In deze samenvatting behandel ik alle deelcontexten van hc Verlichting. Deze samenvatting is van het boek Memo geschiedenis examenkatern bovenbouw vwo. Dit is belangrijke stof voor het centraal examen.
Geschiedenis Historische Context
De verlichting (1650-1900)
Deelcontext 1
In de 16e en 17e eeuw ontwikkelden geleerden nieuwe manieren om naar de
wereld te kijken. Ze vormden een mening door zelfstandig denken, observeren
en redeneren. Door microscopen en telescopen deden ze ontdekkingen. De
vernieuwing ging erg snel, vanaf ca. 1600. De wetenschappelijke revolutie hing
samen met 4 andere historische ontwikkelingen:
De ontdekkingsreizen confronteerden Europeanen met een nieuwe wereld,
de Bijbel klopte niet. Geleerden zochten verklaringen.
Er ontstond een vernieuwde interesse voor literatuur en geschiedenis uit
de Griekse en Romeinse oudheid humanisme. Ze keken met een
scherpe blik naar klassieke auteurs. Wetenschappelijke kennis kwam ter
discussie.
Er was een belangrijk debat over het vergaren van kennis. Het
rationalisme (René Descartes) vond logisch redeneren betrouwbaar. Het
empirisme (John Locke) ging af op zintuigelijke waarnemingen.
In de 16e en de 17e eeuw was er een kruisbestuiving tussen ambacht en
wetenschap. Wetenschappers gebruikten ambachtelijke kennis bij het
maken van eigen onderzoeksinstrumenten en ambachtslieden waren
geïnteresseerd in de wetenschap.
Sommige denkers vonden dat wetenschappelijke methoden toegepast moesten
worden op de samenleving, dit leidde rond 1650 tot de verlichting. In deze
periode kwamen allerlei aspecten van de samenleving ter discussie. Eerst
kwamen er discussies over de positie van godsdienst in de samenleving. Newton
kon verschillende natuurverschijnselen verklaren volgens een vaste wiskundige
systematiek. Dit had gevolgen voor het westerse wereldbeeld, deze was minder
afhankelijk van God. Het geloof was een persoonlijke zaak en kon niet opgelegd
worden door de vorst.
De rede en het verstand waren leidend, niet tradities en gezagsverhoudingen. Ze
verwierpen het systeem waarin de adel meer rechten bezat. Filosofen waren
optimistisch, door redelijk denken was echte vooruitgang mogelijk. Deze
vooruitgangsgedachte kwam tot uiting in de opvoeding en in het onderwijs. Er
moesten kritische burgers opgevoed worden en niet alles was met de rede op te
lossen.
Locke en Rousseau dachten na hoe ze burgers konden beschermen tegen
machtsmisbruik van de staat. Ze gingen uit van het natuurrecht het idee dat
mensen van nature bepaalde rechten bezitten. De macht moest bij het volk
liggen. Dit was vastgelegd in het sociaal contract:
Locke gemeenschappelijke overeenkomst met de koning. Burgers zijn
trouw aan de vorst, ze houden zich aan de door de regering gemaakte
wetten en de vorst biedt bescherming. Als de vorst zich niet aan de
afspraken hield, mocht de bevolking hem afzetten.
Rousseau ging uit van de algemene wil: wetten van een land moeten
overeenkomen met de wil van burgers, de regering moest de wil van het
volk uitvoeren. Er was een directe democratie in het belang van iedereen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ymkesteunenberg. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
