Filosofie van de geest: samenvatting stromingen en filosofen
Betekenistheorieën
Wat is betekenis?
1. Mentalisme. Kritiek hierop: communicatie wordt moeilijk.
2. Naïeve betekenistheorie. Kritiek hierop:
- Hoe zit het met abstracte woorden, zoals ‘vrijheid’?
- Hoe zit het met uitspraken over fictieve entiteiten?
- Het intensioneel vervangen van ‘synoniemen’: ochtendster/avondster = planeet
Venus, maar iemand die niet weet dat zij beide Venus zijn, heeft het over óf de
ochtendster óf de avondster, dus vanuit eerstepersoonsperspectief. Dus beide
woorden anders gebruikt, terwijl ze verwijzen naar hetzelfde ding in de buitenwereld.
- Frege: nam een standpunt tussen mentalisme en naïeve betekenistheorie in:
betekenis = betekenisinhoud (dus in jezelf) + verwijzing.
Chomsky:
- Mentalist
- Een zin is geen keten van losse woorden, maar diep gestructureerd: dieptestructuur.
Kripke:
- Analytisch a priori uitspraken bestaan. Voorbeeld: pas na onderzoek zit het woord
‘water’ aan de substantie H2O vast, dus a priori. Het was altijd al waar, dus analytisch,
maar zonder onderzoek wisten we het niet.
- Net als Putnam: causaal-historische theorie.
Fodor komt met asymmetrische afhankelijkheidstheorie als oplossing voor het
disjunctieprobleem, maar Millikan komt hiermee:
- Focus op hoe representaties geconsumeerd worden (Fodor focust op produceren).
- Sommige gedachten gaan over iets wat niet bestaat, of een incorrecte gedachte
(optische illusie) of een blik in de toekomst. We moeten hier een theorie voor vinden.
- Biosemantiek: de systemen in een organisme hebben teleologische functie, die is
gevormd door evolutie en bijleren.
- Consumerend systeem kan slechts succesvol functioneren met een bepaalde
correspondentie tussen innerlijke representaties en de buitenwereld: intentionaliteit.
- Correcte representaties zijn content-fixing. Maar welke omstandigheden produceren
correcte en geen verkeerde representatie?
Statistisch normale omstandigheden nee, want verschilt per perspectief +
hangt af van naar welk aspect je kijkt van een verschijnsel.
Omstandigheden die zorgen voor het goed functioneren van systeem nee,
want niet elke toestand van een systeem representeert zijn ‘normale’ oorzaak.
Bijv. verwijding van bloedvaten kan komen door bepaalde stoffen in het bloed
óf door warme omgeving.
- Maar teleologisch is wel de juiste manier van kijken. Waarom gebruikt een systeem
representaties? Want heeft niet de functie van iemand anders iets duidelijk maken
om hulp te krijgen (zoals rood hoofd iemand komt helpen om af te koelen).
- Voorbeeld bevers: slaan met staart als waarschuwing: bever is consument en
interpreteert de slag intuïtief en gaat schuilen. Dat de slag correspondeert met gevaar
is een normal condition voor proper functioning van de consumerende bever.
, - Fodor is tegen zo’n teleologische theorie, maar hij erkent wel dat het moeilijk is aan
te tonen dat er maar één oorzaak is per representatietype.
Dualisme
Dualisme is reactie op wetenschappelijke vooruitgang: bestaat alles uit deeltjes?
Kritiek op corpusculair wereldbeeld: waar bevinden zich dan qualia? Dualist: die bestaan
niet in de materiële werkelijkheid, maar in de geest.
Waarneming is causaal lichamelijk proces: corpusculae raken netvlies zenuwdeeltjes
gaan trillen trilling gaat naar pijnappelklier dan naar brein, waar zich een ervaring vormt
de geest ziet die ervaring. Dit is een projectie-theorie van de waarneming.
Geest is volkomen kenbaar voor jezelf. Andere geesten kunnen we indirect kennen: zij
hebben net als ik een lichaam dus er zal ook wel een geest zijn. Zeker weet ik dat niet.
We hebben aangeboren ideeën.
Is er verschil tussen mensen en machines? Dualist: ja, want mens heeft geest en
introspectie, machine niet. Conceptueel dualist: misschien niet, maar we zullen nooit
psychologisch over machines praten.
Verschillen tussen lichaam en geest:
1. Lichamelijke processen spelen zich altijd op een bepaalde plek af (in brein).
Kritiek van materialist: mentale gebeurtenissen zijn óók lokaliseerbaar: in lichaam.
2. Lichaam is gebonden aan natuurwetten (beschrijft), de geest is vrij (schrijft voor).
3. Geest heeft bewustzijn, lichaam niet (zenuwcel weet niet wat hij weet).
4. Denken is altijd ergens op gericht = intentionaliteit. Lichamelijke gebeurtenissen niet.
Kritiek hierop:
- Veel mentale verschijnselen zijn nergens op gericht (bijv. honger).
- Veel ‘niet-mentale’ dingen zijn ook ergens op gericht, bijv. woorden.
Antwoord van dualist: er is onderscheid tussen afgeleide en originele intentionaliteit.
Vier soorten causale interactie:
1. Materieel object materieel object (biljartballen)
2. Materieel object geest (waarneming) hoe dit kan binnen dualisme is onduidelijk
3. Geest materieel object (gedrag) hoe dit kan binnen dualisme is ook onduidelijk
4. Geest geest (gedachten veroorzaken andere gedachten)
Descartes:
- Hangt corposculair wereldbeeld aan: lichaam = corpusculae zichtbaar en deelbaar.
- Hanteert eerstepersoonsperspectief (intensioneel).
- Waarheid vindt men in het intellect (niet in de verbeelding), want daarin is alles
helder en onderscheiden het waarheidscriterium van Descartes.
- Emoties = aandoeningen van de geest die het gevolg zijn van de beweging van esprits
animaux deze brengen de geest in verwarring rationeel denken is wél helder.
- Verbeelding: kan misleiden + kan ik wegdoen zonder dat het afdoet aan mijn essentie
+ heeft te maken met waarnemen, dus niet puur rationeel. Intellect: res cogitans.
- Lichaam moet gescheiden zijn van geest, want is ruimtelijk uitgebreid + niet denkend.
- In mijn geest tref ik faculteiten aan als positieverandering (van zitten naar liggen),
ideeën uit waarneming, verbeelding etc. Deze moeten verbonden zijn aan een fysieke
substantie + God bestaat en misleidt niet lichaam bestaat.
- Waarneming misleidt, maar we kunnen onszelf corrigeren dankzij God.
- Pijnvermijding en genotstreving zijn van nature correct, maar oordelen kunnen fout
zijn. Waarom zijn wij imperfect als God ons gecreëerd heeft? Omdat het beter is dat
, we in sommige gevallen misleid worden en in de meeste gevallen overleven (bijv.
dorst is alleen schadelijk voor waterzuchtig persoon, maar meestal nuttig).
Searle:
- Is epistemologisch dualist: geest is alleen toegankelijk voor jezelf:
eerstepersoonsperspectief
- Mens vs. machine:
Alleen bewust denken mag ‘denken’ genoemd worden computers kunnen niet
denken, want ze begrijpen niet wat ze doen.
Een machine kan zich nooit naar binnen keren en zijn gedachten bekijken.
Een machine kan geen semantiek begrijpen, maar slechts syntaxis.
- Sterke kunstmatige intelligentie kan ook niet in de toekomst.
- Chinese kamer: ik zit opgesloten in kamer en krijg een blaadje met Chinese karakters
aangereikt, met de opdracht die te vertalen in het Russisch. Ik gebruik hiervoor het
Chinees-Russisch vertaalhandboek. Ik ben zo vergelijkbaar met computer: ik geef het
juiste antwoord op vragen maar ik begrijp noch de vraag noch het antwoord. Dus:
een computer kan nooit taal begrijpen met alleen symbolen. Ook semantiek nodig.
Kritiek hierop: Searle vergeet dat hij hier slechts een onderdeel van het systeem is.
Misschien snapt het hele systeem wel Chinees, alleen hij zelf niet.
- Kritiek op Searle: waarom hecht je zoveel waarde aan bewust denken? De mens kan
veel dingen, zonder dat het tot je bewustzijn doordringt (zoals lopen).
Versies van het dualisme:
1. Interactionisme: probleem blijft hoe die interactie dan kan.
2. Emergentisme (emergente eigenschappen zijn causaal actief)
3. Epifenomenalisme (epifenomenale eigenschappen zijn inert)
Bezwaren tegen epifenomenalisme:
1. Probleem van introspectie: we hebben de intuïtie dat onze gedachten onze
handelingen veroorzaken, maar als de geest een epifenomeen is, is dat een illusie.
2. Alles wat bestaat, neemt deel aan de causale orde. Hoe kan de geest dit niet doen?
Jackson: volgens de evolutietheorie hebben we al onze eigenschappen omdat alles
elkaar causaal opvolgde. Als epifenomenen bestaan moeten ze dus wel een causale
rol hebben. Maar dat hebben ze niet?
3. We nemen bepaalde gebieden in de geest aan om intelligentie te verklaren, zoals
wiskundeknobbel. Dit draagt dus wel wat bij aan de mens.
4. Het probleem van andere geesten: we nemen aan dat andere mensen een geest
hebben, omdat ze zich net zo gedragen als wij. Dus geest draagt bij aan mens.
Kritiek op het dualisme:
- Elizabeth van de Palz: hoe kunnen lichaam en geest elkaar beïnvloeden als ze totaal
verschillende entiteiten zijn?
- Het is onwaarschijnlijk dat de geest los bestaat van de causale keten waar al het
andere deel van uit lijkt te maken.
- We zien in de wetenschap een overeenkomst tussen hersenactiviteit & hersengrootte
en mentale capaciteiten. Het dualisme kan dit niet verklaren.
Oplossingen voor het Elizabeth van de Palz kritiekpunt (allemaal met God als oplossing):
1. Occasionalisme (Malebranche)
2. Dubbel-aspect theorie (Spinoza)
3. Thinking matter (Locke)
