RECHT-1 RESUME
mrt 23 Dr. E.S. Boots
,Dr. E.S. Boots mrt. 23
INLEIDING
Recht is het geheel van regels en normen die door de overheid zijn vastgesteld of erkend en door de
overheid gehandhaafd worden.
Recht heeft twee functies: (1) ordenen menselijk gedrag en (2) geschilbeslechting
Een regel is een voorschrift dat aangeeft welk menselijk gedrag verplicht is of welkgedrag is
toegestaan. Regels leggen aan degene tot wie ze zijn gericht verplichtingen op of verlenen hem
bevoegdheden.
Veel rechtsregels staan in ze wet, maar niet alles. Rechtsregels zijn afdwingbaar (evt. met geweld).
Onder overheid valt de centrale overheid (regering en parlement), provincies, gemeenten en
waterschappen.
De regering maakt samen met het parlement wetten (parlement moet goedkeuren). Daarnaast zijn
ook lager overheden bevoegd om algemeen geldende regels te maken; vb. Gemeentelijke vordering.
Bij het hanteren en toepassen van het recht spelen rechters een belangrijke rol. In de meeste zaken
bestaat over het geldende recht geen twijfel, maar strijden de partijen over de feiten.
Ook is er een verschil van mening over de vraag wat een bepaalde rechtsregel te betekenen heeft.
De rechter zal moet uitleggen dat het gaat om een rechtvaardige beslissing.
Wanneer er geen rechtsregels voorhanden is, dan moet de rechter er eentje maken.
Zowel bij de uitleg van rechtsregels als bij het maken van nieuwe is de rechter gebonden aan het
stelsel van het geldende recht: de rechter moet de oplossing zoeken die daarin het beste past en
daarop het beste aansluit.
Rechtsbron is de plek waar je de regels van het recht kunt vinden.
De wet is een hulpmiddel om te beoordelen of iets conform het recht is of niet. De wet is dat
onderdeel vaan het recht dat door de regering en het parlement schriftelijk is vastgelegd.
Rechtsbronnen waaruit recht voortvloeit:
♦ wet;
♦ jurisprudentie;
♦ gewoonten en gebruiken;
♦ Verdrag.
𝑅𝑒𝑐ℎ𝑡 = 𝑤𝑒𝑡 + 𝑗𝑢𝑟𝑖𝑠𝑝𝑟𝑢𝑑𝑒𝑛𝑡𝑖𝑒 + 𝑔𝑒𝑤𝑜𝑜𝑛𝑡𝑒𝑛 𝑒𝑛 𝑔𝑒𝑏𝑟𝑢𝑖𝑘𝑒𝑛 + 𝑣𝑒𝑟𝑑𝑟𝑎𝑔
Wetten: in wetten is het geschreven recht opgenomen (= deel van recht). Codificatie is het opnemen
van het geldende recht in wetten en wetboeken. Wet is een geschreven regeling die voor een niet
concreet persoon geldt en die is uitgevaardigd door een daartoe bevoegd overheidsorgaan.
Jurisprudentie: Op grond van art. 13 Wet Algemene Bepalingen mag de rechter niet weigeren recht
te spreken wanneer de wet voor een bepaalde situatie/verhouding geen oplossing heeft. Wanneer
de wet onduidelijk of onvolledig is, kan de rechter zijn oordeel baseren op het geheel van rechtelijke
uitspreken dat in soortgelijke gevallen is gedaan. Het is de taak van de rechter om te beslissen hoe
de wet in een bepaalde situatie moeten worden uitgelegd. Maar elke rechter is onafhankelijk en
komt zelfstandig tot een oordeel. Het systeem van de rechtelijke organisatie dwingt een rechter wel
om rekening te houden met uitspraken van andere rechters in soortgelijke zaken. Hogere rechters
Ter bestudering van Recht-1 TBK, o.b.v. Mr. J. Keizer 14e D 2
,Dr. E.S. Boots mrt. 23
kunnen uitspraken van lagere rechters in hoger beroep of in cassatie vernietigen.
Als een kantonrechter een beslissing moet geven in een zaak, terwijl de Hoge raad (HR) in het
verleden een soortgelijke zaak heeft gehad, zal de kantonrechter terdege rekening moeten houden
met de uitspraak van de HR. Anders is de kans groot dat de betrokken partijen in hoger beroep gaan,
omdat de advocaten ook de uitspraken van de HR kennen en in hogere instanties alsnog gelijk
kunnen krijgen.
De uitspraken van de rechters leggen de wet uit en vullen zo ook de wet aan. Jurisprudentie: alle
uitspraken van de rechters in Nederland. De eerste uitspraken (arresten) van de HR, ons hoogste
rechtscollege, spelen uiteraard een zeer belangrijke rol binnen de jurisprudentie.
Gewoonten en gebruiken: een vast patroon van gedragingen. In bepaalde steken/sectoren heersen
bepaalde gewoonten en gebruiken. Niet elke gewoonte en gebruik maakt deel uit van het recht.
Daarvoor is nodig dat bij de groep de overtuiging bestaat dat de gewoonte of het gebruik deel
uitmaakt van het recht. Een rechter houdt hier rekening mee. In de weet staat dit onder art. 6:248,
lid 1 BW.
Verdrag: internationale overeenkomst tussen twee of meer staten die op schrift is gesteld. Geldt in
principe alleen tussen staten die het verdrag hebben gesloten. Soms kan een verdrag, zonder dat
nationale wetgever eraan te pas komt, de burgers direct binden; we spreken van ‘self executing':
burgers kunnen direct bij de rechter een beroep doen op bepalingen van een verdrag.
