Samenvatting
Samenvatting Duurzame ontwikkeling
- Vak
- Instelling
Dit is een samenvatting van het vak duurzame ontwikkeling uit het schakelprogramma Milieuwetenschappen aan de UAntwerpen. Het vak werd gegeven door verschillende docenten.
[Meer zien]Voorbeeld 10 van de 47 pagina's
Voorbeeld 10 van de 47 pagina's
In winkelwagen
In winkelwagen
gesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
elke13
Ontvangen beoordelingen
Voorbeeld van de inhoud
Universiteit Antwerpen Schakelprogramma MilieuwetenschappenDocent: Duurzame ontwikkeling
Duurzame ontwikkeling
1 Les 1: Historiek D.O. en meten van vooruitgang
Lesgever: Gert Van Hecken - 11/02/2021
Lesdoelen:
• Contextualiseren van het begrip “duurzame ontwikkeling” binnen een
historische context
• Bespreken van enkele indicatoren van duurzame ontwikkeling,
alternatieven voor BBP
1.1 Inleiding
• Duurzame ontwikkeling kan vanuit verschillende invalshoeken bekeken w:
o Milieu(wetenschap)
o Sociale beweging
o (Ontwikkelings) economie
• => Invalshoek bepaalt accent => niet objectief
• Mensheid w zich meer bewust globale en lokale problemen
• Sociale protesten tegen (climate) injustice
• Link tussen huidige maatschappij model en de verschillende problematieken
1.2 Tijdslijn
• 1962, Silent Spring, Rachel Carson
o Link tussen agro-industriële landbouw en consequenties voor de
biodiversiteit
• 1972, Limits to Growth
o Rapport gepubliceerd door Club van Rome met (slechte)
voorspellingen over de toekomst
o Het is mogelijk om de impact tegen te houden mits maatregelen
• Verschillende VN-conferenties
• Oprichting van talrijke instituten
• Accidenten in olie/chemie/nucleaire/ … industrie
• Toename van de wereldbevolking
• 1987, Our Common Future
o Brundtland rapport
o Definitie van de term ‘duurzame ontwikkeling’
▪ 3 pijlers van D.O.: Sociaal (en cultureel), economisch en
milieu
• 1988, oprichting IPCC
2020-2021
, • 1992, Earth Summit
o In Rio de Janeiro
o Oprichting UNCED
o 6 punten
o Veel conferenties
o Weinig resultaten
o Financiëring?
o N-Z verhouding
• Opvolging RIO
• 2000, Millennium Doelstellingen
• 2012, Rio +20
o Idee van de groene economie
▪ Verdere uitbuiting van mensen en hulpbronnen
▪ Geen veranderingen aan structurele problemen van
ongelijkheid en klimaatverandering
o Weinig resultaten
o SDG’s
• 2015, COP 21, Parijs
o Max T. stijging met 2°C tov pre-industriële tijd
o Zero-netto emissie tegen 2050
o Veel beloften, weinig verplichtingen
Maatschappelijk systeem moet zwaar in vraag gesteld worden.
1.3 Indicatoren van duurzame ontwikkeling
• Aandachtspunten: belangrijk om te begrijpen
o Waarom deze indicatoren w ontwikkeld
o Wat ze proberen aan te geven
o Hoe ze gerelateerd zijn tot ‘mainstream’ beleid rond ‘duurzame
ontwikkeling’
1.3.1 BBP = Bruto Binnenlands Product
• Totale geldwaarde (aan marktprijzen) van alle finale goederen en diensten
die in een bepaalde periode (jaar) door een bepaald land w geproduceerd
o Privé + publieke consumptie
o Ongeveer = export – import
o Economische activiteiten
• Houdt enkel rekening met economische activiteiten
• Blijft dominante maatstaf
• Welvaart?
