Dit is een gestructureerde samenvatting van alle te kennen hoofdstukken bij deel 1 (Henk) en deel 2 (Frank). Er werd steeds gebruik gemaakt van kleur, schema's en tabellen (structuur) om alles goed uit te leggen. De samenvatting werd opgesteld aan de hand van de powerpoints uit de les, de cursus en...
Beroepsethiek
DEEL 1
Hoofdstuk 1: Wat is relationele ethiek?
1. Hebben we een probleem?
- Is een methodiek voldoende voor een goede psychologische praktijk? Wat is de filosofie waarin men
zijn methodiek inbedt? Ethiek = stelt zich, als filosofisch discipline, de vraag naar het fundament v/e
psychologische praktijk
- Hoe gaan we om met de hulpvraag van de CL: totalitair of relationeel?
- Wat moeten we doen om goed te doen?
2. Een fundamenteel filosofisch-ethisch debat
Vroeger stond religie aan de macht (bv. abortus & euthanasie waren niet oke vanuit christelijke
waarden).
Kerk verloor zijn kracht, maar wat is er nu in de plaats gekomen? We spreken van een 4-tal ethieken:
Toenemende mathematisering, formalisering en wetenschappen
o Materialistisch of modern
o Nadenken in mechanische termen
o Hulpvraag wordt vertaald naar juridische, technische procedures en contracten
o Een probleem ziet men als totaal te beheersen en op te lossen
Voorbeeld 1: Een psychologisch consulent krijgt een tijdskader opgelegd per CL, dit
betekent dat hij ieder CL maar 15 minuten mag spreken.
Wat als de CL toch meer
sessies nodig heeft? Dit Voorbeeld 2: Een begeleiding die valt onder een algemene objectieve standaard wordt
legt ook een bepaalde aangeboden voor 10 sessies.
druk op de persoon.
Voorbeeld 3: In een team van bijzondere jeugdzorg moet men in een dag elk
grensoverschrijdend gedrag registreren op de computer, zodat die op het
einde van de dag ‘objectief’ en ‘neutraal’ berekent wat de eindstraf is.
Voordelen Nadelen
- wetenschappelijk verantwoord - Niet menselijk
- controleerbaar
- objectief
Individualisering en vermarkting van de ethiek
o Economische zaak v/d CL – eigen verantwoordelijkheid
o Vermarkting gekoppeld aan individualisering: elk CL moet op de markt met zijn
budget op zoek gaan naar de zorg die hij nodig heeft
Voorbeeld 1: Wanneer een objectief OZ aantoont dat een CL 10 sessies nodig heeft v/e
bepaalde therapie heeft men recht op terugbetaling. Wanneer een CL na de 10 sessies
niet voldoende revalideert (wat objectief normaal wel de bedoeling was), zoekt men
verantwoordelijkheid hiervoor. Wat is er misgelopen en door wie? Wie draait op voor
de kosten als de CL nog 4 extra sessies nodig heeft?
1
,Puur door het economisch Voorbeeld 2: In Antwerpen wilde men een organisatie opstarten voor de opvang van 300
aspect zorgt een vluchtelingen. Men gaat op de markt met dit probleem en vragen of een andere
bewakingsbedrijf (geen link
met vluchtelingenwerk)
organisatie bereid is dit op te lossen voor x prijs. Bedrijven beginnen met intekenen,
voor een opvangcentrum zeggen welk bedrag, … Sommige tekenen niet omdat het te duur is. Uiteindelijk komt er
voor vluchtelingen. een opvangcentrum die ontstaan is vanuit een bewakingsbedrijf.
