Samenvatting van de hoofdstukken 1, 2, 3, 7, 8 en 11 van het boek ontwikkelingspsychopathologie bij kinderen en jeugdigen, geschreven door Jakop Rigter en Malou van Hintum. Deze samenvatting is gebaseerd op de derde, herziende druk uit 2015.
Righter, J. & Van Hintum, M. (2015). Ontwikkelingspsychopathologie bij kinderen en
jeugdigen (3e, herziende druk). Bussum: Uitgeverij Coutinho.
1: Introductie.......................................................................................................................................... 2
1.1 Ontwikkelingspsychopathologie................................................................................................... 2
2: Classificatie, diagnostiek en epidemiologie........................................................................................ 3
2.1 Inleiding........................................................................................................................................ 3
2.2 Classificatie.................................................................................................................................. 3
2.3 Diagnostiek................................................................................................................................... 4
2.4 Diagnostische methoden en instrumenten...................................................................................4
2.5 Epidemiologie............................................................................................................................... 5
3: Theorieën over ontwikkeling.............................................................................................................. 7
3.1 Inleiding........................................................................................................................................ 7
3.2 Bio-ecologische systeemtheorie................................................................................................... 7
3.3 Ontwikkelingsopgaven................................................................................................................. 7
3.4 Risico- en beschermende factoren............................................................................................... 8
3.5 Ontwikkelingstrajecten............................................................................................................... 10
3.6 Hulpverlening............................................................................................................................. 10
7: Gehechtheid en hechtingsstoornissen............................................................................................. 11
7.1 Inleiding...................................................................................................................................... 11
7.2 De normale ontwikkeling van gehechtheid.................................................................................11
7.3 Indeling van gehechtheid en hechtingsstoornissen....................................................................12
7.4 Culturele en maatschappelijke invloeden...................................................................................15
7.5 Risico en beschermende factoren.............................................................................................. 15
7.6 Preventie en behandeling van onveilige gehechtheid en hechtingsstoornissen.........................16
8: Autismespectrumstoornis................................................................................................................. 17
8.1 Inleiding...................................................................................................................................... 17
8.2 De normale ontwikkeling van sociaal gedrag tot het vijfde jaar..................................................17
8.3 Autismespectrumstoornis........................................................................................................... 17
8.4 Culturele en maatschappelijke invloeden...................................................................................21
8.5 Risico- en beschermingsfactoren...............................................................................................22
8.6 Ondersteuning en begeleiding van kinderen met autisme..........................................................22
11: Zelfregulatie en de aandachtsdeficiëntie-hyperactiviteitsstoornis...................................................24
11.1 Inleiding.................................................................................................................................... 24
11.2 Normale ontwikkeling van zelfregulatie en executieve functies................................................24
11.3 Aandachtsdeficiëntie-/hyperactiviteitsstoornis..........................................................................26
11.4 Culturele en maatschappelijke invloeden.................................................................................28
11.5 Risico- en beschermende factoren...........................................................................................29
11.6 Preventie en behandeling van ADHD.......................................................................................30
1
,1: Introductie
1.1 Ontwikkelingspsychopathologie
Ontwikkelingspsychopathologie: de wetenschappelijke discipline die onderzoekt hoe psychische
stoornissen ontstaan en zich ontwikkelen.
Psychiatrie: medische discipline die zich bezighoudt met onderzoek, diagnose en behandeling van
psychische stoornissen.
De ontwikkelingspsychopathologie gebruikt de inzichten van verschillende disciplines:
- ontwikkelingspsychologie (normale ontwikkeling);
- klinische psychologie (afwijkende ontwikkeling);
- pedagogie (opvoeding);
- kinderpsychiatrie (psychiatrische ziekten);
- biologie (erfelijkheid en lichamelijke rijping);
- sociologie (maatschappelijke processen);
- antropologie (culturele normen en waarden);
- epidemiologie (voorkomen van ziekten en stoornissen onder de bevolking).
Iemands gedragsmogelijkheden worden in de loop van zijn leven complexer. Men gaat meer
vaardigheden beheersen, ontwikkelen hun impulsbeheersing en emotieregulatie verder en gaan beter
nadenken, plannen en de gevolgen van gedrag overzien.
Het veranderen en complexer worden van het gedrag:
- Actuele verwachtingen, eisen die aan men wordt gesteld en vroegere ervaringen spelen
hierbij een rol.
