Hoorcollege 1
Agenda
1. Introductie
2. Doelstelling en opbouw van het vak Vennootschapsbelasting
3. Hoorcollege Inleiding op de Wet Vpb 1969 en de subjectieve belastingplicht
4. Vooruitblik op week 2
Opbouw van het vak VPB
1. Doel
2. Opbouw colleges
3. Tussentijdse toets en tentamen
4. Tentamenstof
Doel
• Diepgaande kennis van en inzicht Vpb en DB
• Vaardigheid om fiscaal-juridische en maatschappelijke aspecten Vpb en DB in onderlinge
samenhang te beoordelen en daarover kritisch na te denken
• Toepassen van kennis Vpb en DB in complexe casus
Colleges en werkgroepen
• Opbouw 14 colleges, afwisseling hoorcollege / opdrachten
• Oude tentamenvragen: dus gedurende de colleges al oefenen
• Vijf facultatieve werkgroepen: oefenen aan de hand van voorbereide opgaven. Geen nieuwe
stof
Tussentoets en tentamen
• Facultatieve tussentoets (11 januari 2018): theorievragen over eerste 9 colleges. Maximaal 25
punten in te zetten bij het (her)tentamen
• Tentamen (1 februari 2018): direct na de colleges, dus al tijdens de colleges is voorbereiding
vereist!
Tentamenstof
• Tentamenstof: in de studiewijzer aangegeven onderdelen van “G.C. van der Burgt e.a.,
Studenteneditie 2017-2018, Cursus Belastingrecht (Vennootschapsbelasting), Deventer:
Kluwer 2017”; en
• overige verplichte literatuur in de studiewijzer en op Canvas.
NB: ook onderwerpen die niet (expliciet) op de colleges worden behandeld, maar die wel voorkomen
in de aangegeven verplichte passages, behoren tot de tentamenstof, en vice versa!
Inleiding Vpb, subjectieve belastingplicht – thema’s
1. Achtergrond en context Wet Vpb
2. Structuur Wet Vpb
3. Subjectieve belastingplicht
Achtergrond en context VPB
Sinds 2012 is de VPB al voorpagina nieuws, met name gericht op multinationals die belastingheffing
proberen te ontwijken. Je hebt in de actualiteit GAFA (google, amazon, facebook en apple) waarbij de
vraag bestaat of er verboden staatssteun geboden wordt. Voorbeeld: je koopt een boek bij Amazon via
een Engelse website en betaalt met ponden. Dat boek wordt afgeleverd door een Engelse postbode. De
winst met de verkoop van het boek hoort dan niet neer te slaan in Luxemburg zoals nu wel gebeurt.
1
,Sinds 2012 is de wet op de VPB aangescherpt. Er komen meer aanscherpingen aan. We zitten
momenteel in een omwenteling, aangezien de huidige VPB niet amper rekening houdt met
multinationals. De VPB is aan het einde van zijn latijn. Ter illustratie hiervan het volgende voorbeeld:
De OESO heeft gekeken naar hoe de gaten gedicht moeten worden om zo de multinationals weer in het
gareel te krijgen. Binnen de Europese Unie wordt het versneld uitgevoerd. De OESO heeft geen
wetgevende macht, maar is slechts een politiek samenwerkingsverband. De Europese Unie kan
verordeningen en richtlijnen uitvaardigen. De Europese Unie kan dus tot implementatie van
aanbevelingen van de OESO overgaan. Op 5 oktober 2015 zijn de OESO rapporten gepubliceerd op het
terrein van 15 actiepunten, we zitten dus midden in het implementatietermijn. Maar midden 2017
kwam Frankrijk met het probleem dat Google geen belasting betaalt in Frankrijk, terwijl Google wel
geld ontvangt voor het tonen van advertenties die bekeken worden door burgers van Frankrijk.