Voordelen Nadelen
- ontwikkelen van nieuwe - elk CL wordt voor zichzelf enorm
voorzieningen en zorgen verantwoordelijk
Relationele ethiek
o Ethisch probleem kunnen we nooit ‘totaal’ oplossen / werkelijkheid is niet ‘totaal‘
beheersbaar
o Objectieve wetenschappelijke kennis is zinvol maar men gelooft dat alles blijft
evolueren
o Wisselwerking tussen objectiviteit en subjectiviteit
Voorbeeld 1: zie voorbeeld eerder van bijzonder jeugdzorg er wordt geen rekening
gehouden met uitzonderingen. Soms kan een jongere te laat zijn door bepaalde
omstandigheden bv. lekke band, break-up, … objectief gezien is men te laat maar speelt
de context dan geen rol? Indien je systeem toch die uitzonderingen benoemt, kan je niet
alle mogelijke situaties beschrijven. Is het daarbij ook wel menselijk?
Religie
o Ethisch probleem is een kwestie van geloof
o God is voldoende om ethisch probleem op te lossen, men moet bidden
Voorbeeld 1: euthanasie op basis van het Christendom totaal afwijzen
Een relationele ethiek zoekt om het economische, de wetenschap en het religieuze in te bedden in
een filosofie van de relatie. Omgekeerd, weigert de relationele ethiek deze te verabsoluteren of
totaliseren!
NIET
WEL
Relationele ethiek is nooit lineair/éénzijdig. Je staat in wisselwerking met een cliënt
= CL heeft expertise dat wij niet hebben maar wij hebben ook (wetenschappelijke) expertise
3. Filosofie stelt de vraag naar de grond, ethiek stelt de vraag naar de
grondwaarde
Waarom doen we dat wat we doen? Onderscheiding tussen …
Totalitaire grond
Relationele grond
2
, MAAR eerst, wat betekent ‘grond’?
We leven in een samenleving waar zaken kunnen, mogen en moeten. Deze zijn gebaseerd op
bepaalde waarden (bv. respect, kwetsen, iemand zelfbeschikking geven …).
Je kan bij deze waarden nog verder vragen stellen (bv. wat is de rol v/h gezin met betrekking tot
seksualiteit?). Deze waarden komen uit tot diepere waarden. Ook deze vereisen nog voorgaande
waarden en zo zitten we aan de grondwaarde. Hier stoppen de vragen.
Kunnen Mogen Moeten
Voor de hand liggende waarden
Diepere waarden
Grondwaarde
Voorbeeld 1: In het verleden was abortus onbespreekbaar, omdat de grondwaarde het leven was.
Men deed alles om het leven mogelijk te maken, het leven te redden. Maar als er bv. een vrouw zich in
een gevaarlijke zwangerschap bevindt en men dan abortus weigerde waarbij zij (en baby) komt te
sterven grondwaarde klopt dan niet meer volledig. Een leven werd verloren.
Voorbeeld 2: In het verleden was euthanasie onbespreekbaar, omdat de grondwaarde het leven was.
Als iemand bv. terminaal ziek is, zware pijnen ervaart en men kan deze niet wegnemen. Deze persoon
vraagt om te mogen sterven maar men weigert dit wat is de levenskwaliteit?
Onze grondwaarde is eigenlijk ‘RELATIE’
We gaan kijken naar de waarden in relatie tot context.
Voorbeeld 1: iemand is levensmoe en vraagt euthanasie: er bestaan regels en er verloopt een heel
proces hiervoor. Men kijkt en bespreekt wat het beste is voor die persoon in die situatie.
Voorbeeld 2: Leefgroep binnen de bijzondere jeugdzorg: er mogen, kunnen en moeten daar dingen
gebeuren. 1 norm is dat jongeren geen dreadlocks mogen hebben (regels: vraagt onderhoud, tijd,
kans op luizen, …). Plots komt iemand nieuw toe waarbij het gezin een dreadlock cultuur heeft (en
kind heeft dus ook dreadlocks). Ga je diezelfde norm ook bij dit kind toepassen? Regels zijn gemaakt
om relaties te versterken (niet per se om ze te volgen) en hier werkt de regel tegen. Je zoekt goede
argumenten waarom het hier best wel kan en de normen worden niet getotaliseerd.
4. Welke grondwaarde fundeert onze psychologische praktijk?
2 grondwaarden: totale of relationele
1. Totale (evidente) grondwaarde
We kunnen het goede totaal realiseren
PC weet wat goed is voor de CL, er is een oplossing en de PC kent deze
Deze grondwaarde heerst TOTAAL en ABSOLUUT
Voordelen: biedt zekerheid, rust en neemt angst weg
3
PC = psychologisch consulent
CL = cliënt
, Kenmerken:
o Uitgangspunt is totalitair
o Uitgangspunt is blind voor de bijzondere omstandigheden
o Ofwel totaal objectief, ofwel totaal subjectief
Totalitaire grondwaarde leidt ertoe dat wnnr we oordelen, elke vorm van
relatie/verbinding met de realiteit v/e bepaald zorgprobleem ontbreekt
Voorbeeld 1: Grondwaarde = financiële winst (alles wat financiële winst bekent kan, mag
en moet) Logopediste A begeleidt patiënten met een CVA in hun spraakrevalidatie. Op
een bepaald moment valt haar collega uit, zij deed de patiënten in het ziekenhuis terwijl
logopediste A patiënten ambulant verzorgde. Door dat ontslag stond ze nu alleen. Haar
directie stond erop dat ze de ambulante begeleiding voortzette en hier voorrang aan gaf
(ten koste van de andere patiënten in het ziekenhuis). De uiteindelijke argumentatie v/d
directie was financieel. Residentiële logopedie zit in de ligdagprijs, dus die inkomsten heeft
het ZH sowieso. Bij ambulante zorg is afhankelijk van de gegeven zorg. Daardoor kreeg die
voorrang. Dit is ethisch correct als economie je fundament is.
Voorbeeld 2: Grondwaarde = religie (leven is heilig) een vrouw deed een sepsis tijdens
haar zwangerschap waardoor ze voor abortus vroeg. In Ierland was er toen nog een
strenge katholieke wet die abortus totaal verbood. De vrouw stierf vervolgens. De
totalitaire ethiek die zegt dat het leven zo heilig is omdat het door God is gecreëerd, was
net de reden dat een leven werd verloren en de mogelijkheid tot leven geven verdween
voor deze persoon.
2. Relationele grondwaarde
Niet totaal, daardoor is toepassingsgebied beperkt
Nadelen: twijfels, onzekerheid
Kenmerken
o Niet zuiver theoretisch of objectief
o Belang van dialoog
o Niet zomaar ‘objectiviteit’, maar ‘relevantie’ als waarheidsbegrip
Voorbeeld 1: Grondwaarde = respect Iedereen heeft wel een idee van wat respect is maar
iedereen kan deze ook anders invullen. Zo kan iemand uit respect in de ene casus voor en in de
andere casus tegen euthanasie zijn. Pas in relatie met de realiteit wordt duidelijk wat respect
concreet betekent.
5. Zoeken naar een relationele grondwaarde
Als je de grondwaarde bv. het leven relationeel opvat betekent dit dat je niet zomaar alles kan
bepalen, niet zomaar alles kan weten … Dit geeft ruimte voor ethische antwoorden die op eerste zich
tegen ‘het leven’ lijken in te gaan. Relationeel ethisch is het mogelijk dat euthanasie op bepaalde
manier ook kiezen is voor het leven (‘goede dood’). Zo zien we dat de waarde ‘het leven’ en
‘levenskwaliteit’ hier samenloopt.
We kunnen daaruit stellen dat onze grondwaarde niet 1 grondwaarde is maar een netwerk van een
aantal waarden (en de wisselwerking er tussen).
We zeggen dus dat ‘RELATIE’ onze grondwaarde is.
Een ethisch antwoord is een relevant verband tussen (1) onze achtergrond (2) vertaalt in onze
waarden en (3) concrete context waarin een probleem zich stelt.
4
, 6. Het belang van een relationele ethiek voor een psychologische praktijk
Ethische vraag: “Wat is de grondwaarde van onze persoonlijke, organisatorische of maatschappelijke
visie op hulpverlening en wat schort er evt. aan de grondwaarde?”