Bij een internationale koopovereenkomst kunnen burgers – aks aan de voorwaarden is voldaan –
rechtstreeks een beroep doen op het Weens Koopverdrag (1980). De regering ondertekent
verdragen, maar dan is het verdrag nog niet geldig. Het parlement moet het verdrag nog
goedkeuren en dan kan het worden geratificeerd. Zeer belangrijk verdrag: Verdrag betreffende de
Europese Unie.
Procesrecht vormt het formele recht: gaat om rechtsregels waarmee rechten of plichten kunnen
worden afgedwongen.
Vb. Als een verkoper niet aan zijn verplichtingen kan doen, dan kan de koper dit juridisch uitvechten
bij de rechter, dan dient hij te procederen via het formele recht.
Materieel recht: gaat om rechtsregels die rechten geven of verplichtingen opleggen. Gaat om
inhoud van het recht. Meeste regels van het Burgerlijk Wetboek (BW) bestaat uit materieel recht.
Wetgeving is het stellen van algemene regels, dat wil zeggen het uitvaardigen van regels die ten
opzichte van iedereen werken.
Wet in formele zin is een voorschrift dat is uitgevaardigd door de regering en de Eerste en Tweede
kamer samen. In praktijk heet dit een ‘wet’. Vb. Wetboek van Strafrecht, Burgerlijk Wetboek,
Faillisementswet.
Wet is materiele zin is een voorschrift dat ieder kan binden, ongeacht wie het voorschrift heeft
uitgevaardigd. Een gemeentelijke Algemene Plaatselijke Verordening (APV) wordt uitgevaardigd
door de gemeenteraad en bindt iedere burger die zich in die gemeente bevindt. Vrijwel de meeste
door de regering en de Eerste en Tweede Kamer afgekondigde regelingen zijn zowel wetten in
formele zin en ook wetten in materiële zin.
Twee vormen van recht: publiek- en privaat recht.
Publiekrecht: rechtsregels waarbij de overheidsinstantie gebruik kan maken van haar gezag of macht
om de naleving van die regels af te dwingen. Het regelt de onderlig verhoudingen tussen
overheidsorganen en de relatie tussen een burger.
Ter bestudering van Recht-1 TBK, o.b.v. Mr. J. Keizer 14e D 3
, Dr. E.S. Boots mrt. 23
Onder publieksrecht verstaan we alle regels m.b.t.:
♦ de inrichting van de staat;
♦ de verhouding tussen overheidsorganen onderling, wanneer gebruik wordt gemaakt van
gezag;
♦ de verhouding tussen burger en overheid, als de overheid gebruik maakt van gezag.
Privaatrecht: betrekking op de rechtsverhouding tussen burgers onderling; het individuele belang
van de burger staat voorop. Privaatrecht is grotendeels geregeld in BW.
Recht Publiekrecht Bestuursrecht
Stafrecht
Staatsrecht
Privaatrecht
Het burgerlijke of civiel recht regelt rechten en plichten tussen personen onderling (zowel
natuurlijke als rechtspersonen).
Om te voorkomen dat recht van de sterkste gaat gelden, is het soms nodig dat de zwakste partij
door dingend recht wordt beschermd. Dwingend recht: regels waar niet van mag worden
afgeweken. Als het toch gebeurt, dan zijn de afspraken niet geldig.
Bij privaatrecht gaat het om de juridische relatie tussen burgers onderling. Vb. koop, huur
hypotheek, arbeidsovereenkomsten.
Ook de overheid koopt, verhuurt etc., zij handelt hier dan als gewone burger.
Ook valt onder het privaatrecht indien de ene overheid met een andere overheid handelt als
gelijkwaardige partij. Vb. provincie koopt een stuk grond van de gemeente.
𝑝𝑟𝑖𝑣𝑎𝑎𝑡𝑟𝑒𝑐ℎ𝑡 = 𝑐𝑖𝑣𝑖𝑒𝑙𝑟𝑒𝑐ℎ𝑡 = 𝑏𝑢𝑟𝑔𝑒𝑙𝑖𝑗𝑘𝑟𝑒𝑐ℎ𝑡
Alle onafhankelijke rechters samen vormen de rechterlijke macht, zittende magistratuur. Art. 116
Grondwet (Grw.) vormt de basis voor de rechterlijke organisatie van ons land. Art. 116 is uitgewerkt
in een aantal wetten, de belangrijkste daarvan is Wet op de rechtelijke organisatie (RO).
In de RO vind je de benoemingsprocedure van rechters. De regering benoemt nieuwe rechters bij
koninklijk besluit. Deze benoeming is voor het leven (op 70 jaar met pensioen). Voor die leeftijd kan
hun functie door de regering niet worden ontheven, ook al zouden zij beslissingen nemen die de
regering niet welgevallig zijn. Ontslag kan wel gegeven worden door de HR: beluit dat rechter naar
zijn mening niet goed functioneert.
Naast de benoeming voor het leven wordt de onafhankelijkheid gewaarborgd doordat het salaris bij
de wet geregeld is, zodat de regering daar alleen in samenwerking met de Tweede en Eerste Kamer
verandering in kan brengen.
De onafhankelijkheid wordt daarnaast gewaarborgd doordat het aantal rechters in een proces
vaststaat: wettelijk is geregeld door hoeveel rechters in een civiel proces of in een strafzaak wordt
rechtgesproken. Een rechter is niet ondergeschikt aan een andere rechter.
Taak rechter is tweedelig: (1) rechter moet geschillen oplossen tussen burgers onderling of tussen
burgers en de overheid (art. 112 Grw) en (2) hij is belast met de strafrechtspraak (art. 113 Grw).
Ter bestudering van Recht-1 TBK, o.b.v. Mr. J. Keizer 14e D 4