Frankrijk begon een procedure tegen Google met de stelling dat er een vaste inrichting van Google in
Frankrijk aanwezig was. Dit werd door de Franse rechter afgewezen. Vervolgens werd voorgesteld om
met een geheel nieuwe belasting te komen van ‘X% over de omzet die GAFA behaalt in de Franse markt’.
Dus van een winstbelasting werd geswitcht naar een omzetbelasting om zo het probleem van onbelast
inkomen van grote internet giganten te takelen.
Dit laat zien dat de huidige VPB met alle instrumenten die daar van oudsher in zitten niet meer
voldoende is om dit soort nieuwe bedrijfsvormen die niet aan een land gebonden zijn onderhevig te
laten zijn aan vennootschapsbelasting. We zitten met een VPB die niet meer geschikt is in de huidige
economische setting.
Verhouding VPB/IB en belang VPB
Waarom hebben we de wet VPB? Wat gebeurt er als je geen VPB hebt? Voor het globaal evenwicht is
VPB ingevoerd. De VPB is de gatenstopper voor de IB. Omdat we een IB hebben, is een VPB nodig. Als
er geen VPB was dan zouden alle ondernemers hun onderneming inbrengen in een BV en genieten van
belastingvrijdom.
Kan er dan niet beter een fictie bedacht worden waarin staat dat een IB ondernemer/natuurlijk
persoon die zijn onderneming inbrengt in een BV geacht wordt belastbare feiten in de IB sfeer te
verrichten? Nee, want dit werkt niet voor GAFA. Achter dergelijke lichamen zit namelijk niemand,
alleen maar aandeelhouders all over the world op de beurs. De VPB bedient met één grondslag en één
tarief twee groepen: de grensoverschrijdende multinationals (GAFA) en de DGA familie bedrijven.
Maar dit gebeurt niet met dezelfde functie. Immers voor de DGA familie bedrijven is de functie gaten
stoppen voor de IB en voor GAFA is het een hele andere functie. Het is dus lastig om met een oplossing
te komen die aan beide groepen recht doet.
Wat gebeurt er als grote multinationals geen belasting betalen? Dus wat gebeurt er nou als de
bovenstaande fictie er wel komt en we door rechtspersonen heen kijken? Dan heb je dus evengoed
de gatenstop functie voor IB t.a.v. de DGA familie bedrijven. Een kleine kruidenier wordt namelijk niet
zomaar een multinational. Er is belastingvrijdom voor multinationals. Dit is oneerlijk vanuit het
beginsel van gelijkheid. De VPB bewaakt dus ook de integriteit van het fiscale systeem. Daarom moeten
multinationals dus ook belasting betalen, anders ontstaat er ongelijkheid. Er wordt dus met VPB ook
een soort gelijkheid ingebouwd. Vandaar dat multinationals belasting moeten betalen en niet
vrijgesteld dienen te worden, i.v.m. angst voor opstand. Is het macro economisch ook belangrijk dat
multinationals belasting betalen? Nee niet echt. Als je naar de cijfers kijkt levert het niet heel erg veel
op.
Dus belang VPB:
- Gatenstop functie IB
- Angst voor volkswoede/opstand
2
,Relatief belang VPB
Het relatieve belang van de VPB is 7 á 8% van de totale belastingopbrengsten. De gehele VPB is minder
dan 3% van het bruto nationaal product. De loonheffing en omzetbelasting zijn daarentegen erg groot.
De IB weer niet, die is zelfs negatief door de hypotheekrente aftrek.
Naast het geringe relatieve belang heeft de VPB ook sterk verouderde concepten. Dit zijn beide
redenen die pleiten vóór afschaffing van VPB.
Alternatieve stelsels
1. Een alternatief stelsel is een uitdelingsbelasting; het belasten van dividend en het onbelast
laten van winst. Maar het nadeel is dat er dan niks belast wordt als je winst oppot.
