Hoofddoel strafproces
• Zorgen dat schuldigen worden bestraft en
• Zorgen dat onschuldigen niet worden bestraft
Maar hoe dan? Kan niet allebei voor 100%...
“Beter tien verdachten ten onrechte vrijuit dan één verdachte onschuldig veroordeeld”…
Je hebt allerlei waarborgen ingebracht dat een onschuldig iemand niet wordt bestraft. Bijvoorbeeld
dat je meer dan 1 bewijsstuk nodig hebt om iemand te kunnen veroordelen. Maar door die
waarborgen kan je nooit voor de 100% ook de juiste mensen bestraffen. Mensen zijn namelijk niet
verplicht om de waarheid te vertellen. In veel landen is het tweede doel belangrijker dan het eerste
doel. Liever 10 daders vrij uit dan 1 onschuldige in de gevangenis.
Hoe bereiken we die doelen?
Door:
Bevoegdheden en waarborgen
Instrumentaliteit en rechtsbescherming
Internationaal en Europees recht
• EVRM
• Art. 6: Eerlijk Proces
• Salduz
• Art. 8: recht op eerbiediging van privé- familie- en gezinsleven
• IVBPR (BUPO-verdrag)
• EU
• Richtlijnen procedurele rechten (bv. advocaat bij politieverhoor, 2013/48/EU)
• Handvest Grondrechten EU
Tijdsverloop strafproces (globaal)
- Voorbereidend onderzoek: (o.a.)
→ Opsporingsonderzoek
→ Onderzoek door rechter-commissaris
- Onderzoek ter terechtzitting
- Beraadslaging en uitspraak in eerste aanleg
- Hoger beroep
- Beroep in cassatie
- Tenuitvoerlegging
Opsporingsonderzoek
Opsporing: art. 132a Sv
, • Onderzoek i.v.m. strafbare feiten onder gezag OvJ met als doel nemen strafvorderlijke
beslissingen
Begin ‘klassieke’ opsporing: verdenking art. 27 Sv
Deze week
• Introductie (doel en bronnen strafprocesrecht)
• Verdachte en verhoor
• Opsporing v. Toezicht/controle
• Het nemo tenetur-beginsel
Verdachte begrip
Als verdachte wordt vóórdat de vervolging is aangevangen, aangemerkt degene te wiens aanzien uit
feiten of omstandigheden een redelijk vermoeden van schuld aan een strafbaar feit voortvloeit (art.
27 lid 1 Sv)
Aangifte, getuigenverklaring en onder bijzondere omstandigheden een bijzondere tip. Er moet wel
enige vorm van verificatie zijn.
https://www.npo.nl/de-kleine-lettertjes/20-05-2017/KN_1690506 (vanaf 11.25)
waarom is het belangrijk om te weten dat iemand een verdachte is?
• Mogelijkheid om bevoegdheden toe te passen (instrumentaliteit)
• Rechten van de verdachte (rechtsbescherming)
(onder meer)
▪ Rechtsbijstand
▪ Recht op informatie
▪ Interne openbaarheid
▪ Recht te worden gehoord
▪ Tolk
▪ Onschuldpresumptie (art. 6 lid 2 EVRM)
▪ Zwijgrecht (breder vanuit art. 6 EVRM: nemo tenetur)
Verhoor verdachte
Vragen (van een opsporingsambtenaar) aan een verdachte die betrekking hebben op diens
betrokkenheid bij een strafbaar feit ten aanzien waarvan hij als verdachte is aangemerkt
(Vgl. HR Verhoor en consultatiebijstand, NJ 2019/309)
Er is geen sprake van een verhoor als de vragen informatief zijn. Een verhoor kan na aanhouding op
een politiebureau plaatsvinden, maar ook gewoon op straat. Wat belangrijk is bij de eerste verhoren
van een verdachte had de verdachte in NL voor 2013 geen recht op een advocaat. Je had geen recht
om vooraf een advocaat te spreken of bij je verhoor aanwezig te hebben. Uit art. 6 EVRM vloeit voort
dat je altijd recht hebt op een advocaat tijdens je verhoor en alle verhoren daarna. Je hebt dit dus
vanaf het begin nodig. Nederland moest hiermee dus aan de slag. Toen kwam de discussie of het
Europese Hof zegt dat je al een advocaat mocht spreken voor je verhoor (consultatiebijstand) of heb
je ook het recht op een advocaat tijdens het verhoor. In NL leefde het idee dat als de advocaat erbij
was tijdens het verhoor de verdachte stil zou zijn. Het eerste verhoor werd in het strafproces heel
belangrijk gevonden in het strafproces.
