordt en de zelfgerichte aandacht in stand gehouden wordt.
- Patiënten maken vaak niet de gevreesde catastrofale reacties mee. Dit komt volgens
hun door hun veiligheidsgedrag’ bijvoorbeeld doordat ik op mijn woorden lette.
o Veiligheidsgedrag kan juist de gevreesde situaties uitlokken; bijvoorbeeld
kopje niet willen laten trillen leidt tot hoge spierspanning uitputting trillen.
Niet willen opvallen in vergadering zacht spreken iedereen stil en aandacht
volledig op je gericht omdat men je niet kan verstaan.
o Veiligheidsgedrag bestaat ook uit interne mentale processen waardoor
patiënten continu hun eigen gedrag monitoren en alles wat ze zeggen in hun
hoofd voorbereiden en herhalen.
- CGT is meest effectief bij sociale-angststoornis. Ook medicatie met SSRI’s is
effectief. Combinatie van beide lijkt geen effectiviteit toe te voegen en heeft niet de
voorkeur.
o Individuele CGT is effectiever dan groepsbehandeling of gedragstherapie met
exposure. De individuele CGT integreert exposure met cognitieve elementen.
, Sociale vaardigheidstraining helpt niet kan veiligheidsgedrag juist in de hand
werken.
- De besproken protocollaire behandeling is gebaseerd op die van Clark en Wells
(1995), Clark (2001) en Wild en Clark (2015). Meest effectief bij 14 sessies van 90
minuten.
ASSESSMENT
- Social Phobia and Anxiety Inventory (SPAI-18): Ernst van de sociale-angststoornis,
verschillende sociale situaties
- Self-focused Attention Scale (SFA); mate van zelfgerichte aandacht.
- Social Phobic Belief Scale (SPB): Negatieve gedachten.
- Fear of Negative Evaluation (FNE): Angst voor negatieve evaluatie.
- Subtle Avoidance Frequency Examination (SAFE): veiligheidsgedrag.
BEHANDELPROTOCOL
- 14 sessies van 90 minuten.
o Sessie 1: Het cognitieve model toepassen en uitleg geven van de behandeling.
o Sessie 2: Rollenspel: manipulatie van zelfgerichte aandacht en
veiligheidsgedrag
o Sessie 3: Introductie videofeedback
o Sessies 4-7: Presentaties met videofeedback
o Optioneel vanaf sessie 3: Negatieve zelfcoaching veranderen
o Optioneel vanaf sessie 4: Extern gerichte aandacht trainen
o Sessie 8-12: Gedragsexperimenten
o Sessie 13: Imaginatie met rescripting
o Sessie 14: Terugvalpreventie
Sessie 1: Het cognitieve model toepassen en uitleg geven van de behandeling.
- Behandeling start met het in kaart brengen van de diverse aspecten van de sociale
angst van de patiënt. Deze worden in kaart gebracht in het model van de sociale-angst-
stoornis. Start met vragen naar een veelvoorkomende sociale situatie waarin de angst
wordt ervaren. Ongeveer half uur. Vraag door op de volgende zaken:
o Gedachten: gevreesde sociale onhandigheden (CS) staan centraal (blozen,
trillen etc). Zoek bij elke gevreesde sociale onhandigheid naar het catastrofale
scenario (US), uitgedrukt in als-dan-gedachten.
o Veiligheidsgedrag: “Wat doet u om te voorkomen dat anderen u dom of raar
vinden?”.
o Verhoogd zelfbewustzijn: vaak vanuit toeschouwersperspectief. “Hoe denkt u
dat u op anderen overkomt?”
- Uitleg over de behandeling: Verwijs steeds terug naar het cognitieve model.
GEBRUIK BIJLAGE 3.1! Uitleggen:
o Dat in het begin van de behandeling presentaties gebruikt gaan worden om te
oefenen met een spanningsvolle situatie en dat de presentaties worden
opgenomen en teruggekeken om te onderzoeken of de negatieve
verwachtingen uitkomen.
o Dat in de tweede sessie een rollenspel zal worden gedaan om zelfgerichte
aandacht en veiligheidsgedrag verder te onderzoeken. Wordt opgenomen.
o Levert spanning op. Toets of de patiënt van plan is om de behandeling voort te
zetten.
, - Introductie dagboekformulier: iedere dag een situatie beschrijven waarin hij sociaal
angstig is.
- Lijst met tien moeilijke sociale situaties: oefenlijst voor exposure. Begin hiermee en
laat patiënt het thuis afmaken.
- Huiswerk:
o Uitleg van de behandeling (bijlage 3.1) doorlezen
o Ingevulde cognitieve model doorlezen en invullen
o SPAI en SAFE invullen als basismeting van de ernst van de klachten en
veiligheidsgedrag.
o Elke dag een dagboekformulier voor sociale situaties invullen.
o De lijst met tien moeilijke sociale situaties afmaken.
Sessie 2: Rollenspel: manipulatie van zelfgerichte aandacht en veiligheidsgedrag
- Huiswerkbespreking: neem SAFE en SPAI in. Bespreek kort het cognitieve model en
vul dit eventueel aan met de resultaten van de SAFE. Het overige huiswerk wordt aan
het einde van de sessie besproken.