2. Ook zou een alternatief een forfaitair rendement op het vermogen kunnen zijn. Dus een balans
pakken en dit belasten tegen een bepaald percentage, dat zie je vervolgens als winst. Nadeel
hiervan is dat het wereldwijd moet, anders krijg je aansluit problemen.
3. Ook kan je een percentage van de omzet belasten als winst (dit was het voorstel van Frankrijk).
In het kort:
• Europese context
Positieve harmonisatie
Ooit zijn alle lidstaten begonnen met een eigen winstbelasting systeem. Daarna kwam de EU tot stand
en zijn de lidstaten hun systemen een beetje op elkaar gaan afstemmen. Pas in 1990 kregen we de
eerste harmonisatie op het gebied van moeder-dochter richtlijn en de fusie richtlijn. Voorbeeld:
dividenden binnen de EU kunnen worden uitgekeerd van een Duitse dochter naar een Franse moeder
zonder heffing van dividend belasting en winstbelasting over dividend. Dat is namelijk dubbele heffing,
nu de winst al in Duitsland werd belast. Als je de winst omhoog uitkeert, aan een moeder binnen de EU,
hoeft het niet nog een keer worden belast. Zeker niet gezien de interne markt die we hebben. Er is dus
op een klein onderdeel harmonisatie geweest doormiddel van verordeningen en richtlijnen en daarna
is het lang stil gebleven.
Negatieve harmonisatie
Hierna is er in de VPB vooral een negatieve harmonisatie geweest.
- Onze VPB vertoond littekens als je de oude VPB erbij pakt, doordat bepalingen moesten
worden geschrapt of aangepast vanwege strijdigheid met fundamentele vrijheden ex.
jurisprudentie van het Europese Hof van Justitie.
- Daarnaast was er een verhoogde inzet van staatssteunfaciliteit. Staatssteun mag niet. Er komt
steeds meer actie vanuit Brussel om dit tegen te gaan. Als een maatregel in de wet wordt
aangemerkt als een bevoordeling van belastingplichtigen en het een relatief nieuwe maatregel
is, dan heeft de belastingplichtigen als vast komt te staan dat er sprake is verboden staatssteun
de verplichting om alsnog dit voordeel + rente terug te betalen aan de staat. De staat die dit
voordeel bewust heeft gegeven moet dit geld ook innen.
We hebben de Europese gedragscode groep: EU Code of Conduct on Business Taxation (1997). Dat is
een politiek akkoord dat lidstaten met elkaar hebben gesloten. Hierin hebben ze afgesproken dat ze
niet meer doen aan schadende belastingregimes. De gedragscode is dus gericht tegen ‘harmful tax
competition’ tussen de lidstaten. Het is dus bedoelt om schadelijk geachte belastingregimes te
monitoren. Voorbeeld harmful tax competition: als een Duitse fabrikant een autofabriek in Nederland
opent, dan krijgt hij een gunstiger afschrijvingsregiem en belasten we een deel van de winst niet
waardoor de belastingdruk maar 3% is. Als je dat doet heb je een schadelijk regiem nu je investeringen
uit Duitsland wegtrekt naar Nederland. Op die manier ben je agressief jegens je buurland bezig om
bedrijfsactiviteiten naar je toe te trekken met een fiscaal instrument. De Europese gedragscode groep
heeft ondertussen 500 maatregelen van de lidstaten onder de loep genomen, waarvan 300 als
schadelijk zijn aangemerkt en zijn afgebouwd.
3
, Kortom - lidstaten mogen niet selectief fiscaal voordeel verlenen. Bijv Starbucks, Apple, Fiat, Amazon,
Engie. EU Actieplan (juni 2015) tegen Double non-taxation en Agressive Tax Planning (‘ATP’) heeft
geleid tot ATAD en ATAD II.
• Internationale context
Een belangrijk belang van de internationale en Europese context is transparantie door middel van
gegevensuitwisseling. Dit heeft zich de afgelopen jaren voltrokken.
We hebben in Nederland een toegankelijke belastingdienst doordat we een klein land zijn. Daardoor
is het mogelijk om onduidelijkheden snel op te helderen. Op die manier kan je proberen samen met
de belastingdienst redelijk de wet toe te passen door middel van vaststellingsovereenkomsten. Deze
vaststellingsovereenkomsten zijn in een soort database gevoegd, terwijl ze in beginsel golden voor een
individu. Zodoende wordt het een soort internationaal recht.
Dus uitwisseling van afspraken die met belastingdiensten wereldwijd gemaakt zijn en uitwisseling van
informatie van belastingplichtigen zijn belangrijk om te onthouden in het kader van de internationale
context.
Historie
De gatenstop functie van de VPB voor de IB is nog steeds relevant. De complementaire functie van de
VPB is dat we ook direct de winst van lichamen belasten.
Een belangrijke vraag bij de complementaire functie is de toerekeningsvraag; Wie is het
belastingsubject? Zijn de oprichtingsakte/statuten en het feit dat er rechtspersoonlijkheid wordt
toegekend aan de NV voldoende om de NV te zien als belastingsubject? Eerst vonden we dat het
natuurlijk persoon belastingsubject was en zijn we het ontvangen dividend gaan belasten. Dus
uitgangspunt was het belasten van uitdelingswinst aan natuurlijk personen. Dat hebben we nu achter
ons gelaten door globalisering en schaalvergroting. Momenteel zijn we meer bezig met de vraag ‘wie
de onderneming drijft, de aandeelhouder of de vennootschap’ om zo te bezien of het lichaam in de
VPB betrokken moet worden. Als je vindt dat de aandeelhouder dit doet, dan zie je de vennootschap
dus als een verlengstuk van de aandeelhouder. Vind je dat de vennootschap het doet, dan zie je deze
als een economisch zelfstandige entiteit. Het volgende geldt:
- Bij de NV en BV zijn het de NV en BV zelf, nu het kapitaalvennootschappen zijn met
rechtspersoonlijkheid. Ze nemen deel aan het economisch verkeer door hun
rechtspersoonlijkheid (ze kunnen eigendom hebben etc.). Wel kan je je twijfels hebben bij de
zelfstandigheid van een NV of BV in het geval er sprake is van een DGA. Wel rechtssubject.
- Bij een VOF geldt dat de vennoten de onderneming drijven, doordat de vof geen
rechtspersoonlijkheid heeft. Aanknopingspunt zijn dus de vennoten/ondernemers. Daarbij
geldt er hoofdelijke aansprakelijkheid voor de vennoten. We kijken dus door de VOF heen,
deze is fiscaal transparant, en komen dus in de IB terecht bij de vennoten. Maar de vennoten
kunnen op hun beurt wel gewoon rechtspersonen zijn, dus je kan evengoed in de VPB terecht
komen op die manier (maar niet via de vof zelf). Dus geen rechtspersoonlijkheid i.c.m. met
hoofdelijke aansprakelijkheid maakt dat we door de VOF heen kijken. Geen rechtssubject.
- De open CV (bestaat alleen fiscaal gezien maar civiel gezien niet) heeft geen
rechtspersoonlijkheid, maar is voor de commanditaire vennoot niet fiscaal transparant. De
open CV wordt voor dat deel dus in de VPB betrokken. Wel rechtssubject.
- Bij binnenlandse lichamen is het makkelijk om door te prikken naar het achterliggende
persoon. Maar bij multinationals is het niet makkelijk om door te prikken naar achterliggende
personen, doordat aandelen continu worden overgedragen. Daarbij is het lastig om
achterliggende personen in de belastingheffing te betrekking, als je ze überhaupt al weet te
vinden. Bij hen wordt winst dus toegerekend aan de lichamen zelf en niet aan de
achterliggende personen. Wel rechtssubject.
4