Verhoor verdachte
Art. 29 Sv
,[Pressieverbod]
1. In alle gevallen waarin iemand als verdachte wordt gehoord, onthoudt de verhorende
rechter of ambtenaar zich van alles wat de strekking heeft een verklaring te verkrijgen
waarvan niet kan worden gezegd dat zij in vrijheid is afgelegd.
[Zwijgrecht en cautie]
2. De verdachte is niet tot antwoorden verplicht. Voor de aanvang van het verhoor wordt de
verdachte medegedeeld dat hij niet tot antwoorden is verplicht. Deze mededeling wordt in
het proces-verbaal opgenomen.
Als er een advocaat bij is, owrdt er beter gecontroleerd of dit goed gebeurd.
Rechtsbijstand en verhoor
• Eerste politieverhoren cruciaal
• Risico valse bekentenis; gerechtelijke dwalingen (bv. Schiedammer Parkmoordzaak)
• 1 van de bekendste zaken met gerechtelijke dwaling. Dit heeft een enrome beweging
teweeg gebracht. veel mensen dachten dat gerechtelijke dwaling helemaal niet vaak
voorkomt. We kunnen dit uiteindelijk helemaal niet weten en er zitten waarschijnlijk
ook onschuldige mensen vast. Toen is er wel werk gemaakt van videoregistratie van
politieverhoren.
• Internationale druk
• Art. 6 EVRM en rechtspraak vanaf EHRM Salduz (NJ 2009/214)
• EU-richtlijn advocaat bij politieverhoor, 2013/48/EU)
• Sinds 2017 geregeld in WvSv (art. 28 e.v.)
• Consultatiebijstand
• Verhoorbijstand
Opsporingsonderzoek
Opsporing: art. 132a Sv
(a) Onderzoek i.v.m. strafbare feiten
(b) Onder gezag OvJ
• Bevelen aan opsporingsambtenaren, art. 148 lid 2 Sv (zie art. 141-142 Sv)
(c) Met als doel het nemen van strafvorderlijke beslissingen = wel of niet vervolgen, iemand
aanhouden?
• ‘Al die beslissingen die relevant zijn met het op de naar aanleiding van een strafbaar
feit op te leggen sancties, maatregelen of voorzieningen’
• Aard van het onderzoek: (mede) gericht op het nemen van strafvorderlijke
beslissingen (c.q. strafrechtelijk ingrijpen)? Dan is er sprake van opsporing. Het
opsporingsbegrip is de start van de opsporing en op het moment dat er sprake is van
opsporing dan geldt de verbaliseringsplicht = alles wat er gebeurd moet worden
opgeschreven.
Wanneer is er sprake van opsporing en wanneer is er sprake van toezicht in het bestuursrecht? In het
strafrecht kennen we veel sterke waarborgen dan in het bestuursrecht in algemene zin. In het
strafrecht heb je het zwijgrecht, jezelf niet te hoeven belasten, het strafrechtelijke legaliteitsbeginsel,
etc. met het strafrecht kan je mensen opsluiten en daarom zijn er meer waarborgen.
Zie week 2: niet alleen ‘klassieke’ opsporing (art. 27 Sv), maar ook ‘vroegsporing’ en optreden bij
aanwijzingen terrorisme.
