College 1 Belangrijke punten: Inleiding Beleid
Wat kan verstaan worden onder de Nederlandse poldercultuur (het poldermodel)?
Nederlandse politiek en beleid van de polder: je moet met elkaar samenwerken om je voeten
droog te houden.
Beleid wordt gemaakt op het terrein van drie verschillende pedagogisch relevante contexten:
1. Gezin: Nederlandse jeugd is over het algemeen tevreden over het gezin, maar niet in elk
gezin gaat het goed. Er is een toename van jeugdzorg in de wijk (decentralisatie), zorg dichter
naar de burger brengen waardoor zorg meer op maat gegeven kan worden, maar er zit ook
een grote bezuinigingsmaatregel achter. Transitie en transformatie van jeugdzorg: naar
gemeenten. Focus ligt op eigen kracht van jeugdigen en gezinnen, groter beroep op de
burger zelf om zaken te regelen en op te lossen met de sociale omgeving. Niet meteen
specialistische hulp, maar bv eerst naar een wijkteam: Eigen kracht conferentie:
familienetwerkberaad om problemen zelf op te lossen. 2. School: Nederland heeft één van de
meest gedifferentieerde onderwijsstelsels ter wereld: participatie (je wilt dat alle kinderen
meedoen) versus segregatie (alles wordt uit elkaar getrokken, door de vele verschillende
niveaus en speciale scholen voor afwijkenden). Brede school: meer doen aan buitenschoolse
activiteiten om ontwikkelingskansen van kinderen te vergroten. Passend onderwijs:
zorgplicht: er moeten steeds meer kinderen die bv afwijken of gedragsproblemen hebben
gewoon op school kunnen blijven. 3. Vrije Tijd: Vrienden kunnen zowel een beschermende
factor als risicofactor zijn. Media (tv, games, computer) nemen een belangrijke plaats in.
Stimuleren van sportparticipatie: gezondheid, maatschappelijke participatie, vorming,
topsport is symbool voor ambitie en imago Nederland. Kunst en cultuur: bibliotheek,
deelname. Jeugd- en jongerenverenigingen (Nederlandse scouting).
Sheet definitie van beleid: zeer goed bestuderen
o Wat is de definitie van Aquina van beleid?
Algemene definitie: De wijze waarop problemen tegemoet worden getreden.
o Wat is de definitie van Hoogerwerf van beleid?
Focusgerichte definitie: geconcentreerd op de inhoud: Het streven naar het
bereiken van bepaalde doeleinden met bepaalde middelen en bepaalde
tijdskeuzen. Een weloverwogen plan met als doel een bepaald probleem op
te lossen, te verminderen of te voorkomen.
Locusgerichte definitie: concentreert zich meer op het proces: Voornemens,
keuzes of acties van een of meer bestuurlijke instanties gericht op het sturen
van een bepaalde maatschappelijke ontwikkeling. (Bovens).
o Wat is het verschil tussen een focus- en locusgerichte definitie van beleid?
Focusgerichte definitie richt zich meer op de inhoud van beleid en de locusgerichte
definitie van beleid richt zich meer op het proces.
o Waarom verdient de hybride definitie van beleid (De Graaf en Hoppe) de voorkeur?
Het is een combinatie van de focus- en locusgerichte definitie van beleid, ze schuiven
in elkaar.
o Hoe luidt de definitie van De Graaf en Hoppe? Hybride definitie: een politiek
bekrachtigd plan, waarbij politiek wordt gedefinieerd als de strijd om beleid. plan:
inhoud/focus, politiek: de actoren die betrokken zijn bij het plan (bedenken,
beslissen, uitvoeren).
1
, o Wat is volgens Lasswell het centrale vraagstuk van de politiek? Wie krijgt wat,
wanneer en hoe.
Ten aanzien van beleid spreekt Bekkers over de magische driehoek van Politiek, Beleid en
Sturing (zie boek blz. 14 t/m 19)
o Politiek definieert Bekkers als de “gezaghebbende toebedeling van waarden voor de
samenleving als geheel” (Easton), waarbij het gaat om de vraag “wie krijgt wat en
hoe” (Laswell). Politiek gaat dus over de allocatie/toebedeling van waarden, waarden
als vrijheid van meningsuiting, discriminatie, nationaal product, nationaal welzijn.
de waarden kunnen tegenover elkaar komen te staan, de politiek prioriteert de
waarden die met elkaar om voorrang strijden.
o Beleid is de stolling van de afweging van waarden die we als samenleving belangrijk
achten.
o Sturing is de doelgerichte beïnvloeding van de samenleving in een bepaalde context.
Toebedeling (van waarden) (naar welke waarden delen wij onze maatschappij in) geschiedt
volgens 3 allocatiemechanismen:
o Staat, markt, gemeenschap.
Politieke perspectieven: zeer goed bestuderen
o Wat zijn de verschillen tussen het socialisme, liberalisme en conservatisme in
mechanisme van sturing, focus, verantwoordelijkheid en regulering?