o Duurzaamheid, ongelijkheid, geluk
• Maatstaf w op zichzelf een doel
o Streven naar zo hoog mogelijk BBP
2
,Samenvatting Duurzame ontwikkeling
1.3.2 Hoe meten we duurzame welvaart?
• Geluk = mogelijkheid om het soort leven te leiden dat men wil (vrijheid)
• Alternatieven maatstaven dan BBP
1.3.2.1 HDI = Human Development Index
• Gezondheid
o Long and Healthy life
o Levensverwachting
• Onderwijs
o Knowledge
o Education Index Figuur 1: Schematisch overzicht HDI
• BBP
o A decent standard of living
• -> geen ecologische
1.3.2.2 Ecological footprint
• Aanbieding vs consumptie van natuurlijke rijkdommen
• -> Volledig omgekeerde verdeling van landen die het goed doen tov BBP of
HDI
1.3.2.3 HPI = Happy Planet Index
• W = wellbeing
o Subjectief
o How satisfied the
residents of a country feel
with life overall
o Schaal van 0 – 10
• L.E. = Life expectancy
o In jaren
• I.O. = Inequalit of Outcomes
o In %
• E.F. = Ecological Footprint Figuur 2: Schematische voorstelling HPI
3
,1.3.3 Ontwikkeling en aansturen van D.O.
1.3.3.1 MDG = Millenium Development Goals
• 2000 -2015
• 8 concrete doelstellingen
o Armoede bestrijding
o Onderwijs
o Gelijkheid
o Duurzame ontwikkeling Figuur 3: De 8 MDG's
o Milieu
o 8ste doelstelling = solidariteitsdoelstelling (N tov Z)
• Resultaten: zeer slechte resultaten
• Voordelen:
o Gemakkelijk verstaanbaar, publieke aandacht
o Politieke accountability en druk
• Kritieken:
o Niet juridisch bindend
o Technocratische illusie
▪ Symptoombestrijding
▪ Geen bevraging van de structurele component
o Te weinig aandacht voor verandering binnen industrie landen
o Onvoldoende aandacht voor milieu
1.3.3.2 SDG = Sustainable Development Goals
• 2015 – 2030
• 17 doelstellingen
• Uitdagingen voor alle landen
• Kritieken:
o Te veel doelstellingen
▪ Zeer algemeen
▪ Onoverzichtelijk
▪ Lokale contexten
niet genoeg in acht
genomen Figuur 4: De 17 SDG's
o Contradictorische
doelstellingen
▪ Is groei model nog mogelijk?
▪ Op welke principes is onze maatschappij gebaseerd?
o Niet ambitieus genoeg
▪ Bv: armoede = < 2 dollar/dag
o Duurzame ontwikkeling
▪ Vaag
▪ Illusie van de groene economie
4
,Samenvatting Duurzame ontwikkeling
2 Les 2: Globalisering, greenwashing en transitie
Lesgever: Jan Staes – 18/02/2021
2.1 Deel 1: Globalisering en natuurlijke hulpbronnen
• Wereldbevolking stijgt
o Ongelijke verdeling in dichtheid
• Draagkracht van de wereld
o Oogsten van de aarde
o Bio-based economie
▪ Biomassa pyramide
▪ Druk op voedselproductie?
• Piek jaar van grondstoffen Figuur 5: Samenvatting globalisering en
o = jaar van maximum toename in hulpronnen
productie
o Alle landbouwproducten hebben reeds gepiekt
o Geen piek: Kool, gas, olie, fosfaat, kern E.
• Kunnen we economische groei samensmelten met duurzaamheid?
• Circulaire economie?
• Stroom van nutriënten, water en Koolstof gaat de wereld rond
2.1.1 Gevolgen
2.1.1.1 Waterschaarste
• Water = randvoorwaarde voor economie
• Virtuele waterstromen
• Virtuele waterbalans
• Dammen bouwen
o Dammen hebben een eindige levensduur.
▪ Sedimentatie (opvullen van reservoir met slib en zand)
▪ Erosie (benedenstrooms) door sediment honger
o Tijdens operatie
▪ Uitstoot broeikasgassen (vnl. Methaan).
▪ Grondverschuivingen
▪ Verdamping door groot oppervlak
▪ Ecologische impact
• Geen vismigratie meer mogelijk
• Zuurstofloze zone dieper dan 3 meter onder
wateroppervlak (daar leeft niets!)