Tijdsverloop strafproces
- Voorbereidend onderzoek: (o.a.)
→ Opsporingsonderzoek
→ Onderzoek door rechter-commissaris
- Onderzoek ter terechtzitting
, - Beraadslaging en uitspraak in eerste aanleg
- Hoger beroep
- Beroep in cassatie
- Tenuitvoerlegging
Opsporing v. toezicht
Opsporing (art. 132a Sv)
• Reactief (bv. aangifte – optreden n.a.v. redelijk vermoeden van een gepleegd strafbaar feit)
• Proactief (‘erop uit’ –géén redelijk vermoeden van een gepleegd strafbaar feit, bv.
‘vroegsporing’ bij bijzondere opsp-bev. (zie week 2))
• Repressieve controle (vgl. alcoholcontrole WVW) = hier is het doel toch strafvordelijke
beslissingen. het is puur bedoeld om te kijken of er een bedenking ontstaat van een strafbaar
feit. daarom zetten we het bij opsporing.
Toezicht (zie o.a. hfst 5 AWB: handhaving)
• Preventieve controle: ‘prototypisch bestuurlijke activiteit’ (vgl. controle naleving van
vergunningenplicht zoals Drank- en Horecavergunning)
Het is niet altijd makkelijk om af te bakenen wanneer er sprake is van toezicht en wanneer van
opsporing. Het wordt vaak door dezelfde personen gedaan. Opsporingsambtenaren, dan denk je aan
opsporing, die hebben ook vaak toezichthoudende bevoegdheden. Ook is het zo dat ambtenaren op
basis van de algemene bevoegdheden gaan surveilleren in de buurt.
Waarom van belang?
Bijzondere waarborgen strafrecht (want verregaand middel), o.a. zwijgrecht.
In het bestuursrecht kan juist een medewerkingsplicht gelden.
Belang van zuiverheid in het gebruik van verschillende bevoegdheden die verschillende waarborgen
en voorwaarden kennen.
Opsporing v. toezicht/(preventieve) controle
Sfeerovergang
Voortgezette toepassing
Sfeercumulatie
Sfeerovergang
Toezicht gaat over in opsporing. Het uitoefenen van toezichtsbevoegdheden uit de bijzondere
wetgeving, leidt tot een verdenking, dan zit je in de opsporing, dat leidt dan tot de toepassing van
strafrechtelijke opsporingsmiddelen.
-> dat kan binnen dezelfde (bijzondere) wet, of
-> er kan sprake zijn overgang naar een andere wet: dan is tevens sprake van voortgezette
toepassing van bevoegdheden (type a hieronder)
Voortgezette toepassing van bevoegdheden
Denk aan het geweerarrest: een opsporingsambtenaar controleerde de naleving op de drankwet. Hij
trad een huis binnen met een schriftelijke machtiging, maar in de keuken zag hij een geweer liggen,
maar hij had geen schriftelijke machtiging op basis van de wet wapens en munitie. Toen probeerde
hij het geweer in beslag te nemen. De café eigenaar trok het wapen uit de handen van de ambtenaar
en werd vervolgens vervolgd wegens belemmering van een ambtshandeling. In die zaak kwam ter
sprake of dit wel mocht en of er sprake was van zuiverheid van oogmerk. Hebben we hier niet te
maken met misbruik van bevoegdheid = detournement de pouvoir. Het is van belang bij de
voortgezette toepassing is ten eerste je moet aan de voorwaarden voor die tweede
opsporingsbevoegdheid voldoen op zichzelf en ten tweede het verbod van detournement de
pouvoir. De HR is niet streng in. Als je rechtmatig op grond van opsporingsbevoegdheid een woning
betreedt mag je ook de opsporingsbevoegdheden uitoefenen die je op grond van een andere wet
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper karlijn2. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,09. Je zit daarna nergens aan vast.
