Samenvatting A4: hoesten en hemoptoë
Algemeen
Hoesten: opbouwen van intrathoracale druk door aanspannen ademhalingsspieren en afsluiten van
glottis. Vervolgens: explosieve luchtstroom na openen epiglottis. Hoesten is gevolg van prikkeling van
de irritantreceptoren die in het luchtwegslijmvlies liggen.
Twee soorten afweer van de long:
- Aspecifiek: alfa 1 antitrypsine: rol als antiprotease, Lysozym, lactoferrine: ijzerbindend eiwit,
Interferon, Complementsysteem, alveolaire macrofagen, polymorfonucleaire granulocyten
- Specifiek: lymfe, antistoffen, cellulaire mechanismen (B en T-cellen)
Innervatie:
Anamnese:
- Soort hoest, duur van de hoest
- Droge of productieve; hoeveelheid en kleur sputum, aspect, bloed
- Andere symptomen: nachtzweet, koorts, afvallen, klachten andere organen
Acuut vs chronisch:
- Acute hoest (korter dan 3 weken), subacute hoest (3-8 weken) en chronische hoest (langer
dan 8 weken)
- Virale ontsteking luchtwegen 1-2 weken
- Maar: bij astma patiënt kan de hoest lang persisteren na een virale luchtweginfectie:
aspecifieke bronchiale hyperreactiviteit
Oorzaken van hoest:
- Veelvoorkomend: acute bronchitis, astma, COPD, carcinoom, pneumonie, GERD, sinusitis
- Zeldzamer: links decompensatio cordis, longabces, longfibrose, longembolie, medicamenteus
(ACE), sarcoïdose / vasculitis, bronchiëctasiën, CF, TBC, Corpus alienum, habituele hoest
Wanneer alarm slaan?
- Wanneer de aard van het hoesten veranderd is
- Er sprake is van hemoptoë
- Verandering van kortademigheidsklachten
- Bijkomende symptomen, zoals afvallen, nachtzweten en moeheid
Hemoptoë:
, - Bovenste luchtweg: epystaxis (bloedneus), chronische sinusitis, tumor in het KNO gebied
- Slokdarm, maag: neoplasmata, slokdarmvarices, reflux geassocieerd, ulcus
- Long
Bloedvoorziening van de long:
- Bronchiale systeem: hoge druk, laag volume. Ontspringt uit aorta, en soms vanuit intercostaal
of vertebrale arteriën. Voedend systeem van de long, pleura, hilaire lymfeklieren. Is in 90%
van de gevallen het systeem waaruit het hemoptoë afkomstig is. Het betreffen hier meestal
nieuw gevormde bloedvaatjes rondom een afwijking
- Pulmonale system: Lage druk, hoog volume. Arteria pulmonalis links en rechts, ontspringt uit
rechterventrikel, heeft zuurstofarm bloed, gaat door capillaire vaatbed in de long. In de
minderheid van de gevallen het verantwoordelijke systeem
Acuut flink hemoptoë:
- Algemene maatregelen: patiënt in zijligging op aangedane zijde, zuurstof toedienen
- Evt. selectieve intubatie
- Bronchoscopie: lokaliseren, aspireren van bloedresten, spoelen met koud zout
(vasoconstrictief), adrenaline, tranexaminezuur
- Embolisatie
Onderzoek
Hemoptoë vraagt altijd nader onderzoek. Veelvoorkomende oorzaken zijn:
- bronchiëctasieën;
- longkanker; sterk afhankelijk van leeftijd en risicofactoren zoals COPD en rookgewoonten;
- infecties, vooral bij COPD, schimmelinfectie (aspergilloom), tuberculose, cystische fibrose;
- longembolie; bedenk dat veel embolieën niet gepaard gaan met hemoptoë;
- aspiratie, corpus alienum;
- cardiale afwijkingen (linksdecompensatie, mitralisstenose);
- verhoogde bloedingsneiging als gevolg van medicatie.
Als pijn vastzit aan de ademhaling: pleuraal, bijv. longembolie. Verdere oorzaken van pijn:
- Pleurale infecties of tumoren
- Pneumothorax
- Tracheïtis
Soms disbalans tussen aanmaak en afvoer van mucus: sputumretentie kan ontstaan (COPD).