- herinneringen beïnvloeden de waardering van bepaalde ervaringen, maar andersom
beïnvloeden ervaringen ook weer herinneringen.
Ontwikkelingsopgaven: het uitgangspunt om de ontwikkeling van kinderen en jongeren te beschrijven.
Het gaat hierbij om leeftijdsfase-gebonden opgaven. Voor deze opgaven zijn bepaalde vaardigheden
nodig. Als deze vaardigheden zich niet (goed) ontwikkelen, kan dit later leiden tot problemen.
Verschillende factoren beïnvloeden op verschillende momenten zowel het ontstaan als het beloop van
gedrag. Het gaat dan om:
- Kindgebonden factoren (sekse, leeftijd, intelligentie en impulsbeheersing);
- Ouder- en gezinsgebonden factoren (opleiding, inkomen, opvoedingsvaardigheden en
(lichamelijke en geestelijke) gezondheid);
- Maatschappij- en omgevingsgebonden factoren (sociale (on)gelijkheid, welvaart, onderwijs,
televisie en sociale media, culturele normen en waarden).
2
, 2: Classificatie, diagnostiek en epidemiologie
2.1 Inleiding
Op grond van kennis, opvattingen en praktijkervaring kan een gespecialiseerde hulpverlenen
categorieën uit het classificatiesysteem verbinden met psychische stoornissen.
Epidemiologisch onderzoek: onderzoek naar het voorkomen en de verspreiding van psychische en
lichamelijke ziekten onder de bevolking. Er wordt naar een samenhang gezocht tussen het
voorkomen van een stoornis en specifieke factoren, door iemand naar bepaalde ervaringen en/of
gedragingen te vragen.
2.2 Classificatie
Doel (ontwikkelings)psychopathologie: afwijkend of ‘vreemd’ gedrag goed in kaart te brengen.
Psychische stoornissen worden herkend, van elkaar onderscheiden en ingedeeld.
Een classificatiesysteem:
- helpt onderscheid te maken tussen verschijnselen;
- helpt overeenkomsten te signaleren;
- helpt zowel oude als nieuwe verschijnselen in te delen.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen grote groepen stoornissen: gedragsstoornissen, psychotische
stoornissen en angststoornissen. Binnen deze groepen bestaan er weer subgroepen.
De DSM-5: een classificatiesysteem, geen diagnostisch handboek.
- Grondlegger modern classificatiesysteem: psychiater Emil Kraepelin (1856-1926). Zijn
indeling was vooral lichamelijk georiënteerd en gebaseerd op psychiatrische patiënten met
ernstige stoornissen.
- 1980, DSM-III: hulpverleners wereldwijd gingen dezelfde criteria gebruiken om stoornissen te
categoriseren.
- De DSM is gebaseerd op afspraken die specialisten maken voor elke groep stoornissen.
Deze afspraken zijn gemaakt op wetenschappelijke basis.
Symptomen: beschrijven de stoornis, verklaren die niet. DSM beschrijft de soort symptomen, in welke
mate en gedurende welke termijn ze aanwezig moeten zijn, wil er sprake kunnen zijn van een
stoornis. Hoe meer symptomen, hoe erger iemand eraan toe is. In de DSM-5 is de mogelijkheid een
stoornis licht, matig of ernstig te specificeren.
Het is belangrijk in mate de stoornis iemands functioneren negatief beïnvloedt en een last is voor
hemzelf en/of zijn omgeving.
Stoornissen kunnen afhankelijk van iemands leeftijd anders tot uiting komen.
Comorbiditeit: wanneer mensen meer dan één stoornis tegelijkertijd hebben. Dit komt vaker voor bij
kinderen omdat zij nog in ontwikkeling zijn. Daarnaast gaan psychische stoornissen vaak ook samen
met lichamelijke klachten.
Kanttekeningen DSM:
- De DSM houdt onvoldoende rekening met de ontwikkelingscontext waarin een stoornis is
ontstaan.
- De DSM houdt te weinig rekening met de culturele context.
CBCL is populair bij psychologen. Voordelen ten opzichte van de DSM:
- CBCL sluit beter aan bij ontwikkelingspsychopathologische ideeën, omdat de dimensionale
aanpak door de tijd veranderde psychische problematiek van kinderen beter in kaart kan
brengen.
- CBCL gaat ervanuit dat er geen harde criteria bestaan voor psychische stoornissen.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper michellewarmerdam. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