Politieke Focus Verantwoordelijkheid Reguleren door
overtuiging
1. Staat Socialisme Algemeen Collectief: Overheid Regels, wetten,
belang staatsmacht
2. Gemeenschap Conservatisme Groepsbelang De particuliere groep Wederzijds
of gemeenschap verantwoordelijk
3. Markt Liberalisme Individuele Individu Individuele
behoefte/ verantwoordelijkheid
vrijheid
Sheet Krouwel goed bestuderen.
o Langs welke 2 dimensies is het Nederlandse politieke landschap in te delen?
Links-rechts (verschillen in perspectief op economie, machtsverdeling,
levensbeschouwing).
Links meer overheid, meer sturing economie door staat, gelijke
inkomensverdeling en spreiding bezit, grotere rol voor werknemers
versus rechts het tegenovergestelde (dus meer marktwerking,
bescherming rechten werkgevers, grotere inkomensverschillen,
bescherming bezit).
Links burgers meer invloed op beleid versus rechts tegenovergesteld.
Links minder belang van levensbeschouwing.
Conservatief-progressief (behoudend versus veranderingsgezind).
Verschuivingen in het politieke landschap lijken in de richting te gaan van minder invloed van
de confessionele partijen (Christendemocratie) en een verrechtsing (zonder hier een
waardeoordeel over uit te spreken).
Sheet intern versus extern beleid goed bestuderen. Wat is het verschil tussen intern en
extern beleid? 1. Extern beleid is naar buiten gericht beleid, zoals overheidsbeleid met
2
, betrekking tot onderwijs, milieu, gezondheidszorg, landverdediging. 2. Intern beleid is beleid
gericht op de eigen organisatie, zoals personeel, financiën en automatisering.
De Peterpiramide
o Organisaties hebben de neiging om het uiterlijk van een piramide te krijgen doordat
voortdurend mensen worden weggepromoveerd naar hogere posities en bijna
niemand meer op de werkvloer aan het werk is. De groepsleider op de leefgroep of
de docent op school wordt aangestuurd door een leger van managers. Hierbij geldt
dat mensen net zo lang promoveren naar alsmaar hogere functies tot zij hun
maximale niveau van incompetentie hebben bereikt. De goede leerkracht in de klas,
wordt verzuimcoördinator op een grote school (managementfunctie), maar daar is
deze leerkracht niet zo goed in. Vandaar dat deze (inmiddels) manager wordt
weggepromoveerd naar de functie van directeur van de afdeling, etc., etc. De eens zo
goede leerkracht doet uiteindelijk haar werk als incompetent bestuurder in de
directie, naast een aantal andere incompetente bestuurders, die net als de leerkracht
uit dit voorbeeld zijn weggepromoveerd.
Bekkers onderscheidt 4 vormen van beleid (blz. 20 t/m 25)
o Institutioneel beleid: Formele verhoudingen tussen organisaties, met toebedeling van
taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden.
o Strategisch beleid: Veiligstelling voortbestaan organisatie (wat).
o Tactisch beleid: Verdeling van hulpbronnen (wie).
o Operationeel beleid: Concrete uitvoering (hoe). Hoe voer je het beleid uit.
Explorerend (verwoorden van visie), verdelend (b.v. verdeling
hulpbronnen, zoals budgetten), herverdelend (herverdeling
hulpbronnen, b.v. positieve discriminatie), regulerend (dwingend
voorschrijven en reguleren), faciliterend (ondersteunen van
ontwikkelingen door b.v. aanbieden tweede kans onderwijs),
stimulerend (prikkelen van gewenst gedrag door b.v. subsidies),
constituerend (oprichten organisatie)
Bekkers onderscheidt 4 benaderingen van beleid (blz. 52 t/m 85). Deze benaderingen spelen
een belangrijke rol door het hele boek heen en deze moeten in een paar kernwoorden
gekarakteriseerd kunnen worden, zoals in de collegesheet gebeurt.
o Rationele benadering: Doelrationaliteit (uni-centrisch). Effectief, efficiënt en
samenhangend.
o Politieke benadering: Macht en belang (poli-centrisch), Draagvlak.
o Culturele benadering: Zingeving, Collectief leervermogen.
o Institutionele benadering: Regelgeleide interactie, normatieve integratie.
Aan de hand van deze 4 benaderingen kunnen 4 verschillende definities van beleid worden
gegeven, zoals samengevat in de collegesheet:
o Rationele benadering: Een verzameling doelstellingen en middelen die in een
bepaalde tijdsvolgorde worden aangewend, neergelegd in een politiek bekrachtigd
besluit of plan.
o Politieke benadering: Tijdelijke codificatie van de consensus en daarmee van de
machtsverhoudingen in een beleidsnetwerk.
o Culturele benadering: Sociale constructie gericht op betekenisverlening die tot de
verbeelding moet spreken.
o Institutionele benadering: Uitkomst van regelgeleide interactie en belichaming van
een geheel van regels.
3