▪ Methaanuitstoot uit sediment (zuurstofloos)
▪ Opdrogen van meren door verminderde water aanvoer
▪ Vernietigen van estuaria door verminderde
sedimentaanvoer
5
, o Na operatie
▪ Ontmantelingskost zeer hoog
▪ Opnieuw ecologische en sociale impact!
• Conclusie:
o Er dreigt een globaal watertekort...
o Men heeft de draagkracht op vele plaatsen overschreven, met
dalende grondwatertafels, opdrogende meren en stervende
riviermondingen tot gevolg.
o Op termijn zal dit leiden tot steeds meer conflicten omwille van
watervoorraden.
o Klimaatverandering zal dit (op vele plaatsen) nog verergeren.
2.1.1.2 Vermesting van de aarde (eutrofiëring)
• Meer gebruik van fertilizers zorgt voor
daling in efficiëntie van fertilizers
2.1.1.3 Uitstoot broeikasgassen vanuit landbouw
2.1.1.4 Habitatsverlies
2.1.1.5 Biodiversiteitsverlies
2.1.2 Wat is het alternatief?
• Als men het concept van circulaire
Figuur 6: Dalende efficiëntie van fertilizers
economie toepast op landbouwsystemen -
komt men al snel terecht bij agro-ecologie en is er nood aan een agro-
ecologische intensificatie in combinatie met een meer regionale benadering
van voedselzekerheid.
• Voedsel (on) zekerheid wordt niet bepaald door tekort aan productie, maar
de beperkte toegang (armoede) tot het geproduceerde voedsel.
• Agro-ecologische landbouw kan vrij intensief zijn, maar vraagt
kleinschaligheid, arbeid en kennis.
• Veeteelt op de marginale gronden (graslanden) – mét respect voor de
draagkracht.
• In die zin is agro-ecologie ook een “overtuiging/beweging” met bepaalde
politieke dimensies, gedreven door duurzaamheidsprincipes.
• De vraag is of men de globalisering kan kenteren naar een regionale
benadering van voedselproductie en men terug kan keren naar een
kleinschalige(r) landbouwmodel.
• Maar de industriële veeteelt heeft daar geen plaats in.
6
,Samenvatting Duurzame ontwikkeling
2.2 Deel 2: Transitie: tussen droom en daad
• Wens om duurzaam te consumeren
o Niet altijd makkelijk haalbaar
• Labelen
o Greenwashing
▪ Kritische ingesteldheid nodig tov labelling
• Onheilspellende berichten
• Systemische fouten:
o Weeffouten in maatschappelijke systemen
o Economisch, politiek-bestuurlijk, innovatie
• Transitie:
o Kritiek => erkenning => verandering
o Hoe kunnen we veranderingsprocessen rond grote uitdagingen beter
begrijpen?
o Hoe kunnen we verandering in een meer duurzame richting teweeg
brengen?
2.2.1 Transitie vanuit een academisch perspectief
2.2.1.1 Transitie in de tijd
• Voorontwikkeling:
o Onderhuidse, maar n
zichtbare veranderingen
o Neg. Terugkoppeling
o Orde en stabiliteit
• Take-off = ontstekingsmom.
o Structurele verandering
komt op gang
o Pos. Terugkoppeling
o Relatief korte periode van
chaos en instabiliteit Figuur 7: Transitie in de tijd
• Versnelling
o Structurele veranderingen w zichtbaar
o Pos. Terugkoppeling
o Relatief korte periode van chaos
en instabiliteit
• Stabiliteitsfase
o Nieuw dynamisch evenwicht w
bereikt
o Neg. Terugkoppeling
o Orde en stabiliteit
Figuur 8: Andere mogelijke verlopen van transities
7
,2.2.1.2 MLP = Multi Level Perspectief
Transitie in de ruimte
Figuur 9: Verschillende schaalniveaus van transitie: het MLP
• Macroniveau = landschap
o Relatief traag verlopende trends
o Grote maatschappelijke ontwikkelingen
o Hoog autonoom karakter
o Bv: Globalisering, VN, Kyoto-protocol
• Mesoniveau = regime
o = stelsel van dominante praktijken, regels en belangen om
maatschappelijke behoefte in te vullen.
