Samenvatting BIAZ
Centraal zenuwstelsel
November 2023
,Inhoudsopgave
Anatomie en fysiologie..................................................................................................................................... 4
Leerdoelen .......................................................................................................................................................... 4
Te bestuderen uit leerboeken ............................................................................................................................. 4
Neurale buis........................................................................................................................................................ 4
Fysiologie ............................................................................................................................................................ 5
Neuronen, gliacellen en witte en grijze stof ....................................................................................................... 6
Zenuwstelsel algemeen ...................................................................................................................................... 8
Cerebrum ............................................................................................................................................................ 9
Diencephalon, mesencephalon, pons en cerebellum ........................................................................................ 10
Medulla oblongata en ruggenmerg ................................................................................................................. 11
Hersenvliezen ................................................................................................................................................... 12
Intracraniële druk ............................................................................................................................................. 12
Bloedvoorziening van de hersenen ................................................................................................................... 15
Hersenventrikels en liquor ................................................................................................................................ 17
PowerPoint presentatie ‘BAZ/ BIAZ Neuro’ ...................................................................................................... 17
Centrale zenuwstelsel .................................................................................................................................. 17
Het perifere zenuwstelsel ............................................................................................................................ 22
Het autonome zenuwstelsel ........................................................................................................................ 23
Liquor ........................................................................................................................................................... 24
Intracraniële druk (ICP) ................................................................................................................................ 24
Neurologische controles .............................................................................................................................. 26
Bewustzijn ................................................................................................................................................... 29
Epilepsie....................................................................................................................................................... 32
Intracraniële bloedingen ............................................................................................................................. 33
Neurologische aandoeningen ......................................................................................................................... 38
Leerdoelen ........................................................................................................................................................ 38
Te bestuderen uit leerboeken ........................................................................................................................... 38
Bewustzijn en bewustzijnsstoornissen .............................................................................................................. 38
Neurologie ........................................................................................................................................................ 40
Neurologisch onderzoek ................................................................................................................................... 45
Epilepsie............................................................................................................................................................ 49
Vormen epileptische aanvallen ........................................................................................................................ 50
Status epilepticus.............................................................................................................................................. 52
Delier ................................................................................................................................................................ 53
Pijn, pijnbestrijding en sedatie ....................................................................................................................... 55
Leerdoelen ........................................................................................................................................................ 55
Te bestuderen uit leerboeken ........................................................................................................................... 56
Chronische pijn ................................................................................................................................................. 56
Viscerale pijn .................................................................................................................................................... 57
2
, Postoperatieve pijn en pijnbestrijding (filmpje) ................................................................................................ 57
Opioïden (filmpje) ............................................................................................................................................. 61
Anatomie en fysiologie van pijn (filmpje) ......................................................................................................... 63
Oncologische pijn ............................................................................................................................................. 67
Sedatie .............................................................................................................................................................. 68
Zintuigelijk ..................................................................................................................................................... 71
Leerdoelen ........................................................................................................................................................ 71
Te bestuderen uit leerboeken ........................................................................................................................... 71
Zintuigelijke functies......................................................................................................................................... 71
Zintuigelijke stoornissen ................................................................................................................................... 73
Endocrien stelsel ............................................................................................................................................ 75
Leerdoelen ........................................................................................................................................................ 75
Te bestuderen uit leerboeken ........................................................................................................................... 75
Vragen endocrien stelsel .................................................................................................................................. 75
Spel endocrien stelsel ....................................................................................................................................... 75
3
,Anatomie en fysiologie
Leerdoelen
Na het bestuderen van de theorie en het volgen van de lesdag kan je:
〇 De anatomie en fysiologie benoemen van het centrale en perifere zenuwstelsel, te weten:
cerebellum, diencephalon, mesencephalon, pons, cerebellum, medulla oblongata, ruggenmerg
en hersenvliezen.
〇 De anatomie en fysiologie benoemen van neuronen, gliacellen en grijze en witte stof.
〇 De verschillende hersenkwabben en functies daarvan beschrijven.
〇 Het centrum van Broca en het centrum van Wernicke beschrijven.
〇 De bloedvoorziening van de hersenen beschrijven.
〇 De hersenventrikels en de functie van het liquor beschrijven.
〇 De fysiologie benoemen (centraal vs perifeer, sympatisch vs parasympatisch en somatisch vs
autonoom).
〇 De sluitingsdefecten van de neurale buis benoemen.
〇 De onderstaande punten omtrent de hersendruk beschrijven.
o Normaalwaarden
o CPP, CBF en MAP
o Monro Kelly doctrine
o Papiloedeem
Te bestuderen uit leerboeken
• Boek anatomie en fysiologie; Hoofdstuk 8 en hoofdstuk 13, blz. 559-563 en blz. 573-575
• Boek ProActive nursing; Zorgthema 3 en zorgthema 11, blz. 399-416
Neurale buis
• In de ontwikkeling en de groei van de hersenen kunnen drie fasen worden onderscheiden: de
embryonale, foetale en neonatale ontwikkelingsfasen.
De embryonale fase wordt gekenmerkt door de ontwikkeling van de eerste structuren van de
hersenen. De ontwikkeling van de hersenen begint in de derde week van de zwangerschap.
• Eerst ontstaat de neurale plaat en een aantal dagen later ontstaat hieruit een groeve, de neurale
buis. De neurale buis ontstaat het centrale zenuwstelsel en ontwikkelt zich in een craniaal en een
caudaal deel. Vanuit het craniale deel ontwikkelen de hersenen. Vanuit het caudale deel ontstaat
het ruggenmerg.
• Tijdens het sluitingsproces van de neurale buis kunnen er problemen ontstaan, waardoor er een
onvolledige sluiting/buisvorming zal optreden. Dit noemen we een neuralebuisdefect.
• Anencefalie:
Bij anencefalie sluit de bovenkant van de neurale buis niet volledig. Dit kan resulteren in een
verminderde of afwezige ontwikkeling van de hersenen. In de meeste gevallen ontwikkeld de
hersenstam zich wel, maar ontbreekt het cerebrum. Dit neuralebuisdefect is niet met het leven
verenigbaar en pasgeboren (of ongeboren) baby’s overlijden dan ook binnen een paar uren.
• Spina bifida:
Spina bifida wordt ook wel een open ruggetje genoemd. Dit is een neurale buisdefect waarbij de
ruggenwervels niet goed sluiten om het ruggenmerg. Tijdens de zwangerschap wordt
geadviseerd om foliumzuur te slikken, omdat dit de kans op spina bifida aanzienlijk verkleint.
Spina bifida kent twee varianten:
4
, - Spina bifida occulta: dit is de verborgen spina bifida. Hierbij is de huid over het
neuralebuisdefect heen gegroeid. Hierdoor kan de spina bifida occulta bij de geboorte gemist
worden.
- Spina bifida aperta: dit is de meest voorkomende vorm van spina bifida. Hierbij is een
uitpuilende vochtblaas zichtbaar op de rug. De uitvalsverschijnselen die op kunnen treden
hangen nauw samen met de hoogte van de spina bifida. Binnen deze vorm zijn nog twee
varianten te onderscheiden:
o Meningocèle: hierbij is er sprake van een zichtbare vochtblaas op de rug, met enkel
vocht in de vochtblaas.
o Myelomeningocèle: Bij deze variant zit er in de vochtblaas niet alleen vocht, maar ook
ruggenmerg en zenuwen.
Fysiologie
• De zenuwcellen communiceren onderling met elkaar door middel van het uitwisselen van
elektrische signalen via de uitlopers. De informatie die moet worden overdragen, wordt gevormd
door het patroon van elektrische signalen. Het patroon wordt bepaald door het aantal signalen
en de zenuwcellen die erbij betrokken zijn.
• In het zenuwstelsel kan dit patroon over grote afstanden worden vervoerd via axonen. De lange
axonen geleiden signalen van het cellichaam af. Een bundel axonen heet een zenuw. Dendrieten
zijn korte uitlopers van zenuwcellen, die signalen opvangen en naar de zenuwcel toe leiden.
• De afbeelding (op de volgende pagina) toont een schematische weergaven van de
informatieoverdracht van een signaal afkomstig uit een zintuig tot aan de activatie van weefsels.
Het zenuwstelsel is ingedeeld in twee groepen; het perifere zenuwstelsel en het centrale
zenuwstelsel.
• Informatie komt het perifere zenuwstelsel binnen via sensorische zenuwvezels, de afferente
vezels. Na de informatieverwerking in het centrale zenuwstelsel worden deze impulsen door de
motorische vezels, de efferente vezels, naar de doelorganen gestuurd.
Voordat deze output de doelorganen bereikt, moet er eerste een fysiologische tweedeling
gemaakt te worden tussen het somatische zenuwstelsel (willekeurig) en het autonome
zenuwstelsel (onwillekeurig).
- Het somatische zenuwstelsel is betrokken bij het aansturen van de skeletspieren. Dit houdt
in dat alle bewuste bewegingen die wij maken, aangestuurd worden vanuit het somatische
zenuwstelsel.
- Het autonome zenuwstelsel zorgt voor de aansturing van een hele andere groep spieren,
waar wij geen bewuste controle over hebben. Het autonome zenuwstelsel zorgt namelijk
voor de automatische, onwillekeurige regulering van gladspierweefsel (bijv. in vaatwanden),
hartspierweefsel, klierwerking en vetweefsel.
- Op de afbeelding is te zien dat er opnieuw een tweedeling is. Deze tweedeling is gebaseerd
op twee mechanismen in het lichaam: een fight or flight reactie.
5
, o Sympathische zenuwstelsel (fight or flight)
Het sympathische zenuwstelsel brengt het lichaam in een actiestand, fight or flight. Het
zorgt er dan bijvoorbeeld ook voor dat er in een situatie waarin plotseling inspanning
gevraagd wordt, het lichaam deze inspanning ook kan leveren. Het zal de hartslag
verhogen, de spijsvertering stopzetten, de bloedglucosespiegel laten stijgen, etc.
o Parasympatische zenuwstelsel (rest and digest)
Het parasympatische zenuwstelsel brengt het lichaam in een ruststand, rest and digest.
Zo zorgt het bijvoorbeeld voor een vertraagde hartslag als iemand rustig televisie kijkt.
De voedselvertering wordt gestimuleerd en er worden ook meer voedingsstoffen
opgenomen.
Neuronen, gliacellen en witte en grijze stof
Neuronen
6