De impact van deze vraag wordt behandeld vanuit micro-laag (persoonlijk), meso-laag (organisatie)
en macrolaag (samenleving).
Micro-laag:
Wat zijn je persoonlijke waarden (en hoe sterk kan je deze loslaten)?
Je persoonlijkheid speelt steeds een rol leren menselijk en professioneel inzetten
Voorbeeld 1: je doet een huisbezoek bij een CL en je merkt er vanalles op (rommel, veel dieren, stank,
zetel kapot, …). Je moet een gesprek met de CL voeren maar je hebt net nieuwe kleren aan. Hij nodigt
je uit neer te zitten. Wat doet dit met jou? Als dit constant op je weegt, welk impact heeft dit dan op
het gesprek?
Voorbeeld 2: Jongen in de psychiatrie was beklaagd voor verkrachting van meisjes. Vrouwelijke
collega’s zagen het niet zitten hem individueel te begeleiden (er worden grenzen gesteld). Als vrouw
lag het mss gevoeliger. Het subjectieve kwam naar boven.
Meso-laag:
Uit welk netwerk van waarden vertrekt de organisatie (visie) en hoe operationaliseert ze deze
doorheen haar praktijk?
Wat wilt men realiseren?
Macrolaag:
Wat is de grondwaarde van onze samenleving?
De mate en wijze waarop het subsidiëren, verloning van zorgpersoneel, bouwen van
zorginstituten, zorgcultuur, … gebeurt wordt gedragen door die maatschappelijke
grondwaarde
Verwijzing naar mensenrechten en sociale grondrechten
Meta-laag:
In welke visie fundeert de micro / meso / macrolaag zich?
Wat is de algemene culturele filosofische (achter)grond waarmee men kijkt naar zorg: religie,
wetenschap, democratie en mensenrechten?
5
, Hoofdstuk 2: Levenseindevragen en kwaliteit van leven
1. De thematiek van de levenseindebeslissingen
Euthanasie ( wet op euthanasie)
Levenseindevragen
Levensverkorting ( wet op cliëntenrechten)
2. Euthanasie [2 %]
3 normen:
Dood als doel
Gebeurt door een andere (dokter)
Gebeurt op vraag van degene die sterft (!) persoon moet handelingsbekwaam zijn
Hulp bij zelfdoding = iemand laat zich medisch begeleiden om uit het leven te stappen
arts bereidt medicatie, apparaten, … voor waarbij cliënt de laatste dodende handeling ZELF
uitvoert
2014 euthanasie bij minderjarigen goedgekeurd (enkel in BE en NL)
Wanneer ‘doodslag’? Medisch dodend handelen bij cliënten die geen kenbare / mededeelbare wil
hebben
3. Levensverkorting
Dood niet als doel, maar CL komt vroeger te overlijden door (nalaten van) behandeling
3.1. Indirecte levensverkorting [ACTIEF]
handelingen met dubbel effect
= door iets te doen (behandeling) heb je bijkomend effect dat leven verkort wordt
2 technieken: pijnbestrijding en palliatieve sedatie
3.1.1. Pijnbestrijding
= CL heeft pijn en wordt behandeld met pijnmedicatie MAAR zware pijnmedicatie (bv. morfine) kan
levensverkortend werken.
werkt in op pijncentrum in hersenen
3.1.2. Palliatieve sedatie [15-20 %]
= CL heeft heel diepe pijnen waarbij pijnmedicatie niet voldoende werkt (= refractaire symptomen).
Daaruit kan men sedatie opstarten i.k.v. een palliatieve behandeling
werkt in op slaap/waakcentrum in hersenen
Sedatie om bewustzijnsniveau te verlagen zodat 1 (of meer) refractaire symptomen verlicht kunnen
worden PA wordt niet meer wakker!
Heeft bijkomend effect dat leven verkort kan worden.
Verschil met euthanasie: ander doel + hier kan soms familie beslissen (bij euthanasie beslist PA zelf)
6
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Emmavric. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,69. Je zit daarna nergens aan vast.