o -> veel weerstand tegen
veranderingen
▪ Willen bestaande configuratie
in stand houden
▪ Onderlinge
verbondheid/afhankelijheid
sociotechnisch netwerk Figuur 10: Voorbeeld van een regime
▪ Keuzes over materiële aspecten
• Microniveau = niche
o Afwijkingen van het bestaande
o Nieuwe initiatieven en technieken
o Korte-termijn ontwikkelingen
▪ Volgen elkaar op en kunnen snel weer verdwijnen
8
,Samenvatting Duurzame ontwikkeling
2.2.1.3 Nabeschouwing MLP
• Regimes lijken homogeen
o Afbakening van een regime niet altijd duidelijk
• Landschap: te algemeen
o Te veel gericht op destabiliserende impact van het landschap
• Wat met niet-duurzame praktijken en gewoontes in ons dagelijks leven?
• => Verleden begrijpen -> geanticipeerde toekomst sturen
o -> Transitiemanagement
2.2.1.4 Transitiemanagment ™
• = Bevorderen en stimuleren van maatschappelijke innovaties in de
richting van een duurzame samenleving
• Van hoe het is naar hoe het zou moeten zijn
• Visies: expliciteren van Duurzaamheid en Duurzame Ontwikkeling
• Transitiepaden: visies op lange termijn -> acties op korte termijn
(strategie om ambities te realiseren)
• Transitieagenda: actieplan om duurzaamheid in een bepaald systeem te
stimuleren
2.2.2 Wanneer treden transities op?
• Algemeen:
o Transities treden op wanneer ontwikkelingen op verschillende
niveaus (regime, niche, landschap) elkaar versterken
• Specifiek: Transities treden op door:
o Landschapsdruk
▪ bv. klimaatverandering, economische crisis, bevolkingsdruk
o Toenemende tegenstrijdigheden in het regime zelf
▪ bv. fileprobleem, ongevallen, CO2
o De maturiteit van een niche
▪ Aanwezigheid van een dominant ontwerp, stabilistaie van het
design
▪ Actoren met macht ondersteunen het niche-netwerk
▪ De prijs en prestatie zijn in verhouding
▪ De innovatie maakt deel uit van een nichemarkt, dat meer
dan 5% marktaandeel heeft
o Timing van de interacties tussen de niveaus (landschapsdruk én
mature niches):
o Aard van de interactie tussen de verschillende niveau
▪ Landschap – regime: Reinforcing - disruptive
▪ Regime – niches: competitief - symbiotisch
9
, 3 Les 3: Hoe meten we het onmeetbare?
Lesgever: Bert Gielen – 25/02/2021
3.1 Wat is duurzame ontwikkeling?
• Ecologische, economische en socio-culturele aspecten
• Tijd: hier en nu
• Spatiaal: Hier en elders
• Normatief, subjectief, complex en vaag karakter
3.1.1 Normatief karakter van D.O.
• = het begrip bevat een norm, iets dat nagestreefd moet worden
• Norm = breed gedragen waarden in een samenleving of cultuur
o Niet per se door iedereen gedeeld
• Norm van D.O. (Brundtland-definitie):
o De toekomstige generaties moeten minimaal over dezelfde
mogelijkheden beschikken als de huidige.
3.1.2 Subjectief karakter van D.O.
• = interpretatie hangt af van persoonlijke opvattingen en voorkeuren
• Subjectiviteit van D.O.:
o Menselijke behoeften
3.1.3 Complex karakter van D.O.
• Het in samenhang beschouwen van ecologische, economische en sociale
aspecten
3.2 Waarom is D.O. zo moeilijk te operationaliseren?
• Operationaliseren = het vertalen van een algemene omschrijving naar een
concrete aanpak met duidelijke omschreven doelen en meetbare
resultaten
• Moeilijkheid: het normatieve, subjectieve, complexe en vage karakter van
het begrip duurzame ontwikkeling
10
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper elke13. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,39. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 52510 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen