Samenvatting deel 2 van menselijke erfelijkheidsleer (gedoceerd door Van Esch aan KUL)
12 keer bekeken 0 keer verkocht
Vak
Menselijke erfelijkheidsleer (P0M30A)
Instelling
Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Boek
Onze genen
Deze samenvatting bevat alle informatie uit de slides aangevuld met de te kennen leerstof van het handboek. OPGELET: Deze samenvatting bestaat uit 2 delen omdat het bestand te groot was. Deze samenvatting bevat het TWEEDE deel van de leerstof. Beide delen ook samen te kopen in een voordeelbundel.
● Bij mannen:
afwijking op X-chromosoom zal vrijwel altijd tot uiting komen in fenotype (hemizygoot)
→ kan niet gemaskeerd worden door gezond allel op homoloog chromosoom
● Bij vrouwen:
draagster van afwijkend allel op X-chromosoom is kan reëel op gezond allel op homoloog
X-chromosoom (heterozygoot)
→ symptoomloze draagster
→ in alle lichaamscellen is 1 X-chromosoom geïnactiveerd
→ aangetaste X-chromosoom in ongeveer helft van lichaamscellen geïnactiveerd
→ meestal geen problemen omdat gezonde allel voor voldoende normale eiwitten zorgt
→ wel aandoening indien beide X-chromosomen defect allel bezitten (homozygoot)
→ recessieve aandoening ook mogelijk indien vrouw maar 1 X-chromosoom bezit
→ ook aandoening als in alle cellen X-chromosoom met gezonde allel geïnactiveerd wordt
→ zich manifesterende heterozygoot
● Heterozygote vrouw (symptoomloze draagster) met hemizygote normale man
→ defect bij 50% van zonen en 50% van dochters zijn symptoomloze draagsters
● X-inactivatie:
1
, ● Oculair albinisme:
● Random X-inactivatie:
● Skewing
= meer dan 90% van cellen houdt dezelfde X actief
→ draagster van mutatie die reeds vroeg embryonaal rol speelt
→ draagster van X-autosoom translocatie
● Meisjes kwetsbaarder want ze kunnen defecte allel van vader en moeder erven
→ jongens kunnen het enkel van moeder erven
● Aangetaste moeder geeft defecte allel door aan 50% van kinderen
● Aangetaste vader geeft defecte allel niet door aan zonen maar wel aan alle dochters
● Syndroom van Rett
= progressieve neurologische ontwikkelingsstoornis door vroegtijdig stoppen van hersenontwikkeling
→ ook verlies in verworven functies
→ ernstig verstandelijke beperking en autistisch gedragspatroon met continue bewegingsonrust
→ door mutatie in gen vlakbij fragiele-X-locatie dat codeert voor eiwit dat ingrijpt op silencer
waardoor het transcriptie van sommige genen kan inperken
→ mutatie zorgt voor inkorting van eiwit
→ hoe kleiner stuk dat verloren ging, hoe beperkter verstandelijke handicap
→ jongens overlijden voor of kort na geboorte en daarom meisjesziekte
2
,Overerving via Y-chromosoom
● Y-gebonden / holandrische overerving
→ einig afwijkingen zijn Y-gebonden doordat Y-chromosoom slechts beperkt aantal genen bezit
→ vaak autosomale overerving maar expressie mee bepaald door aanwezigheid mannelijke hormoon
● Genen op pseudo-autosomale regio’s op uiteinden van korte en lange arm van Y-chromosoom
→ autosomale overerving
→ meeste genen op Y-chromosomen hebben te maken met typisch mannelijke eigenschappen
● SRY-gen / seksebepalende regio op Y-chromosoom
→ ligt op uiteinde korte arm
→ codeert voor transcriptiefactor testisdeterminerende factor (TDF)
→ eiwit dat aan andere genen bindt en zo embryo in mannelijke richting duwt
→ mutaties leiden tot XY-vrouw: vrouwelijk uiterlijk maar geen normale eierstokken
→ onvruchtbaar
● Azoöspermiefactoren (AZF-regio’s) op lange arm van Y-chromosoom
→ deletie leidt vaak tot ontbreken van normale spermaproductie
→ vooral deleted in azoospermia / DAZ-gen speelt essentiële rol in spermatogenen
→ bij volledige onvruchtbaarheid kan ze niet doorgegeven worden aan nageslacht
→ soms slechts verminderde zaadproductie en kan wel overgedragen worden
→ vaders geven het aan alle zonen maar aan geen dochters
Mitochondriale overerving
● Mitochondriaal DNA / mtDNA
→ circulair genoom (dsDNA)
→ 24 genen (RNA) en 13 coderende genen (eiwitten)
→ > 100 mitochondriën / cel
→ elk mitochondrium bevat 5 à 10 DNA-moleculen
→ bestaan vrijwel uitsluitend uit coderend materiaal
→ strook die niet coderend is maar die heeft controlerende functie in expressie
→ oorsprong in mitochondriën van eicel waaruit individu is ontstaan
→ enkel via moeder doorgegeven
● Veel mutaties in mtDNA
→ loopt vaak fout omdat bij iedere celdeling voorraad mtDNA aangevuld moet worden
→ vrije radicalen
= chemische stoffen die onder meer vrijkomen bij verbranding van suikers en vetzuren en die
nefast inwerken op DNA
→ mtDNA beschikt niet over herstelmechanismen zoals bij chromosomen
● Heteroplasmie
= cel die verschillende soorten mtDNA bevat
→ mozaïcisme op niveau van mitochondrieel genoom
→ verschillen tussen mitochondriën in 1 cel of verschillen tussen verschillende weefsels
→
3
, ● Overerving van mitochondriale aandoeningen van moeder op kinderen
→ afhankelijk van mate van heteroplasmie:
verhouding tussen aantal mutante en normale mtDNA-moleculen
→ genetische flessenhals bij vorming eicellen
= drastische reductie van aantal mtDNA-moleculen in kiemcellen voor het getal terug wordt
opgedreven tot gigantische aantal in rijpe eicel
→ aanwezigheid van mutanten gereduceerd
→ deletie bij mtDNA-moleculen vrijwel nooit doorgegeven aan kinderen
→ ook afhankelijk van diverse genen in celkern
→ vooral weefsels en organen die veel energie verbruiken zijn meest kwetsbaar
→ hersenen, zenuwen, skeletspieren, hart en alvleesklier
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ifcdm. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