- Rollenspel: manipulatie van zelfgerichte aandacht en veiligheidsgedrag. Patiënten
spelen een sociale situatie na die ze spannend vinden. Eerst met zelfgerichte aandacht
en veiligheidsgedrag, daarna zonder. Situatie is meestal een gesprekje met een
vreemde. Collega of stagiair kan assisteren. Formuleer negatieve verwachtingen. Na
elk rollenspel volgt evaluatie middels vragenlijstje. Neem de rollenspellen op.
o Instructie eerste rollenspel: U gaat zometeen een gesprek voeren met NAAM
over ONDERWERP. De opdracht is als volgt: focus uzelf en monitor
voortdurend hoe u overkomt; onthoud precies wat u net hebt gezegd en
vergelijk dit met wat u daarna gaat zeggen, zodat u niets zegt wat een
negatieve indruk kan achterlaten; doe zoveel mogelijk uw best om uw woorden
goed te kiezen, vloeiend te praten en voorkom stilzitten; vermijd oogcontact.
o Instructie tweede rollenspel: U gaat zometeen opnieuw een gesprek voeren met
NAAM over ONDERWERP. De opdracht is nu als volgt; monitor niet hoe u
overkomt, maar concentreer u in plaats daarvan op het gesprek en wees uw
natuurlijke zelf; doe niet uw best om de juiste woorden te kiezen of vloeiend te
praten; zeg gewoon wat er in u opkomt zonder te censureren of te plannen wat
u gaat zeggen; vermijd oogcontact niet.
o Nabespreking: meestal blijkt tot hun verbazing dat tijdens tweede rollenspel
minder angst gevoeld wordt. Stel op socratische wijze twee kenpunten vast: 1)
zelfgerichte aandacht en veiligheidsgedrag leiden eerder tot meer dan tot
minder angst, en 2) patiënten gebruiken hun eigen interoceptieve aandacht om
in te schatten hoe zij overkomen.
- Nabespreking huiswerk: doornemen oefenlijst tien moeilijke situaties. Geen
hiërarchie. Bespreek de dagboekformulieren; wees spaarzaam met algemene
complimenten maar geef concreet aan wat goed is ingevuld.
- Huiswerk: laat de patiënt dagelijks een situatie uitvoeren uit de oefenlijst, zonder
veiligheidsgedrag en met extern gerichte aandacht. Dagboek invullen.
Sessie 3: Introductie videofeedback
- Huiswerkbespreking: bespreek de dagboekformulieren voor sociale situaties, besteed
aandacht aan disconfirmatie van de angstige verwachting, mate van zelfgerichte
aandacht en het veiligheidsgedrag.
, - Videofeedback: Terugkijken opname uit vorige sessie. Door de videofeedback als
volgt voor te bereiden worden biases die interfereren voorkomen of verminderd:
o Formulier bijlage 3.7. Voorspellen wat ze zullen zien op de video.
o Interne video construeren van hoe zij denken te zijn overgekomen tijdens de
presentatie. Korte beschrijving van deze interne video.
o Instrueer patiënt om ten eerste te beoordelen hoe zij eruitzien, niet hoe ze zich
voelden. Kijk als naar een vreemde.
o Bekijk samen de video
o Nabespreking: Vergelijk negatieve voorspelling met de beoordeling van de
patiënt. Bendaruk discrepantie. Bespreek dat ie beter overkwam dan hij zich
voelde. Bespreek effect van zelfgerichte aandacht en extern gerichte aandacht
op angst. Help mee om een realistischer beeld te vormen.
- Uitleg huiswerk presentatie geven
o 3 minuten durende presentaties de komende sessies.
o Moeilijkheid onderwerpen wordt gradueel verhoogd.
Extra moeilijkheid kan gecreëerd worden door:
Zeer persoonlijk (gênant) onderwerp
Publiek toevoegen
Onderbreken op verschillende momenten
Fysiologische reacties opwekken
Kinderliedjes zingen of instrument spelen.
- Huiswerk: zelfde als vorige week + voorbereiden presentatie.
Sessies 4 t/m 7: Presentaties met videofeedback
- Huiswerkbespreking: dagboekformulieren bespreken. Houd kort, maximaal 10
minuten.
- Presentaties: minstens 2 presentaties per sessie. 3 minuten per stuk. Onderwerp is de
sociale angst met voorbeelden uit uw dagelijks leven. Collega of stagiair fungeert als
publiek.
o Eerst presentatie inleiden
o Laat patiënt staan en vraag naar persoonlijke doel tijdens presentatie. Concreet
+ meetbaar, bijv. 3x oogcontact.
o Vervolg met de aandachtstraining die aan elke presentatie voorafgaat. Telkens
afwisselend 30 seconden aandacht op zichzelf en te beschrijven en vervolgens
op de omgeving en die te beschrijven en ten slotte op de inhoud van de
presentatie en deze samen te vatten. Vraag na elk onderdeel steeds wat de
patiënt opmerkt.
o Zet apparatuur aan
o Houd de tijd bij.
o Complimenteer na afloop direct kort.
o Nabespreking: videofeedback-procedure (inclusief voorbereiding)
- Uitleg huiswerk aandachtstraining
o Tijdens wandeling elke minuut wisselen tussen aandachtsbesteding
- Huiswerk:
o Zelfde, voert nog steeds dagelijks situatie uit van de oefenlijst, zonder
veiligheidsgedrag en met extern gerichte aandacht. Daarna invullen
dagboekformulier.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper PaulSlagter. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
