Samenvatting hoofdstuk 7. Levensbeschouwing ontwikkelen, didactiek voor levensbeschouwing in het primair onderwijs. De kinderen in hun ontwikkeling.
Jef de Schepper
Hoofdstuk 7
Kohlberg, morele ontwikkeling: denken over goed en kwaad
De kijk op de morele ontwikkeling is in elke fase anders. Wanneer weten kinderen nou wanneer iets
goed is en wanneer niet? Dit is een heel proces, wat zich steeds verder ontwikkeld.
Het blijkt dat het jonge kind (onderbouw) nog erg veel moeite hebben om zich in een ander te
kunnen verplaatsen. In de middenbouw gaat dit al wat makkelijker. Al kunnen ze nog niet goed van de
vaste regels afwijken of een uitzondering maken. Het is in deze fase erg belangrijk dat het gaat zoals
in de regels beschreven staat. Dat iedereen plezier moet hebben en winnen niet het belangrijkste is,
dat krijg je er nog niet in bij deze leeftijd! De kinderen in de bovenbouw zijn in staat meer diepgaand
in een gesprek te communiceren met mede leerlingen. Ze zijn in staat om te begrijpen dat er regels
zijn. En dat je het over bepaalde dingen oneens kunt zijn, naar elkaars mening kunnen luisteren,
waardoor de regels veranderen.
De hierboven geschreven theorie is ontwikkeld door Lawrence Kohlberg (V.S. 1927-1987) omdat hij
het niet eens was met de stadia-theorie van Jean Piaget. In die theorie was de kennisontwikkeling
van een kind beschreven, maar volgens Kohlberg, en vele anderen, is de ontwikkeling bij elk kind
anders. Daarom praat Kohlberg niet over leeftijd maar over fasen in het leven. Hieronder in een
makkelijk schema de theorie van Kohlberg weergegeven.
A. Preconventioneel B. Conventioneel niveau C. Postconventioneel
niveau (vóór het (vanaf het negende niveau (vanaf de
negende jaar) jaar tot de puberteit, volwassenheid)
soms tot in de
volwassenheid)
1. Straf en 1. Persoonlijke 1. Voorafgaande rechten,
gehoorzaamheid (hoe verwachtingen, relaties sociaal contract en
voorkom ik straf?) en conformisme (wat nuttigheid (wat is het
vinden anderen van eigenlijke doel?)
me?)
2. Individuele 2. Behoud van sociale 2. Universele morele
handelingsdoeleinden systemen en geweten
en uitwisselingen (wat (wat zijn de regels?) principes (welke
schiet ik ermee op?) principes moet ik tegen
elkaar afwegen?)
Figuur 1, schema van Kohlberg, overgenomen uit Levensbeschouwing ontwikkelen, Schepper, de. J,
geraadpleegd op 2 januari 2018.
Erikson, identiteitsontwikkeling: wie ben ik en wat is mijn levenstaak?
Als een kind werk moet doen en daarbij onvoldoende wordt gesteund door zijn of haar omgeving,
wordt er een gat ontwikkeld in de persoonlijkheid. Door dat gat/gebrek blijft het kind onzeker met
het werk waar hij/zij te weinig in ondersteund werd. Deze theorie wordt door de Duits-Amerikaanse
ontwikkelingspsycholoog Erik Erikson (1902-1994)beschreven in verschillende leeftijden. De leeftijden
zijn een indicatie. Deze leeftijden worden ook wel fasen genoemd. Als je een bepaalde fase niet goed
afrondt, blijf je er in steken.
Vertrouwen-wantrouwen 1e levensjaar Kinderen hebben liefde en zorg
nodig. Krijgen ze dit niet dan
gaan ze wantrouwen. Of anders
, gezegd. Je beschadigd hun
zelfvertrouwen.
e e
Autonomie-schaamte 2 -3 jaar Kinderen in deze leeftijd gaan
op ontdekkingstocht. Ze
kunnen onzeker of verlegen in
de omgang worden als het kind
teveel wordt tegengehouden of
als de omgeving onveilig is.
Ondernemingslust-sociale Kleuters Ze kunnen hun eigen verhaal
druk/schuld uitspelen in bijvoorbeeld de
poppenhoek. Hoe meer ze
gestimuleerd worden, hoe
meer ondernemingslust er
komt bij deze leeftijd.
Arbeidzaamheid- 6-12 jaar Er worden veel nieuwe dingen
minderwaardigheid geleerd op de basisschool. Van
lezen tot rekenen, maar ook op
sociaal gebied. Er worden ook
veel nieuwe vaardigheden
geleerd. Die vaardigheden
hebben een positieve wending
voor werk en leren.
Identiteit-rolverwarring Pubers en adolescenten In deze fase kan er nog wel
eens rolverwarring zijn. De
seksuele identiteit staat
voorop. Als dit door de
omgeving negatief wordt
benaderd, kan iemand zich
anders voordoen, dan dat hij/zij
is. Dit om toch aan het ideaal
plaatje van een ander te
voldoen.
Intimiteit-isolement Tot 35 jaar Kom je op deze leeftijd in een
sociale omgeving die
omvangrijk is, ontstaan er veel
nieuwe (intieme) banden met
andere. Wanneer deze
omgeving erg schaars is, kan
met in een isolement komen.
Generativiteit-stagnatie Volwassenheid In deze levensfase proberen
ouderen hun kennis over te
dragen op de volgende
generatie.
Figuur 2, schema van Erikson, overgenomen uit Levensbeschouwing ontwikkelen, Schepper, de. J,
geraadpleegd op 3 januari 2018.
Fowler, levensbeschouwelijke ontwikkeling
Hoe ontwikkelen kinderen zich in de levensbeschouwelijke ontwikkeling, dat was wat Fowler zich
afvroeg. Samen met de theorie van Erikson en Kohlberg ging Fowler zijn eigen theorie schrijven.
Sommige dingen in het leven zijn zoals ze zijn. Maar kinderen vragen altijd waarom. Waarom is dat
zo? Waarom doen we het zo? Omdat het zo is. Hoe leren de kinderen nou hun eigen antwoorden te
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper laura_paas94. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