Irritantreceptoren worden geprikkeld en patiënt gaat hoesten. Waterig, mucoïd of purulent
- COPD-exacerbaties: purulent en geel of groen of soms bruin door bijmenging van pus
- Bronchuscarcinoom: sliertje
- Longinfarct: vermengd met helder rood bloed
- Longoedeem: schuimend roze
- Pneumonie: bruin verkleurd
Radiologisch onderzoek
Algemeen:
- Stralenbundel kegelvormig verloop, relevant voor organen die niet in het midden liggen, zoals
het hart. Hartgrootte zal variëren bij opname met de buik of met de rug tegen de plaat.
- P-A: postero antero buik tegen de plaat
- A-P: antero postero rug tegen de plaat
- Rechts en links-lateraal
, - Om het hart zo min mogelijk uit te vergroten: PA en links-laterale opnamen. Hartdiameter
moet de helft of minder bedragen dan de thoraxdiameter. (in een PA opname).
Punten beoordelen thoraxfoto:
- Staat de hele thorax er op
- Heeft de patiënt goed geïnspireerd – stand diafragma t.o.v. de ribben: onder rib 7 ventraal of
onder rib 10 dorsaal staan.
- Staat de patiënt goed recht tegen de plaat
- Is de foto goed belicht, hangt de foto goed op
Systematisch beoordelen thoraxfoto: van buiten naar binnen. Skelet, weke delen, diafragma, pleura,
longvelden, hili en mediastinum.
Afwijkingen:
- Silhouet fenomeen: contour van een orgaan dat tegen de long aanligt wordt scherp afgebeeld
door groot verschil in weefseldichtheid. Verdichting in de long tegen orgaan: contour ervan
vervaagt.
- Infiltraat: verdichting van longweefsel die niet afgerond is (dan eerder nodus of tumor),
gelokaliseerd. Diffuse verdichtingen: ‘diffuse versterkte of interstitiële tekening’.
o Bepalen: infectieus of niet
- Diffuse interstitiële afwijkingen: diffuus, wel voorkeurslokalisatie. Afwijkingen in de vorm van
puntjes (noduli) en/of streepjes (reticulair). Oorzaak is zwelling van het longparenchym, met
de afzetting in het interstitium van vocht, ontstekingsinfiltraat, weefsel of cellen.
- Atelectase: volumeverkleining. Oorzaken zijn: afgesloten toegangsbronchus (resorptie
atelectase), compressie van buiten (bijv. door pleuravocht: compressie atelectase), en
verschrompeling of verlittekening van longweefsel. Het wegvallende volume bij een
atelectase leidt tot verplaatsing van structuren en/of hyperinflatie van aangrenzend
longweefsel. Te zien als hoogstand diafragma, shift mediastinum, afbuigen hoofdbronchus,
verplaatsing fissuur.
- Luchtcollecties met dunne wand (bullae) of dikke wand (kysten).
- Pleurale verdikkingen: kan mesothelioom zijn.
Ziektebeelden:
- Astma: niet of nauwelijks afwijkend, tenzij met hyperinflatie tijdens astma-aanval
- COPD: vaak sprake van hyperinflatie met horizontaal ribverloop en laagstaande, afgeplatte
diaphragmatica.
o Emfyseem soms bullae te zien; dominant in de bovenvelden, bij -α1-
antitrypsinedeficiëntie juist in de ondervelden. Ook toegenomen luchthoudendheid
diffuus door sterke hyperinflatie. Afgeplat diafragma (air-trapping, elasticiteitsverlies
en obstructie)
- Acute bronchitis: geen afwijkingen zichtbaar
- Bij patiënten die al jaren hoesten: verdikte bronchuswanden.
- Taai slijm: afsluiting van een longkwab, waardoor op de thoraxfoto atelectase zichtbaar is.
- Pneumonie: onscherp begrensde densiteit in de longvelden zichtbaar, omdat de alveoli door
de ontsteking niet meer luchthoudend zijn. Scherpe begrenzing: pneumokokkenpneumonie.
Centrale necrose: aspiratiepneumonie. Pleuravocht, vergrote lymfeklieren: tuberculose.
o Luchtbronchogram: bronchus te zien in consolidatie
- Atelectase: de aangedane long of de longdelen kleiner, hoogstand diafragma en verplaatsing
mediastinum en hart naar de aangedane zijde.
